کد مطلب:125104 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:127
رهنمودها و سخنان حكمت آموز
با آنكه عصر آن حضرت مقارن قدرت كامل بني اميه است و خفقان و آشوب در آن عصر به حدي بود كه مردم كمتر مي توانستند با اهل بيت پيامبر تماس حاصل كنند و از آنان بهره هاي علمي ببرند، و نيز طبعا دشمنان كوشيده اند كه اثري از آن امام باقي نماند، از اين رو مي بينيم از امام حسن و امام حسين و امام سجاد عليهم السلام رواياتي بسيار اندك نقل شده با آنكه دوران امامت امام حسن و امام حسين هر كدام ده سال و امامت امام سجاد سي و پنج سال بوده است، در حالي كه ميدان جعل و تحريف و دروغ براي افرادي مانند ابوهريره آن بازرگان حديث، باز بود و احاديث ساختگي او كتابها را پر كرده است، ولي علي رغم همه ي محدوديتها، سخنان كوتاه و بلندي گاه به صورت خطبه و گاه پند و اندرز از حضرت امام مجتبي عليه السلام به جاي مانده است و
[ صفحه 122]
در ميان همين اندك سخنان، درسهاي معارف، اخلاق، فقه، سياست، اجتماع،تربيت و.... موج مي زند و هر كدام رهنمايي دلسوز و آگاه، وچراغي روشن فراراه انسان است.
ما در اين بخش چند سخن از امام مجتبي عليه السلام مي آوريم و اين دفتر را به پايان مي بريم.
1 - معيار دوستي: فرزندم، با كسي دوستي مكن تا آنكه به خوبي رفت و آمد و ارتباطات او را بشناسي. و چون او را تجربه كردي و به دوستي او راضي شدي برادروار لغزشهاي او را ناديده گير و در مشكلات ياريش رسان.
2 - مشورت: هيچ قومي مشورت نكرد جز آنكه به راه صواب راه يافت.
3 - پستي روح: لئامت و پستي آن است كه قدر نعمت نداني و سپاس آن نگزاري.
4 رضا: هر كه به حسن اختيار خدا اطمينان داشته باشد، هرگز آرزو نكند بر غير حالي باشد كه خدا براي او خواسته است.
[ صفحه 123]
5 - ارتباط با مسجد: هركس پيوسته با مسجد در ارتباط باشد به يكي از اين هشت چيز دست خواهد يافت: آيتي محكم، برادري سودمند، دانشي تازه، رحمتي قابل انتظار، سخني كه او را به راه هدايت برد، يا از ضلالت بازدارد، ترك گناه از شرم، يا از ترس.
6 - جوانمردي: پرسيدند:جوانمردي چيست؟ فرمود: آن است كه آدمي بر دين خود بخل ورزد و آن را آسان از دست ندهد، به مالش رسيدگي كند، و حقوق ديگران را بپردازد.
7 - بهترين دل و ديده: بيناترين ديدگان آن است كه در خوبي نفوذ كند و خوبيها را ببيند، شنواترين گوشها آن است كه پند را بشنود و از آن سود برد، سالم ترين دلها آن است كه از شك و شبهه پاك باشد.
8 - چاپلوسي، دروغ، غيبت: مردي از او پند خواست، فرمود: هرگز مرا ستايش مكن، زيرا كه من به حال خود داناترم. هرگز به من دروغ مگو، زيرا رأي كسي به او دروغ
[ صفحه 124]
گفته اند اعتبار ندارد. هرگز نزد من از كسي غيبت مكن. [1] .
9 - تشويق به دانش: دانش خود را به ديگران بياموز و دانش ديگران را فراگير؛ در اين صورت هم دانش خود را استوار داشته اي و هم آنچه را نمي دانستي آموخته اي.
10 - اسباب هلاكت: هلاكت مردم در سه چيز است: تكبر، حرص، حسد. تكبر نابودي دين است و موجب لعنت ابليس شد. حرص دشمن جان است و موجب بيرون شدن آدم از بهشت گرديد. حسد راهبر به سوي بديهاست و سبب شد كه قابيل هابيل را كشت.
11 - توشه ي آخرت: اي آدميزاده، از روزي كه از شكم مادر بيرون شدي در سرازيري عمر افتاده اي، پس از آنچه در دست داري براي آينده ات بهره گير، زيرا مؤمن توشه مي اندوزد و كافر پيوسته مصرف مي كند؛ توشه اندوزيد كه بهترين توشه تقواست. [2] .
[ صفحه 125]
12 - نماز: اي آدميزاده، كيست مانند تو؟ كه خداوند موانع ميان تو و خودش را برداشته، هر گاه خواهي به حضورش باريابي بي درنگ وضو مي گيري و در برابر او مي ايستي، ميان تو و خودش حاجب و دربان ننهاده است، با او درد دل مي كني، اندوه و نيازت را به او مي گويي، حوائج خود را از او مي طلبي و از او در كارهايت ياري مي جويي. [3] .
13 - صبر: همه ي نيكي ها در لحظه اي صبر است، كه آسايش هميشگي و سعادت فراوان را به دنبال دارد. [4] .
14 - بهترين زندگي: پرسيدند: زندگي چه كس از همه نيكوتر است؟ فرمود: آن كس كه مردم را در زندگي خود شريك سازد. پرسيدند: زندگي چه كس از همه بدتر است؟ فرمود: آن كس كه در زندگي او احدي نمي تواند خوب زندگي كند.
15 - نسل آينده: اي فرزندان من و برادرم، شما امروز كودكان اين قوميد و چيزي نمانده كه بزرگان قوم آينده شويد، پس دانش بياموزيد، و هر كه نمي تواند آن را حفظ يا روايت
[ صفحه 126]
كند آن را بنويسد و در خانه اش نگه دارد. [5] .
16 - چند اندرز: هر كه طالب عبادت است خود را براي آن پاكيزه مي سازد. هر گاه مستحباب مانع انجام واجبات شوند آن را رها كنيد. هر كه از دوري راه ياد كند توشه آماده مي سازد. ميان شما و قبول اندرز حجاب منش و خود بزرگ بيني فاصله است [6] .
17 - آخرين اندرزها: جنادة بن ابي اميه به عيادت امام رفت و پس از گفتگويي چند، از امام پند و اندرز خواست، امام پندهايي به او داد، از جمله فرمود:
استعد لسفرك، و حصل زادك قبل حلول أجلك...
«آماده ي سفر آخرت باش، و پيش از فرارسيدن مرگ توشه بردار. غم روز نيامده را بر روزي كه در آن هستي تحميل مكن، و بدان كه هيچ گاه مالي را بيش از مصرف خود گرد نمي آوري جز آنكه براي ديگران مي اندرزي. بدان كه در حلال دنيا حساب است و در حرام آن عقاب و در شبهات آن عتاب.. چنان براي دنيا بكوش كه گويي هميشه زنده خواهي
[ صفحه 127]
ماند، و چندان براي آخرت بكوش كه گويي فردا خواهي مرد...
اگر نياز پيدا كردي كه با ديگران معاشرت كني با كسي معاشرت كن كه تو را آبرو دهد، به هنگام خدمت حق تو را پاس دارد، اگر از او حاجت خواستي ياريت دهد، و سخن (راست و درست) تو را تصديق كند...» [7] .
[ صفحه 122]
در ميان همين اندك سخنان، درسهاي معارف، اخلاق، فقه، سياست، اجتماع،تربيت و.... موج مي زند و هر كدام رهنمايي دلسوز و آگاه، وچراغي روشن فراراه انسان است.
ما در اين بخش چند سخن از امام مجتبي عليه السلام مي آوريم و اين دفتر را به پايان مي بريم.
1 - معيار دوستي: فرزندم، با كسي دوستي مكن تا آنكه به خوبي رفت و آمد و ارتباطات او را بشناسي. و چون او را تجربه كردي و به دوستي او راضي شدي برادروار لغزشهاي او را ناديده گير و در مشكلات ياريش رسان.
2 - مشورت: هيچ قومي مشورت نكرد جز آنكه به راه صواب راه يافت.
3 - پستي روح: لئامت و پستي آن است كه قدر نعمت نداني و سپاس آن نگزاري.
4 رضا: هر كه به حسن اختيار خدا اطمينان داشته باشد، هرگز آرزو نكند بر غير حالي باشد كه خدا براي او خواسته است.
[ صفحه 123]
5 - ارتباط با مسجد: هركس پيوسته با مسجد در ارتباط باشد به يكي از اين هشت چيز دست خواهد يافت: آيتي محكم، برادري سودمند، دانشي تازه، رحمتي قابل انتظار، سخني كه او را به راه هدايت برد، يا از ضلالت بازدارد، ترك گناه از شرم، يا از ترس.
6 - جوانمردي: پرسيدند:جوانمردي چيست؟ فرمود: آن است كه آدمي بر دين خود بخل ورزد و آن را آسان از دست ندهد، به مالش رسيدگي كند، و حقوق ديگران را بپردازد.
7 - بهترين دل و ديده: بيناترين ديدگان آن است كه در خوبي نفوذ كند و خوبيها را ببيند، شنواترين گوشها آن است كه پند را بشنود و از آن سود برد، سالم ترين دلها آن است كه از شك و شبهه پاك باشد.
8 - چاپلوسي، دروغ، غيبت: مردي از او پند خواست، فرمود: هرگز مرا ستايش مكن، زيرا كه من به حال خود داناترم. هرگز به من دروغ مگو، زيرا رأي كسي به او دروغ
[ صفحه 124]
گفته اند اعتبار ندارد. هرگز نزد من از كسي غيبت مكن. [1] .
9 - تشويق به دانش: دانش خود را به ديگران بياموز و دانش ديگران را فراگير؛ در اين صورت هم دانش خود را استوار داشته اي و هم آنچه را نمي دانستي آموخته اي.
10 - اسباب هلاكت: هلاكت مردم در سه چيز است: تكبر، حرص، حسد. تكبر نابودي دين است و موجب لعنت ابليس شد. حرص دشمن جان است و موجب بيرون شدن آدم از بهشت گرديد. حسد راهبر به سوي بديهاست و سبب شد كه قابيل هابيل را كشت.
11 - توشه ي آخرت: اي آدميزاده، از روزي كه از شكم مادر بيرون شدي در سرازيري عمر افتاده اي، پس از آنچه در دست داري براي آينده ات بهره گير، زيرا مؤمن توشه مي اندوزد و كافر پيوسته مصرف مي كند؛ توشه اندوزيد كه بهترين توشه تقواست. [2] .
[ صفحه 125]
12 - نماز: اي آدميزاده، كيست مانند تو؟ كه خداوند موانع ميان تو و خودش را برداشته، هر گاه خواهي به حضورش باريابي بي درنگ وضو مي گيري و در برابر او مي ايستي، ميان تو و خودش حاجب و دربان ننهاده است، با او درد دل مي كني، اندوه و نيازت را به او مي گويي، حوائج خود را از او مي طلبي و از او در كارهايت ياري مي جويي. [3] .
13 - صبر: همه ي نيكي ها در لحظه اي صبر است، كه آسايش هميشگي و سعادت فراوان را به دنبال دارد. [4] .
14 - بهترين زندگي: پرسيدند: زندگي چه كس از همه نيكوتر است؟ فرمود: آن كس كه مردم را در زندگي خود شريك سازد. پرسيدند: زندگي چه كس از همه بدتر است؟ فرمود: آن كس كه در زندگي او احدي نمي تواند خوب زندگي كند.
15 - نسل آينده: اي فرزندان من و برادرم، شما امروز كودكان اين قوميد و چيزي نمانده كه بزرگان قوم آينده شويد، پس دانش بياموزيد، و هر كه نمي تواند آن را حفظ يا روايت
[ صفحه 126]
كند آن را بنويسد و در خانه اش نگه دارد. [5] .
16 - چند اندرز: هر كه طالب عبادت است خود را براي آن پاكيزه مي سازد. هر گاه مستحباب مانع انجام واجبات شوند آن را رها كنيد. هر كه از دوري راه ياد كند توشه آماده مي سازد. ميان شما و قبول اندرز حجاب منش و خود بزرگ بيني فاصله است [6] .
17 - آخرين اندرزها: جنادة بن ابي اميه به عيادت امام رفت و پس از گفتگويي چند، از امام پند و اندرز خواست، امام پندهايي به او داد، از جمله فرمود:
استعد لسفرك، و حصل زادك قبل حلول أجلك...
«آماده ي سفر آخرت باش، و پيش از فرارسيدن مرگ توشه بردار. غم روز نيامده را بر روزي كه در آن هستي تحميل مكن، و بدان كه هيچ گاه مالي را بيش از مصرف خود گرد نمي آوري جز آنكه براي ديگران مي اندرزي. بدان كه در حلال دنيا حساب است و در حرام آن عقاب و در شبهات آن عتاب.. چنان براي دنيا بكوش كه گويي هميشه زنده خواهي
[ صفحه 127]
ماند، و چندان براي آخرت بكوش كه گويي فردا خواهي مرد...
اگر نياز پيدا كردي كه با ديگران معاشرت كني با كسي معاشرت كن كه تو را آبرو دهد، به هنگام خدمت حق تو را پاس دارد، اگر از او حاجت خواستي ياريت دهد، و سخن (راست و درست) تو را تصديق كند...» [7] .
[1] تحف العقول : 236 - 233.
[2] بحارالانوار 111:78 و 116.
[3] كلمة الامام الحسن عليه السلام : 41 به نقل از ارشاد القلوب : 79.
[4] كلمة الامام الحسن : 244.
[5] تاريخ يعقوبي 226:2 و 227.
[6] تحف العقول : 236.
[7] بحارالانوار 138:44-140، سخنان ديگري از آن حضرت در مسائل گوناگون انساني وجود دارد كه اين دفتر را گنجايش آنها نيست. هر كه خواهان است به كتب مزبور مراجعه نمايد.