کد مطلب:168 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:441
غـســـل
غسلهای واجب
مسأله 359ـ غسلهای واجب هفت غسل است:
1ـ غسل جنابت 2ـ غسل استحاضه 3ـ غسل حیض 4ـ غسل نفاس 5ـ غسل مسّ میّت 6ـ غسل میّت 7ـ غسل مستحبّی كه بواسطه نذر و قسم و مانند آن واجب شده است.
1ـ جنابت
مسأله 360ـ انسان با دو چیز جُنُب می شود: اوّل جماع (آمیزش جنسی) دوم بیرون آمدن منی، چه در خواب باشد یا بیداری، كم باشد یا زیاد، با شهوت باشد یا بی شهوت.
احكام جنابت
مسأله 361ـ اگر رطوبتی از انسان خارج شود و نداند منی است یا رطوبت دیگر، چنانچه همراه با «جستن» و «شهوت» بوده باشد آن رطوبت حكم منی دارد و اگر این دو نشانه، یا یكی از آنها را نداشته باشد حكم منی ندارد، ولی در زن و مریض لازم نیست كه با جستن بیرون آید، بلكه اگر رطوبت هنگامی بیرون آید كه به اوج شهوت
[74]
جنسی رسیده است، حكم منی دارد.
مسأله 362ـ غالباً بعد از بیرون آمدن منی بدن سست می شود، ولی این موضوع جزء شرایط قطعی و نشانه ها نیست.
مسأله 363ـ مستحبّ است بعد از بیرون آمدن منی بول كند تا ذرّات باقیمانده خارج شود و اگر نكند و بعد از غسل رطوبتی از او بیرون آید كه نداند منی است یا رطوبت دیگر، حكم منی دارد و باید دوباره غسل كند.
مسأله 364ـ اگر انسان جماع كند و به اندازه ختنه گاه یا بیشتر داخل شود، مرد و زن هردو جُنُب می شوند، خواه بالغ باشند یا نابالغ، منی بیرون آید یانه. این در صورتی است كه جماع در قُبُل باشد و اگر در دُبُر باشد بنابر احتیاط واجب باید جمع كند بین غسل و وضو.
مسأله 365ـ اگر شك كند كه به مقدار ختنه گاه داخل شده یا نه، غسل بر او واجب نیست.
مسأله 366ـ هرگاه نعوذ باللّه با حیوانی نزدیكی كند و منی از او بیرون آید، جُنُب می شود و غسل كافی است، امّا اگر منی بیرون نیاید احتیاط واجب آن است كه برای نماز و مانند آن، هم غسل كند و هم وضو بگیرد، مگر این كه قبل از این كار وضو داشته باشد كه در این صورت تنها غسل كافی است.
مسأله 367ـ هرگاه منی از جای خود حركت كند امّا از ریختن آن به بیرون جلوگیری بعمل آورد، یا به علّت دیگر بیرون نیاید غسل واجب نیست، همچنین اگر شك كند كه بیرون آمده یا نه.
مسأله 368ـ كسی كه آب برای غسل كردن ندارد می تواند با همسر خود نزدیكی كند و تیمّم برای او كافی است، خواه بعد از داخل شدن وقت نماز باشد یا قبل از آن.
مسأله 369ـ هرگاه در لباس خود منی ببیند و یقین نماید از خود اوست باید غسل كند و نمازهایی را كه یقین دارد با جنابت خوانده قضا نماید، ولی آنچه را شك دارد لازم نیست قضا نماید.
[75]
كارهایی كه بر جُنُب حرام است
مسأله 370ـ پنج كار بر جُنُب حرام است:
1ـ مسّ خطّ قرآن یا اسم خدا و پیامبران و امامان بنابر احتیاط واجب، همانطور كه در وضو گفته شد.
2ـ رفتن به مسجدالحرام و مسجد پیغمبر(صلی الله علیه وآله)، هرچند از یك در داخل و از در دیگر خارج شود.
3ـ توقّف كردن در مساجد دیگر، امّا اگر از یك در داخل و از در دیگر خارج شود، یا برای برداشتن چیزی برود مانعی ندارد و احتیاط واجب آن است كه در حرم امامان هم توقّف نكند.
4ـ داخل شدن در مسجد برای گذاشتن چیزی در آن.
5ـ خواندن یكی از آیات سجده، ولی خواندن غیر آیه سجده از سوره سجده مانعی ندارد.
مسأله 371ـ سوره هایی كه سجده واجب در آن است چهار سوره است:
1ـ سوره الم سجده (سوره 32). 2ـ سوره حم سجده (سوره 41). 3ـ سوره والنّجم (سوره 53). 4ـ سوره اقرأ (سوره 96).
كارهایی كه بر جُنُب مكروه است
مسأله 372ـ شایسته است جُنُب چند چیز را ترك كند:
1 و 2ـ خوردن و آشامیدن، ولی اگر وضو بگیرد مكروه نیست. 3ـ خواندن بیشتر از هفت آیه از قرآن، حتّی از سوره هایی كه سجده واجب ندارد. 4ـ تماسّ بدن با جلد وحاشیه و فاصله سطور قرآن مجید و همراه داشتن آن. 5ـ خوابیدن بدون وضو. 6ـ رنگ كردن موها به حنا و مانند آن. 7ـ مالیدن روغن و انواع كِرِم ها به بدن. 8ـ جماع كردن بعد از محتلم شدن.
[76]
احكام غسل جنابت
مسأله 373ـ غسل جنابت را هرگاه برای رفع جنابت و پاك شدن انجام دهد مستحبّ است، امّا برای خواندن نماز واجب مانند آن واجب می شود. برای نماز میّت سجده شكر سجده های واجب قرآن (هنگامی كه آیه سجده را از دیگری بشنود) غسل جنابت واجب نیست، بلكه در همان حال نیز انجام این كارها جایز است، هرچند بهتر است كه برای نماز میّت و سجده شكر و امثال آن غسل كند.
مسأله 374ـ هنگام غسل كردن لازم نیست نیّت واجب یا مستحب كند، همین اندازه كه به قصد قربت و اطاعت فرمان خدا انجام دهد كافی است.
مسأله 375ـ هرگاه یقین كند وقت نماز داخل شده و نیّت غسل واجب كند بعد معلوم شود كه پیش از وقت بوده، غسل او صحیح است، همچنین اگر به نیّت نماز واجب غسل كند، بعد معلوم شود وقت گذشته بوده است،غسل او صحیح می باشد.
اقسام و احكام غسل
مسأله 376ـ غسل را خواه واجب باشد یا مستحب، به دو صورت می توان انجام داد: ترتیبی و ارتماسی.
مسأله 377ـ غسل ترتیبی به این صورت است كه بعد از نیّت، اوّل سر و گردن را می شوید و بعد طرف راست و بعد طرف چپ را (بنابر احتیاط واجب) و اگر عمداً یا از روی فراموشی یا ندانستن مسأله به این ترتیب عمل نكند غسل را اعاده می كند.
مسأله 378ـ باید نصف ناف و نصف عورت را با طرف راست بدن و نصف دیگر را با طرف چپ بشوید، ولی بهتر است تمام آن را با هر دو طرف غسل دهد.
مسأله 379ـ برای این كه یقین كند هر سه قسمت بدن یعنی سر و گردن و طرف راست و طرف چپ را كاملاً غسل داده، كمی از قسمتهای دیگر را با آن قسمت می شوید و احتیاط مستحبّ آن است كه طرف راست گردن را با طرف راست بدن و
[77]
طرف چپ گردن را با طرف چپ بدن بشوید.
مسأله 380ـ اگر بعد از غسل بفهمد مقداری از بدن را نشسته، چنانچه از طرف چپ باشد شستن همان مقدار كافی است و اگر از طرف راست باشد، احتیاط آن است كه بعد از شستن آن دوباره طرف چپ را بشوید و اگر از سر و گردن باشد، باید بعد از شستن آن دوباره طرف راست و چپ را بشوید.
مسأله 381ـ اگر بعد از تمام شدن غسل، شك كند كه اعضا را درست شسته یا نه، اعتنا نكند.
مسأله 382ـ غسل ارتماسی آن است كه بعد از نیّت، تمام بدن را یك دفعه یا به تدریج در آب فرو می برد،خواه در مثل حوض استخر باشد و یا زیر آبشاری كه آب آن یك مرتبه تمام بدن را فرامی گیرد، امّا غسل ارتماسی زیر دوش معمولی ممكن نیست.
مسأله 383ـهرگاه مقداری از بدن بیرون آب باشد و نیّت غسل ارتماسی كند و در آب فرو رود كافی است، امّا اگر تمام بدن زیر آب باشد و آن را تكان دهد مشكل است.
مسأله 384ـاگر بعد از غسل ارتماسی بفهمد مقداری از بدن شسته نشده، باید دوباره غسل كند.
مسأله 385ـ در غسل ارتماسی باید پاها را نیز از زمین بلند كند تا آب به زیر آن برسد.
مسأله 386ـ اگر برای غسل ترتیبی وقت ندارد و می تواند ارتماسی انجام دهد، واجب است ارتماسی انجام دهد.
مسأله 387ـ احتیاط واجب آن است كه كسی كه روزه واجب گرفته، یا برای حج یا عمره احرام بسته، غسل ارتماسی نكند و سر خود را زیر آب فرو نبرد، ولی اگر از روی فراموشی غسل ارتماسی كند، صحیح است و ضرر به روزه و احرام او نمی زند.
مسأله 388ـ در غسل ترتیبی می تواند سه بار در آب فرو رود، یك بار به نیّت سر و
[78]
گردن، دیگری به نیّت طرف راست و دیگری را به نیّت طرف چپ.
مسأله 389ـ در غسل ارتماسی باید تمام بدن پاك باشد(بنابر احتیاط واجب) ولی در غسل ترتیبی پاك بودن تمام بدن لازم نیست، همین اندازه كه هر عضو پیش از غسل دادن پاك باشد، كافی است.
مسأله 390ـ سابقاً گفتیم عرق جُنُب از حرام نجس نیست و چنین كسی می تواند با آب گرم غسل كند، ولی بهتر است با آب ملایم غسل كند كه عرق ننماید.
مسأله 391ـ هرگاه مختصری از بدن شسته نشود، غسل باطل است، امّا شستن باطن، مانند داخل گوش و بینی و داخل چشم لازم نیست.
مسأله 392ـ هنگام غسل باید هر چیز كه مانع رسیدن آب به بدن است برطرف كند و اگر احتمال عقلایی می دهد مانعی باشد، باید وارسی كند تا مطمئن شود مانعی نیست.
مسأله 393ـموهای كوتاه را كه جزء بدن حساب می شود باید بشوید، بنابر احتیاط واجب شستن موهای بلند و زیر آنها هر دو لازم است.
مسأله 394ـشرایطی كه برای وضو گفته شد مانند پاك بودن آب و غیر آن در غسل هم شرط است، ولی در غسل لازم نیست كه از بالا به پایین بشوید و فاصله افتادن میان شستن اعضا در غسل ترتیبی نیز اشكالی ندارد، مگر در مورد كسی كه نمی تواند بول و غائط خود را حفظ كند كه باید پشت سر هم به جاآورد و فوراً نماز بخواند، همچنین در زن مستحاضه.
مسأله 395ـ كسی كه قصد دارد پول حمّامی را ندهد، یا بدون علم به رضایت او می خواهد نسیه بگذارد بنابر احتیاط، غسل او باطل است، همچنین اگر قصد دارد پول حرام یا پولی كه خمس آن را نداده به حمّامی بدهد.
مسأله 396ـ كسی كه زیادتر از معمول در حمّام آب می ریزد، غسل او اشكال دارد، مگر این كه تصمیم داشته باشد حمّامی را با پول اضافی راضی كند.
مسأله 397ـ هرگاه شك كند غسل كرده یا نه،باید غسل كند ولی اگر بعد از غسل
[79]
شك كند غسل او صحیح بوده یا نه، اعتنا به شك نكند.
مسأله 398ـ اگر در اثناء غسل، حَدَث اصغر از او سر زند (مثلاً بول كند)
بنابر احتیاط واجب، باید غسل را از سر گیرد و برای نماز و مانند آن، وضو
نیز بگیرد.
مسأله 399ـ هرگاه كسی جُنُب شده و نمازهایی خوانده است، بعداً شك كند غسل كرده یا نه، آن نمازها صحیح است، ولی برای نمازهای بعد باید غسل كند.
مسأله 400ـ چند غسل واجب، یا واجب و مستحب را می توان با یك نیّت انجام داد، یعنی یك غسل كند به نیّت جنابت و حیض و مسّ میّت و غسل جمعه و مانند آن و از همه كفایت می كند.
مسأله 401ـ با هر غسلی می توان نماز خواند و وضو واجب نیست، خواه جنابت باشد یا غیر آن، واجب باشد یا مستحب، ولی احتیاط مستحب آن است كه در غیر غسل جنابت وضو بگیرد.
2ـ استحاضه
مسأله 402ـ یكی از خونهایی كه از زن خارج می شود خون «استحاضه» است و دراین موقع زن را «مستحاضه» می گویند، بطور كلّی تمام خونهایی كه غیر از حیض و نفاس و زخم و دمل است و از رحم زن خارج می شود خون استحاضه است.
مسأله 403ـ خون استحاضه غالباً كم رنگ و سرد و رقیق است و بدون فشار و سوزش بیرون می آید، ولی ممكن است گاهی تیره رنگ یا سرخ و گرم و غلیظ باشد و با فشار و سوزش خارج شود.
مسأله 404ـ استحاضه فقط دو قسم است: «قلیله» و «كثیره»: استحاضه قلیله آن است كه هرگاه زن پنبه ای را داخل كند، خون، آن را آلوده نماید ولی از طرف دیگر خارج نشود، خواه خون در پنبه فرو رود یا نه، و استحاضه كثیره آن است كه خون، در پنبه فرو رود و از آن بگذرد و جاری شود.
[80]
احكام زن مستحاضه
مسأله 405ـ در استحاضه قلیله باید زن برای هر نماز یك وضو بگیرد (بنابراحتیاط واجب) و واجب است از سرایت خون به سایر اعضا جلوگیری كند، امّا عوض كردن پنبه و دستمال واجب نیست، هر چند احتیاط است. و در استحاضه كثیره واجب است سه غسل انجام دهد: یك غسل برای نماز صبح و دیگر برای نماز ظهر و عصر و سوم برای مغرب و عشا و باید میان این نمازها جمع كند و احتیاط مستحب آن است كه علاوه بر این، برای هر نماز یك وضو بگیرد، قبل از غسل یا بعد از آن.
مسأله 406ـ هرگاه قبل از داخل شدن وقت نماز وضو یا غسل را انجام داده باشد باید در موقع نماز بنابر احتیاط واجب، آن را اعاده كند.
مسأله 407ـ هرگاه استحاضه قلیله بعد از نماز صبح كثیره شود، باید برای نماز ظهر و عصر غسل كند و اگر بعد از نماز ظهر و عصر كثیره شود، باید برای نماز مغرب و عشا غسل كند.
مسأله 408ـ در تمام مواردی كه غسل بر او واجب می شود اگر غسل كردن مكرّر برای او ضرر دارد، یا مایه مشقّت زیاد است می تواند به جای آن تیمّم كند.
مسأله 409ـ در استحاضه «كثیره» یا «قلیله» اگر قبل از اذان صبح برای نماز شب غسل كند یا وضو به جا آورد و نماز شب را بخواند احتیاط واجب آن است كه بعد از داخل شدن صبح، دو مرتبه غسل و وضو را انجام دهد.
مسأله 410ـ هرگاه زن مستحاضه قلیله، نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشا را از هم جدا بخواند، باید برای هر كدام یك وضو بگیرد و همچنین برای نمازهای مستحب، ولی برای مجموع نماز شب، یك وضو یا غسل كافی است و برای خواندن نماز احتیاط و سجده فراموش شده و تشهّد فراموش شده و سجده سهو كه بلافاصله بعد از نماز به جا می آورد، غسل و وضو لازم نیست.
مسأله 411ـ زن مستحاضه بعد از آن كه خونش قطع شد، فقط برای اولین نماز باید كارهای استحاضه را انجام دهد.
مسأله 412ـ هرگاه نداند استحاضه او قلیله است یا كثیره، بنابر احتیاط واجب باید قبل از نماز، خود را وارسی كند و اگر نمی تواند خود را وارسی كند، احتیاط آن است كه هم وظیفه استحاضه كثیره را انجام دهد و هم قلیله، امّا اگر حالت سابق او معلوم است كثیره یا قلیله بوده می تواند به وظیفه همان ادامه دهد.
مسأله 413ـ هرگاه زن مستحاضه بعد از نماز، خود را وارسی كند و خون نبیند، با وضویی كه دارد می تواند نماز دیگر را بخواند، هرچند بعد از مدّتی دوباره خون بیاید.
مسأله 414ـ هرگاه زن مستحاضه بداند پیش از گذشتن وقت نماز بكلّی پاك می شود و یا به اندازه خواندن نماز، خون قطع می گردد، بنابر احتیاط واجب باید صبر كند و هنگامی كه پاك شد غسل كند، یا وضو بگیرد و نماز را بخواند.
مسأله 415ـ مستحاضه باید بعد از غسل یا وضو فوراً مشغول نماز شود، ولی گفتن اذان و اقامه و خواندن دعاهای قبل از نماز بلكه انتظار جماعت به اندازه معمول اشكال ندارد و در نماز نیز، می تواند مستحبّات، مثل قنوت و مانند آن را انجام دهد.
مسأله 416ـ هرگاه خون به بیرون جریان دارد چنانچه برای او ضرر نداشته باشد باید پیش از غسل و بعد از آن بوسیله پنبه و مانند آن از بیرون آمدن خون جلوگیری كند، ولی اگر این كار مشقّت زیاد دارد، لازم نیست.
مسأله 417ـ هرگاه در موقع غسل خون قطع نشود، ضرری برای غسل ندارد، خواه ترتیبی باشد یا ارتماسی.
مسأله 418ـ زن مستحاضه باید روزه ماه رمضان را بگیرد و در صورتی روزه
او صحیح است كه غسل نماز مغرب و عشای شبی كه می خواهد فردای آن
را روزه بگیرد به جا آورد و همچنین غسلهای روزی را كه روزه است (بنابر
احتیاط واجب).
مسأله 419ـ هرگاه زن روزه دار بعد از نماز ظهر و عصر مستحاضه شود برای روزه آن روز غسلی ندارد.
مسأله 420ـ اگر در بین نماز، استحاضه قلیله زن، كثیره شود باید نماز را رها كند و
[82]
غسل نماید و از نو بخواند و در صورتی كه برای غسل وقت ندارد تیمّم كند، ولی اگر برای تیمّم هم وقت ندارد باید همان نماز را تمام كرده و بنابر احتیاط واجب قضا نماید.
مسأله 421ـ هرگاه استحاضه كثیره زن، قلیله شود، باید برای نماز اوّل غسل كند و برای نمازهای بعد وضو بگیرد.
مسأله 422ـ مستحاضه كثیره، هرگاه غسلهای روزانه خود را انجام دهد برای اعمال دیگر مانند طواف و نماز قضا و نماز آیات و نماز شب، غسل دیگری بر او واجب نیست تنها باید وضو بگیرد.
مسأله 423ـ زن مستحاضه می تواند نماز قضا بخواند، ولی برای هر نماز بنابر احتیاط واجب باید یك وضو بگیرد، ولی برای خواندن نوافل روزانه، همان وضوی نماز واجب كافی است و همچنین برای تمام نماز شب یك وضو كفایت می كند، به شرط این كه پشت سر هم به جا آورد.
مسأله 424ـ هر خونی كه از زن خارج شود و شرایط حیض و نفاس را نداشته
باشد و مربوط به بكارت یا زخم یا جراحتّی در رحم نبوده باشد، خون
استحاضه است.
مسأله 425ـ هرگاه شك كند كه خون، از زخم است یا نه و ظاهر حال او سلامت است، خون استحاضه حساب می شود، امّا اگر وضع حال او مشكوك باشد كه خون از زخم است یا غیر آن، احكام استحاضه ندارد.
3ـ عادت ماهانه
مسأله 426ـ «حیض» كه گاهی از آن تعبیر به «عادت ماهانه» می كنند خونی است كه غالباً در هر ماه چند روزی از رحم خارج می شود و به هنگام انعقاد نطفه، غذای فرزند است. زن را در موقع دیدن خون حیض «حائض» می گویند و در شرع مقدّس اسلام احكامی دارد كه در مسائل آینده خواهد آمد.
[83]
احكام زن حائض
مسأله 427ـ خون حیض نشانه هایی دارد: در بیشتر اوقات غلیظ و گرم و رنگ آن تیره یا سرخ است و با فشار و كمی سوزش خارج می شود.
مسأله 428ـ زنان سیّده و غیر سیّده هر دو بعد از تمام شدن پنجاه سال یائسه می شوند، یعنی اگر خونی ببینند خون حیض نیست، مگر زنانی كه از قبیله «قریش» محسوب می شوند كه آنها بعد از تمام شدن شصت سال یائسه می شوند.
مسأله 429ـ خونی را كه دختر پیش از تمام شدن نه سال و زن بعد از یائسه شدن می بیند حكم حیض ندارد و اگر مربوط به زخم و جراحتّی نباشد. استحاضه است كه احكام آن قبلاً گفته شد.
مسأله 430ـ زنان باردار یا زنانی كه بچّه شیر می دهند ممكن است حائض شوند.
مسأله 431ـ دختری كه نمی داند نه سالش تمام شده یا نه، اگر خونی ببیند كه نشانه های حیض را نداشته باشد، حیض نیست و اگر نشانه ها را داشته باشد و اطمینان حاصل كند كه حیض است، دلیل بر این است كه نه سالش تمام و بالغ شده است، ولی زنی كه شك دارد یائسه شده یا نه، هر گاه خونی ببیند و نداند حیض است یا نه، باید بنا بگذارد كه حیض است و هنوز یائسه نشده است.
مسأله 432ـ مدّت حیض كمتر از سه روز و بیشتر از ده روز نمی شود، حتّی اگر مختصری كمتر باشد حیض نیست.
مسأله 433ـ سه روز اوّل حیض باید پشت سر هم باشد، بنابراین اگر مثلاً دو روز خون ببیند و یك روز پاك شود و دوباره ببیند، حیض نیست و این كه می گوییم باید پشت سر هم باشد، معنایش این نیست كه در تمام سه روز خون بیرون آید، بلكه اگر در فضای داخل فرج خون باشد كافی است.
مسأله 434ـ لازم نیست شب اوّل و شب چهارم را خون ببیند، ولی باید در شب دوم و سوم قطع نشود و ادامه داشته باشد.
مسأله 435ـ هرگاه سه روز پشت سر هم خون ببیند و پاك شود چنانچه دوباره
[84]
خون ببیند و ایّامی كه خون دیده روی هم رفته از ده روز بیشتر نشود، تمام روزهایی را كه خون دیده حائض است، ولی روزهایی كه در وسط پاك بوده، حكم زنان پاك را دارد.
مسأله 436ـ اگر كمتر از سه روز خون ببیند و پاك شود، بعداً سه روز یا بیشتر خون ببیند با نشانه هایی كه گفته شد فقط خون دوم حیض است.
مسأله 437ـ زنی كه مبتلا به خونریزی است اگر به طبیب مراجعه كند و او تشخیص دهد خون حیض یا خون زخم و مانند آن است، چنانچه به گفته طبیب اطمینان حاصل كند می تواند بر طبق احكام آن عمل نماید.
مسأله 438ـ كارهایی كه بر حائض حرام است به شرح زیر است:
1ـ تمام عبادتهایی كه با وضو یا غسل یا تیمّم انجام می شود، مانند نماز و روزه و طواف خانه خدا، ولی به جا آوردن عباداتی كه طهارت در آن شرط نیست مانند نماز میّت مانعی ندارد.
2ـ تمام كارهایی كه بر جنب حرام است و در احكام جنابت گفته شد.
3ـ نزدیكی كردن، كه هم برای مرد حرام است و هم برای زن.
4ـ طلاق در این حالت نیز باطل و بی اثر است.
مسأله 439ـ هرگاه مرددر حال حیض با همسر خود نزدیكی كند مستحبّ است كفّاره دهد و كفّاره آن، در ثلث اوّل روزهای حیض، یك مثقال طلای سكّه دار، یا قیمت آن است (مثقال شرعی 18 نخود می باشد) و اگر در ثلث دوم باشد نیم مثقال و اگر در ثلث سوم باشد یك چهارم مثقال است، بنابر این اگر ایّام عادت شش روز است دو روز اوّل یك مثقال، دو روز وسط نیم مثقال و دو روز آخر یك چهارم مثقال كفّاره دارد.
مسأله 440ـ هرگاه بخواهد قیمت طلا را بپردازد باید به قیمت روزی كه می پردازد حساب كند.
مسأله 441ـ بازی كردن با همسر در حال حیض، حرام نیست و كفّاره هم ندارد.
[85]
مسأله 442ـ هرگاه نزدیكی را تكرار كند مستحبّ است كفّاره را نیز تكرار كند.
مسأله 443ـ اگر مرد در حال نزدیكی بفهمد زن حائض شده، باید فوراً از او جدا شود و اگر جدانشود، گناه كرده و بنابر احتیاط مستحب باید كفّاره نیز بپردازد.
مسأله 444ـ اگر مرد با زن حائض زنا كند، یا با زن حائض بیگانه ای به گمان این كه همسر خود اوست نزدیكی نماید، احتیاط آن است كه كفّاره دهد.
مسأله 445ـ كسی كه نمی تواند كفّاره بدهد بهتر آن است كه صدقه ای بدهد و اگر نمی تواند، باید از گناه خود استغفار كند.
مسأله 446ـ هرگاه زن بگوید حائض هستم یا از حیض پاك شده ام، حرف او قبول است، مگر این كه مورد سوءظن باشد.
مسأله 447ـ هرگاه زن در وسط نماز حائض شود نماز او باطل است و نباید ادامه دهد، ولی اگر شك كند كه حائض شده یا نه، نماز او صحیح است.
مسأله 448ـ هنگامی كه زن از حیض پاك شود باید برای انجام عبادات خود غسل كند و اگر دسترسی به آب ندارد تیمّم نماید، دستور غسل حیض مثل غسل جنابت است و از وضو نیز كفایت می كند، ولی احتیاط مستحب آن است كه وضو هم بگیرد (خواه پیش از غسل باشد یا بعد از غسل).
مسأله 449ـ هنگامی كه زن از خون حیض پاك شود، طلاق او صحیح است و همسرش نیز می تواند با او نزدیكی كند، هر چند هنوز غسل نكرده باشد ولی احتیاط مستحب آن است كه پیش از غسل از نزدیكی خود داری كند، ولی كارهای دیگری كه در وقت حیض بر او حرام بوده، مانند توقّف در مسجد و مسّ خطّ قرآن، تا غسل نكند بر او حلال نمی شود، بنابر احتیاط واجب.
مسأله 450ـ نمازهای روزانه كه زن در حال حیض نخوانده قضا ندارد، ولی روزه واجب را باید قضا كند.
مسأله 451ـ هرگاه وقت نماز داخل شود و بداند یا گمان داشته باشد كه اگر نماز را تأخیر بیندازد حائض می شود، باید فوراً نماز را بخواند.
[86]
مسأله 452ـ هرگاه زن در اوّل وقت به اندازه انجام واجبات یك نماز پاك باشد و نماز نخواند و حائض شود، آن نماز را باید بعداً قضا كند و در اندازه «وقت برای انجام واجبات» باید ملاحظه حال خود را نماید، مثلاً برای مسافر به اندازه دو ركعت و برای حاضر، به اندازه چهار ركعت و كسی كه وضو ندارد، وقت وضو را نیز باید در نظر بگیرد و همچنین تطهیر لباس و بدن و اگر فقط به اندازه خود نماز وقت داشته باشد احتیاط، قضا كردن نماز است.
مسأله 453ـ هرگاه در آخر وقت نماز پاك شود باید غسل كند و نماز را بخواند، حتّی اگر به اندازه یك ركعت نماز وقت داشته باشد احتیاط واجب خواندن نماز است و در صورت نخواندن، قضای آن را به جاآورد.
مسأله 454ـ هرگاه در آخر وقت پاك شود، امّا وقت برای غسل ندارد فقط می تواند تیمّم كند و یك ركعت نماز را در وقت و بقیّه را در خارج وقت به جا آورد نماز بر او واجب نیست، ولی اگر گذشته از تنگی وقت تكلیفش تیمّم است، مثل این كه آب برای او ضرر دارد باید تیمّم كند و نماز را به جا آورد.
مسأله 455ـ هرگاه زن پاك شود و شك كند كه به مقدار كافی وقت برای نماز باقی مانده یا نه، باید نمازش را بخواند.
مسأله 456ـ مستحبّ است زن حائض در وقت نماز خود را از خون پاك كند و دستمال و پنبه را عوض نماید و وضو بگیرد، یا اگر نمی تواند تیمّم كند و در جای نماز خود رو به قبله بنشیند و مشغول ذكر خدا و دعا و صلوات شود، امّا خواندن قرآن و همراه داشتن آن و مسّ حواشی و فاصله میان خطوط آن و نیز خضاب كردن به حنا برای حائض شایسته نیست.
اقسام زنان حائض
مسأله 457ـ زنان حائض بر شش گونه اند:
1ـ صاحب عادت وقتیّه و عددیّه: یعنی زنی كه دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن
[87]
خون حیض ببیند و شماره روزهای او در هر دو ماه یك اندازه باشد، مثل این كه دو ماه پشت سر هم از اوّل ماه تا هفتم، خون ببیند.
2ـ صاحب عادت وقتیّه: و آن زنی است كه دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن خون حیض ببیند، ولی شماره روزهای او به یك اندازه نباشد، مثلاً یك ماه، پنج روز و یك ماه، هفت روز ببیند.
3ـ صاحب عادت عددیّه: و آن زنی است كه شماره روزهای عادت او در دو ماه پشت سر هم یك اندازه است (مثلاً هفت روز)، ولی وقت دیدن آن مختلف است، مثلاً یك بار از اوّل ماه و بار دیگر از دهم ماه شروع می شود.
4ـ مضطربه: و آن زنی است كه چندماه حائض شده ولی عادت معیّن پیدا نكرده و یا اگر سابقاً عادت داشته، به هم خورده و عادت تازه ای جانشین آن نشده است.
5ـ مبتدئه: و آن زنی است كه برای اوّلین بار حائض می شود.
6ـ ناسیه: و آن زنی است كه عادت خود را فراموش كرده است. هر كدام از اینها احكامی دارند كه در مسائل آینده گفته می شود.
1ـ صاحب عادت وقتیّه و عددیّه
مسأله 458ـ زنانی كه عادت وقتیّه و عددیّه دارند همین كه در ایّام عادت خون ببینند حائض می شوند و تا پایان ایّام عادت، احكام حائض را دارند، خواه نشانه های خون حیض در آن بوده باشد، یا نه.
مسأله 459ـ هرگاه زنی در تمام ماه پاك نمی شود، ولی در دوماه پشت سر هم چند روز معیّن (مثلاً از اوّل تا هفتم ماه) خونی را كه می بیند، نشانه های حیض را دارد، امّا بقیّه چنین نیست، او نیز باید همان ایّام را عادت قرار دهد.
مسأله 460ـ زنانی كه «عادت وقتیّه و عددیّه» دارند، اگر یكی دو سه روز جلوتر از زمان عادت یا بعد از آن خون ببینند بطوری كه بگویند عادت را جلو یا عقب انداخته، باید به احكام زن حائض عمل كنند، خواه آن خون نشانه های حیض را
[88]
داشته باشد یا نه.
مسأله 461ـ زنی كه «عادت وقتیّه و عددیّه» دارد، اگر چند روز پیش از عادت و چند روز بعد از عادت خون ببیند (بطوری كه در میان زنها معمول است كه گاهی عادت را جلو یا عقب می اندازند) و روی هم رفته از ده روز بیشتر نشود همه حیض است و اگر ده روز بیشتر شود، فقط خونی را كه در روزهای عادت دیده حیض است و قبل و بعد از آن استحاضه می باشد، همین طور اگر چند روز قبل از ایّام عادت به اضافه تمام عادت را خون ببیند، یا فقط چند روز بعد از عادت به اضافه تمام ایّام عادت را خون ببیند كه اگر از ده روز تجاوز نكند، همه اش حیض است و اگر تجاوز كند فقط ایّام عادت حیض محسوب می شود.
مسأله 462ـ زنی كه عادت دارد هرگاه سه روز یا بیشتر خون ببیند و پاك شود و دوباره خون ببیند و فاصله بین دو خون، كمتر از ده روز باشد و تمام روزهایی را كه خون دیده، بیش از ده روز نباشد، همه آن حیض است (امّا ایّامی كه در وسط پاك بوده، پاك محسوب می شود) و اگر زیادتر از ده روز باشد آن خونی كه در عادت بوده حیض و دیگری كه نبوده، استحاضه است و اگر هیچ كدام در عادت نبوده آن خونی كه دارای صفات حیض است حیض و دیگری استحاضه است و اگر هر دو صفات حیض دارد، تا ده روز حیض محسوب می شود بعد از آن استحاضه است.
مسأله 463ـ زنی كه «عادت وقتیّه و عددیّه» دارد اگر در وقت عادت، خون نبیند و در غیر آن ایّام به شماره روزهای حیضش خون ببیند باید همان را حیض قرار دهد، چه پیش از وقت عادت باشد، یا بعد از آن، به شرط این كه نشانه های حیض را داشته باشد.
مسأله 464ـ زنی كه «عادت وقتیّه و عددیّه» دارد، اگر در وقت عادت خون ببیند ولی شماره روزهای آن كمتر یا بیشتر از ایّام عادت باشد قبل از وقت عادت، یا بعد از آن به شماره روزهای عادت خون ببیند، فقط خونی را كه در وقت عادت دیده حیض قرار می دهد.
[89]
مسأله 465ـ زنانی كه «عادت وقتیّه و عددیّه» دارند اگر بیشتر از ده روز خون ببینند، آنچه را در روزهای عادت دیده اند حیض است (خواه نشانه های حیض را داشته باشد یا نه) و آنچه بعد از روزهای عادت دیده اند استحاضه است (خواه نشانه های حیض داشته باشد یا نه).
2ـ صاحب عادت وقتیّه
مسأله 466ـ زنانی كه فقط «عادت وقتیّه» دارند یعنی دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن خون حیض ببینند سپس پاك شوند، ولی شماره روزهای آن یك اندازه نباشد، باید تمام آن را حیض قرار دهند به شرط آن كه از سه روز كمتر و از ده روز بیشتر نباشد.
مسأله 467ـ زنی كه از خون پاك نمی شود، ولی دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن خون او نشانه های حیض را دارد، امّا شماره روزهای خونی كه نشانه حیض را دارد یك اندازه نیست، چنین زنی نیز باید تمام آنچه را نشانه حیض دارد حیض قرار دهد.
مسأله 468ـ زنی كه دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن، سه روز یا بیشتر خون حیض ببیند و بعد پاك شود، دو مرتبه سه روز یا بیشتر خون ببیند و مجموع روزهایی كه خون دیده از ده روز بیشتر نشود (ولی ماه دوم كمتر یا بیشتر از ماه اوّل باشد) چنین زنی نیز باید تمام آنچه را دیده حیض قرار دهد، ولی در روزهای وسط كه پاك است حكم طاهر را دارد.
مسأله 469ـ زنی كه «عادت وقتیّه» دارد اگر در وقت عادت خود، یا دو سه روز قبل یا بعد از عادت خون ببیند بطوری كه بگویند حیض را جلو یا عقب انداخته، باید به حكم زنهای حائض عمل كند، خواه آن خون نشانه های حیض را داشه باشد یا نه.
مسأله 470ـ زنی كه «عادت وقتیّه» دارد اگر بیشتر از ده روز خون ببیند و نتواند تعداد روزهای حیض را به واسطه نشانه های آن تشخیص دهد، باید مطابق تعداد روزهای عادت زنان خویشاوند خود حیض قرار دهد (اعم از خویشاوندان پدری یا
[90]
مادری، زنده یا مرده و این در صورتی است كه همه یا اكثریّت قریب به اتفاق آنها یكسان باشند، امّا اگر در میان آنها اختلاف است، مثلاً بعضی پنج روز و بعضی هشت روز عادت می بینند، احتیاط واجب آن است كه در هر ماه هفت روز را ایّام عادت خود قرار دهد.
3ـ صاحب عادت عددیّه
مسأله 471ـ زنانی كه «عادت عددیّه» دارند یعنی شماره روزهای حیض آنها در دو ماه پشت سر هم یك اندازه است، ولی وقت آن تغییر می كند، آنها باید در همان چند روز به احكام حائض عمل كنند.
مسأله 472ـ زنانی كه از خون پاك نمی شوند ولی دو ماه پشت سر هم چند روز از خونی را كه می بینند نشانه حیض و بقیّه نشانه های استحاضه دارد و شماره روزهایی كه نشانه حیض دارد در هر دو ماه یك اندازه است، امّا وقت آن یكی نیست، باید آن چند روزی كه نشانه حیض را دارد حیض قرار دهند.
مسأله 473ـ زنی كه «عادت عددیّه» دارد اگر بیشتر از شماره عادت خود، خون ببیند و از ده روز بیشتر شود چنانچه همه خونهایی كه دیده یك جور باشد باید از موقع دیدن خون به شماره روزهای عادتش حیض و بقیّه را استحاضه قرار دهد و اگر چند روز آن نشانه حیض دارد باید همان را حیض قرار دهد و اگر بیشتر از ایّام عادت او باشد از آخر آن كم می كند و اگر كمتر از ایّام عادت او ست، باید آن روزها را با چند روز بعد از آن كه روی هم رفته به اندازه عادتش شود، حیض قرار دهد و بقیّه را استحاضه.
4ـ مضطربه
مسأله 474ـ «مضطربه» یعنی زنی كه چند ماه خون دیده، ولی عادت معیّنی پیدا نكرده است، اگر ده روز یا كمتر خون ببیند همه اش حیض است و اگر بیشتر از ده
[91]
روز ببیند چنانچه بعضی نشانه حیض داشته باشد و از سه روز كمتر و از ده روز بیشتر نباشد، حیض محسوب می شود و اگر همه اش یك جور باشد مطابق عادت خویشاوندان خود عمل می كند (اگر عادت همه یا اكثریّت قاطع آنها یكسان باشد) و هرگاه عادت آنها مختلف باشد، احتیاط آن است كه عادت خود را هفت روز قرار دهد.
5ـ مبتدئه
مسأله 475ـ «مبتدئه» یعنی زنی كه دفعه اوّل خون دیدن اوست، اگر ده روز یا كمتر خون ببیند همه اش حیض است و اگر بیشتر از ده روز ببیند و همه اش یك جور باشد باید عادت خویشان خود را، بطوری كه در مسأله قبل گفته شد، حیض قرار دهد و بقیّه را استحاضه.
مسأله 476ـ اگر مبتدئه بیشتر از ده روز خون ببیند كه چند روز آن نشانه حیض دارد، چنانچه خونی كه نشانه حیض دارد كمتر از سه روز و بیشتر از ده روز نباشد، آن خون حیض و بقیّه استحاضه است و اگر كمتر از سه روز باشد باید آنچه را نشانه حیض دارد بگیرد و باقیمانده را به عادت خویشاوندان خود مراجعه كند، همچنین اگر آنچه نشانه حیض دارد بیش از ده روز باشد به تعداد عادت خویشاوند خود حیض قرار می دهد و بقیّه استحاضه است.
6ـ ناسیه
مسأله 477ـ «ناسیه» یعنی زنی كه عادت خود را فراموش كرده، اگر ده روز یا كمتر خون ببیند همه اش حیض است و اگر بیشتر از ده روز ببیند، باید روزهایی كه خون او نشانه حیض دارد حیض قرار دهد (به شرط این كه كمتر از سه روز و بیشتر از ده روز نباشد) و اگر بیشتر باشد، یا همه روزها را یك جور دیده، احتیاط واجب آن است كه هفت روز اوّل را حیض قرار دهد و بقیّه را استحاضه.
[92]
مسائل متفرّقه حیض
مسأله 478ـ «مبتدئه» و «مضطربه» و «ناسیه» و زنی كه «عادت عددیّه» دارد، اگر خونی ببیند كه نشانه های حیض داشته باشد، باید فوراً عبادت را ترك كند و چنانچه بعد بفهمد حیض نبوده، باید عبادتهایی را كه به جا نیاورده قضا كند، ولی اگر نشانه های حیض را نداشته باشد بر طبق حكم مستحاضه عمل می كند تا ثابت شود كه خون حیض است، ولی زنی كه «عادت وقتیّه» یا «وقتیّه و عددیّه» دارد به محض دیدن خون در ایّام عادت، عبادت را ترك می كند.
مسأله 479ـ زنی كه دارای عادت است (خواه وقتیّه و عددیّه باشد، یا فقط عادت وقتیّه یا عادت عددیّه)، هرگاه دو ماه پشت سرهم بر خلاف عادت خود، خونی ببیند عادتش بر می گردد به آنچه در آن دو ماه دیده است.
مسأله 480ـ زنی كه معمولاً ماهی یك مرتبه خون می بیند اگر در یك ماه دوبار خون ببیند و آن خون نشانه های حیض را داشته باشد، چنانچه روزهایی كه در وسط پاك بوده كمتر از ده روز نباشد، باید هر دو را حیض قرار دهد.
مسأله 481ـ هرگاه سه روز یا بیشتر خونی ببیند كه نشانه های حیض را دارد و بعد ده روز یا بیشتر خونی را ببیند كه نشانه های استحاضه را دارد و مجدّداً خونی را ببیند كه نشانه حیض را دارد، باید تمام خونهایی را كه نشانه حیض داشته است حیض قرار دهد.
مسأله 482ـ هرگاه زن پیش از ده روز پاك شود و بداند كه در باطن خون نیست، باید غسل كند و عبادتهای خود را انجام دهد، اگرچه یقین داشته باشد پیش از تمام شدن ده روز دوباره خون می بیند.
مسأله 483ـ هرگاه زن پیش از ده روز پاك شود ولی احتمال می دهد كه در باطن خون است باید به وسیله قدری پنبه خود را امتحان كند، چنانچه پاك بود غسل كند و عبادتهای خود را انجام دهد و اگر پاك نبود، هرچند به خونابه آلوده باشد باید مطابق احكامی كه سابقاً درباره حائض گفته شد عمل نماید.
[93]
4ـ نفاس
مسأله 484ـ از موقعی كه نخستین جزء بچّه از شكم مادر بیرون می آید، هر خونی كه زن می بیند خون «نفاس» است و زن را در این حال «نفساء» می گویند، بنابر این خونی كه قبل از خارج شدن طفل می بیند نفاس نیست.
مسأله 485ـ ممكن است خون نفاس یك آن بیشتر نیاید، ولی بیشتر از ده روز نمی شود.
احكام زن نفساء
مسأله 486ـ در خون نفاس احتیاط واجب این است كه خلقت بچّه تمام باشد، بنابر این اگر خون بسته ای از رحم خارج شود و بداند كه اگر در رحم می ماند انسان می شد باید میان اعمال زنی كه از خون پاك است و كارهایی را كه حائض ترك می كند جمع نماید.
مسأله 487ـ هرگاه شك كند چیزی از او ساقط شده یا نه، یا چیزی كه ساقط شده اگر می ماند انسان می شد یا نه، خونی كه از او خارج می شود خون نفاس نیست، و لازم نیست جستجو كند.
مسأله 488ـ تمام كارهایی كه بر حائض حرام است بر «نفساء» نیز حرام است و آنچه بر حائض واجب، یا مستحب، یا مكروه می باشد، برای او نیز همین حكم را دارد.
مسأله 489ـ نزدیكی كردن با زن در حال «نفاس» حرام است و اگر شوهر با او نزدیكی كند، احتیاط مستحب آن است مطابق دستوری كه در حائض گفته شد كفّاره دهد، طلاق او نیز در این حال باطل است.
مسأله 490ـ هنگامی كه زن از خون نفاس پاك شد باید غسل كند و عبادتهای خود را انجام دهد و هرگاه قبل از گذشتن ده روز از ولادت، دوباره خون ببیند چنانچه روزهایی كه خون دیده روی هم رفته ده روز یا كمتر از ده روز است، تمام آن نفاس
[94]
می باشد روزهایی كه در وسط پاك بوده، عباداتش صحیح است.
مسأله 491ـ هرگاه زن ظاهراً از خون نفاس پاك شود و احتمال دهد كه در باطن خون وجود دارد، باید با كمی پنبه خود را امتحان كند و اگر پاك بود غسل كند و عبادتهای خود را انجام دهد.
مسأله 492ـ هرگاه خون نفاس از ده روز بگذرد چنانچه در حیض، عادت عددیّه دارد به اندازه آن نفاس، و بقیّه استحاضه است و اگر عادت ندارد تا ده روز نفاس، و بقیّه استحاضه است.
مسأله 493ـ زنی كه عادت او در حیض كمتر از ده روز است، اگر بیشتر از روزهای عادتش خون نفاس ببیند باید به اندازه روزهای عادت خود نفاس قرار دهد و بعد از آن، تا روز دهم بنابر احتیاط واجب ترك عبادت كند، اگر خون از ده روز گذشت فقط به اندازه روزهای عادتش نفاس است و بقیّه استحاضه و عباداتی را كه در این چند روز ترك كرده، باید قضا كند.
مسأله 494ـ بسیاری از زنان بعد از وضع حمل یك ماه یا بیشتر خون می بینند، چنین زنانی اگر درحیض عادت دارند باید به تعداد روزهای عادتشان نفاس قرار دهند بعد از آن تا ده روز حكم استحاضه دارد، بعد از گذشتن ده روز اگر همزمان با ایّام عادت حیضش باشد باید مطابق احكام حائض عمل كند (خواه نشانه های خون حیض را داشته باشد یا نه) و اگر همزمان با ایّام عادتش نباشد حكم استحاضه دارد، مگر این كه خون دارای نشانه های حیض باشد.
مسأله 495ـ زنانی كه تا یك ماه یا بیشتر بعد از وضع حمل خون می بینند، اگر عادت ماهیانه ندارند ده روز اوّل نفاس است و ده روز دوم استحاضه و بعد از آن اگر نشانه های حیض را داشته باشد، حیض وگرنه آن هم استحاضه است.
5ـ مسّ میّت
مسأله 496ـ هرگاه كسی بدن انسان مرده ای را بعد از سرد شدن و قبل از غسل،
[95]
مس كند (یعنی جایی از بدن او با میّت تماس پیدا كند) باید غسل مسّ میّت نماید، خواه با اختیار باشد یا بی اختیار، حتّی اگر ناخن او به ناخن میّت برسد، غسل واجب است.
احكام مسّ میّت
مسأله 497ـ مسّ بدن مرده ای كه تمام آن سرد نشده موجب غسل نیست، هرچند محلّ مس سرد شده باشد، همچنین مسّ بدن میّت بعد از تمام شدن غسلهای سه گانه او، غسل ندارد.
مسأله 498ـ هرگاه موی خود را به بدن میّت بزند، یا دست به موی میّت برساند، احتیاط واجب آن است كه غسل كند.
مسأله 499ـ اگر كسی بچّه سقط شده ای را كه چهارماه او تمام شده مس كند، غسل بر او واجب است اگر كمتر از چهار ماه تمام باشد، احتیاط مستحب غسل است.
مسأله 500ـ هرگاه بچّه چهارماهه ای یا بیشتر مرده به دنیا بیاید، مادر او بنابر احتیاط واجب باید غسل مسّ میّت كند.
مسأله 501ـ هرگاه بچّه ای بعد از مردن مادر به دنیا بیاید، احتیاط واجب آن است كه بعد از بلوغ، غسل مسّ میّت كند.
مسأله 502ـ بچّه نابالغ یا دیوانه هرگاه مسّ میّت كند، بعد از بلوغ یا عاقل شدن غسل بر او واجب می شود اگر كودك ممیّز غسل كند، غسل او صحیح است.
مسأله 503ـ هرگاه از بدن زنده یا مرده ای كه غسلش نداده اند قطعه ای كه دارای استخوان است جدا شود (مثلاً یك دست و یا حتّی یك انگشت) هر كس آن را مس نماید، باید غسل مسّ میّت كند، امّا اگر استخوان نداشته باشد غسل واجب نیست، همچنین برای مسّ استخوان تنها یا دندان كه از مرده یا زنده جدا شده غسل لازم نیست.
[96]
مسأله 504ـ غسل مسّ میّت مثل غسل جنابت است و كفایت از وضو نیز می كند، هرچند احتیاط مستحبّ آن است كه وضو بگیرد.
مسأله 505ـ اگر چند میّت را مس كند، یا یك میّت را چند بار مس نماید، یك غسل برای همه كافی است.
مسأله 506ـ كسی كه غسل مسّ میّت بر او واجب شده، می تواند به مسجد برود و سوره هایی كه سجده واجب دارد بخواند و با همسر خود نزدیكی نماید، ولی برای نماز و مانند آن باید غسل كند، یعنی كسی كه غسل مسّ میّت بر او است مانند كسی است كه وضو ندارد.
مسأله 359ـ غسلهای واجب هفت غسل است:
1ـ غسل جنابت 2ـ غسل استحاضه 3ـ غسل حیض 4ـ غسل نفاس 5ـ غسل مسّ میّت 6ـ غسل میّت 7ـ غسل مستحبّی كه بواسطه نذر و قسم و مانند آن واجب شده است.
1ـ جنابت
مسأله 360ـ انسان با دو چیز جُنُب می شود: اوّل جماع (آمیزش جنسی) دوم بیرون آمدن منی، چه در خواب باشد یا بیداری، كم باشد یا زیاد، با شهوت باشد یا بی شهوت.
احكام جنابت
مسأله 361ـ اگر رطوبتی از انسان خارج شود و نداند منی است یا رطوبت دیگر، چنانچه همراه با «جستن» و «شهوت» بوده باشد آن رطوبت حكم منی دارد و اگر این دو نشانه، یا یكی از آنها را نداشته باشد حكم منی ندارد، ولی در زن و مریض لازم نیست كه با جستن بیرون آید، بلكه اگر رطوبت هنگامی بیرون آید كه به اوج شهوت
[74]
جنسی رسیده است، حكم منی دارد.
مسأله 362ـ غالباً بعد از بیرون آمدن منی بدن سست می شود، ولی این موضوع جزء شرایط قطعی و نشانه ها نیست.
مسأله 363ـ مستحبّ است بعد از بیرون آمدن منی بول كند تا ذرّات باقیمانده خارج شود و اگر نكند و بعد از غسل رطوبتی از او بیرون آید كه نداند منی است یا رطوبت دیگر، حكم منی دارد و باید دوباره غسل كند.
مسأله 364ـ اگر انسان جماع كند و به اندازه ختنه گاه یا بیشتر داخل شود، مرد و زن هردو جُنُب می شوند، خواه بالغ باشند یا نابالغ، منی بیرون آید یانه. این در صورتی است كه جماع در قُبُل باشد و اگر در دُبُر باشد بنابر احتیاط واجب باید جمع كند بین غسل و وضو.
مسأله 365ـ اگر شك كند كه به مقدار ختنه گاه داخل شده یا نه، غسل بر او واجب نیست.
مسأله 366ـ هرگاه نعوذ باللّه با حیوانی نزدیكی كند و منی از او بیرون آید، جُنُب می شود و غسل كافی است، امّا اگر منی بیرون نیاید احتیاط واجب آن است كه برای نماز و مانند آن، هم غسل كند و هم وضو بگیرد، مگر این كه قبل از این كار وضو داشته باشد كه در این صورت تنها غسل كافی است.
مسأله 367ـ هرگاه منی از جای خود حركت كند امّا از ریختن آن به بیرون جلوگیری بعمل آورد، یا به علّت دیگر بیرون نیاید غسل واجب نیست، همچنین اگر شك كند كه بیرون آمده یا نه.
مسأله 368ـ كسی كه آب برای غسل كردن ندارد می تواند با همسر خود نزدیكی كند و تیمّم برای او كافی است، خواه بعد از داخل شدن وقت نماز باشد یا قبل از آن.
مسأله 369ـ هرگاه در لباس خود منی ببیند و یقین نماید از خود اوست باید غسل كند و نمازهایی را كه یقین دارد با جنابت خوانده قضا نماید، ولی آنچه را شك دارد لازم نیست قضا نماید.
[75]
كارهایی كه بر جُنُب حرام است
مسأله 370ـ پنج كار بر جُنُب حرام است:
1ـ مسّ خطّ قرآن یا اسم خدا و پیامبران و امامان بنابر احتیاط واجب، همانطور كه در وضو گفته شد.
2ـ رفتن به مسجدالحرام و مسجد پیغمبر(صلی الله علیه وآله)، هرچند از یك در داخل و از در دیگر خارج شود.
3ـ توقّف كردن در مساجد دیگر، امّا اگر از یك در داخل و از در دیگر خارج شود، یا برای برداشتن چیزی برود مانعی ندارد و احتیاط واجب آن است كه در حرم امامان هم توقّف نكند.
4ـ داخل شدن در مسجد برای گذاشتن چیزی در آن.
5ـ خواندن یكی از آیات سجده، ولی خواندن غیر آیه سجده از سوره سجده مانعی ندارد.
مسأله 371ـ سوره هایی كه سجده واجب در آن است چهار سوره است:
1ـ سوره الم سجده (سوره 32). 2ـ سوره حم سجده (سوره 41). 3ـ سوره والنّجم (سوره 53). 4ـ سوره اقرأ (سوره 96).
كارهایی كه بر جُنُب مكروه است
مسأله 372ـ شایسته است جُنُب چند چیز را ترك كند:
1 و 2ـ خوردن و آشامیدن، ولی اگر وضو بگیرد مكروه نیست. 3ـ خواندن بیشتر از هفت آیه از قرآن، حتّی از سوره هایی كه سجده واجب ندارد. 4ـ تماسّ بدن با جلد وحاشیه و فاصله سطور قرآن مجید و همراه داشتن آن. 5ـ خوابیدن بدون وضو. 6ـ رنگ كردن موها به حنا و مانند آن. 7ـ مالیدن روغن و انواع كِرِم ها به بدن. 8ـ جماع كردن بعد از محتلم شدن.
[76]
احكام غسل جنابت
مسأله 373ـ غسل جنابت را هرگاه برای رفع جنابت و پاك شدن انجام دهد مستحبّ است، امّا برای خواندن نماز واجب مانند آن واجب می شود. برای نماز میّت سجده شكر سجده های واجب قرآن (هنگامی كه آیه سجده را از دیگری بشنود) غسل جنابت واجب نیست، بلكه در همان حال نیز انجام این كارها جایز است، هرچند بهتر است كه برای نماز میّت و سجده شكر و امثال آن غسل كند.
مسأله 374ـ هنگام غسل كردن لازم نیست نیّت واجب یا مستحب كند، همین اندازه كه به قصد قربت و اطاعت فرمان خدا انجام دهد كافی است.
مسأله 375ـ هرگاه یقین كند وقت نماز داخل شده و نیّت غسل واجب كند بعد معلوم شود كه پیش از وقت بوده، غسل او صحیح است، همچنین اگر به نیّت نماز واجب غسل كند، بعد معلوم شود وقت گذشته بوده است،غسل او صحیح می باشد.
اقسام و احكام غسل
مسأله 376ـ غسل را خواه واجب باشد یا مستحب، به دو صورت می توان انجام داد: ترتیبی و ارتماسی.
مسأله 377ـ غسل ترتیبی به این صورت است كه بعد از نیّت، اوّل سر و گردن را می شوید و بعد طرف راست و بعد طرف چپ را (بنابر احتیاط واجب) و اگر عمداً یا از روی فراموشی یا ندانستن مسأله به این ترتیب عمل نكند غسل را اعاده می كند.
مسأله 378ـ باید نصف ناف و نصف عورت را با طرف راست بدن و نصف دیگر را با طرف چپ بشوید، ولی بهتر است تمام آن را با هر دو طرف غسل دهد.
مسأله 379ـ برای این كه یقین كند هر سه قسمت بدن یعنی سر و گردن و طرف راست و طرف چپ را كاملاً غسل داده، كمی از قسمتهای دیگر را با آن قسمت می شوید و احتیاط مستحبّ آن است كه طرف راست گردن را با طرف راست بدن و
[77]
طرف چپ گردن را با طرف چپ بدن بشوید.
مسأله 380ـ اگر بعد از غسل بفهمد مقداری از بدن را نشسته، چنانچه از طرف چپ باشد شستن همان مقدار كافی است و اگر از طرف راست باشد، احتیاط آن است كه بعد از شستن آن دوباره طرف چپ را بشوید و اگر از سر و گردن باشد، باید بعد از شستن آن دوباره طرف راست و چپ را بشوید.
مسأله 381ـ اگر بعد از تمام شدن غسل، شك كند كه اعضا را درست شسته یا نه، اعتنا نكند.
مسأله 382ـ غسل ارتماسی آن است كه بعد از نیّت، تمام بدن را یك دفعه یا به تدریج در آب فرو می برد،خواه در مثل حوض استخر باشد و یا زیر آبشاری كه آب آن یك مرتبه تمام بدن را فرامی گیرد، امّا غسل ارتماسی زیر دوش معمولی ممكن نیست.
مسأله 383ـهرگاه مقداری از بدن بیرون آب باشد و نیّت غسل ارتماسی كند و در آب فرو رود كافی است، امّا اگر تمام بدن زیر آب باشد و آن را تكان دهد مشكل است.
مسأله 384ـاگر بعد از غسل ارتماسی بفهمد مقداری از بدن شسته نشده، باید دوباره غسل كند.
مسأله 385ـ در غسل ارتماسی باید پاها را نیز از زمین بلند كند تا آب به زیر آن برسد.
مسأله 386ـ اگر برای غسل ترتیبی وقت ندارد و می تواند ارتماسی انجام دهد، واجب است ارتماسی انجام دهد.
مسأله 387ـ احتیاط واجب آن است كه كسی كه روزه واجب گرفته، یا برای حج یا عمره احرام بسته، غسل ارتماسی نكند و سر خود را زیر آب فرو نبرد، ولی اگر از روی فراموشی غسل ارتماسی كند، صحیح است و ضرر به روزه و احرام او نمی زند.
مسأله 388ـ در غسل ترتیبی می تواند سه بار در آب فرو رود، یك بار به نیّت سر و
[78]
گردن، دیگری به نیّت طرف راست و دیگری را به نیّت طرف چپ.
مسأله 389ـ در غسل ارتماسی باید تمام بدن پاك باشد(بنابر احتیاط واجب) ولی در غسل ترتیبی پاك بودن تمام بدن لازم نیست، همین اندازه كه هر عضو پیش از غسل دادن پاك باشد، كافی است.
مسأله 390ـ سابقاً گفتیم عرق جُنُب از حرام نجس نیست و چنین كسی می تواند با آب گرم غسل كند، ولی بهتر است با آب ملایم غسل كند كه عرق ننماید.
مسأله 391ـ هرگاه مختصری از بدن شسته نشود، غسل باطل است، امّا شستن باطن، مانند داخل گوش و بینی و داخل چشم لازم نیست.
مسأله 392ـ هنگام غسل باید هر چیز كه مانع رسیدن آب به بدن است برطرف كند و اگر احتمال عقلایی می دهد مانعی باشد، باید وارسی كند تا مطمئن شود مانعی نیست.
مسأله 393ـموهای كوتاه را كه جزء بدن حساب می شود باید بشوید، بنابر احتیاط واجب شستن موهای بلند و زیر آنها هر دو لازم است.
مسأله 394ـشرایطی كه برای وضو گفته شد مانند پاك بودن آب و غیر آن در غسل هم شرط است، ولی در غسل لازم نیست كه از بالا به پایین بشوید و فاصله افتادن میان شستن اعضا در غسل ترتیبی نیز اشكالی ندارد، مگر در مورد كسی كه نمی تواند بول و غائط خود را حفظ كند كه باید پشت سر هم به جاآورد و فوراً نماز بخواند، همچنین در زن مستحاضه.
مسأله 395ـ كسی كه قصد دارد پول حمّامی را ندهد، یا بدون علم به رضایت او می خواهد نسیه بگذارد بنابر احتیاط، غسل او باطل است، همچنین اگر قصد دارد پول حرام یا پولی كه خمس آن را نداده به حمّامی بدهد.
مسأله 396ـ كسی كه زیادتر از معمول در حمّام آب می ریزد، غسل او اشكال دارد، مگر این كه تصمیم داشته باشد حمّامی را با پول اضافی راضی كند.
مسأله 397ـ هرگاه شك كند غسل كرده یا نه،باید غسل كند ولی اگر بعد از غسل
[79]
شك كند غسل او صحیح بوده یا نه، اعتنا به شك نكند.
مسأله 398ـ اگر در اثناء غسل، حَدَث اصغر از او سر زند (مثلاً بول كند)
بنابر احتیاط واجب، باید غسل را از سر گیرد و برای نماز و مانند آن، وضو
نیز بگیرد.
مسأله 399ـ هرگاه كسی جُنُب شده و نمازهایی خوانده است، بعداً شك كند غسل كرده یا نه، آن نمازها صحیح است، ولی برای نمازهای بعد باید غسل كند.
مسأله 400ـ چند غسل واجب، یا واجب و مستحب را می توان با یك نیّت انجام داد، یعنی یك غسل كند به نیّت جنابت و حیض و مسّ میّت و غسل جمعه و مانند آن و از همه كفایت می كند.
مسأله 401ـ با هر غسلی می توان نماز خواند و وضو واجب نیست، خواه جنابت باشد یا غیر آن، واجب باشد یا مستحب، ولی احتیاط مستحب آن است كه در غیر غسل جنابت وضو بگیرد.
2ـ استحاضه
مسأله 402ـ یكی از خونهایی كه از زن خارج می شود خون «استحاضه» است و دراین موقع زن را «مستحاضه» می گویند، بطور كلّی تمام خونهایی كه غیر از حیض و نفاس و زخم و دمل است و از رحم زن خارج می شود خون استحاضه است.
مسأله 403ـ خون استحاضه غالباً كم رنگ و سرد و رقیق است و بدون فشار و سوزش بیرون می آید، ولی ممكن است گاهی تیره رنگ یا سرخ و گرم و غلیظ باشد و با فشار و سوزش خارج شود.
مسأله 404ـ استحاضه فقط دو قسم است: «قلیله» و «كثیره»: استحاضه قلیله آن است كه هرگاه زن پنبه ای را داخل كند، خون، آن را آلوده نماید ولی از طرف دیگر خارج نشود، خواه خون در پنبه فرو رود یا نه، و استحاضه كثیره آن است كه خون، در پنبه فرو رود و از آن بگذرد و جاری شود.
[80]
احكام زن مستحاضه
مسأله 405ـ در استحاضه قلیله باید زن برای هر نماز یك وضو بگیرد (بنابراحتیاط واجب) و واجب است از سرایت خون به سایر اعضا جلوگیری كند، امّا عوض كردن پنبه و دستمال واجب نیست، هر چند احتیاط است. و در استحاضه كثیره واجب است سه غسل انجام دهد: یك غسل برای نماز صبح و دیگر برای نماز ظهر و عصر و سوم برای مغرب و عشا و باید میان این نمازها جمع كند و احتیاط مستحب آن است كه علاوه بر این، برای هر نماز یك وضو بگیرد، قبل از غسل یا بعد از آن.
مسأله 406ـ هرگاه قبل از داخل شدن وقت نماز وضو یا غسل را انجام داده باشد باید در موقع نماز بنابر احتیاط واجب، آن را اعاده كند.
مسأله 407ـ هرگاه استحاضه قلیله بعد از نماز صبح كثیره شود، باید برای نماز ظهر و عصر غسل كند و اگر بعد از نماز ظهر و عصر كثیره شود، باید برای نماز مغرب و عشا غسل كند.
مسأله 408ـ در تمام مواردی كه غسل بر او واجب می شود اگر غسل كردن مكرّر برای او ضرر دارد، یا مایه مشقّت زیاد است می تواند به جای آن تیمّم كند.
مسأله 409ـ در استحاضه «كثیره» یا «قلیله» اگر قبل از اذان صبح برای نماز شب غسل كند یا وضو به جا آورد و نماز شب را بخواند احتیاط واجب آن است كه بعد از داخل شدن صبح، دو مرتبه غسل و وضو را انجام دهد.
مسأله 410ـ هرگاه زن مستحاضه قلیله، نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشا را از هم جدا بخواند، باید برای هر كدام یك وضو بگیرد و همچنین برای نمازهای مستحب، ولی برای مجموع نماز شب، یك وضو یا غسل كافی است و برای خواندن نماز احتیاط و سجده فراموش شده و تشهّد فراموش شده و سجده سهو كه بلافاصله بعد از نماز به جا می آورد، غسل و وضو لازم نیست.
مسأله 411ـ زن مستحاضه بعد از آن كه خونش قطع شد، فقط برای اولین نماز باید كارهای استحاضه را انجام دهد.
مسأله 412ـ هرگاه نداند استحاضه او قلیله است یا كثیره، بنابر احتیاط واجب باید قبل از نماز، خود را وارسی كند و اگر نمی تواند خود را وارسی كند، احتیاط آن است كه هم وظیفه استحاضه كثیره را انجام دهد و هم قلیله، امّا اگر حالت سابق او معلوم است كثیره یا قلیله بوده می تواند به وظیفه همان ادامه دهد.
مسأله 413ـ هرگاه زن مستحاضه بعد از نماز، خود را وارسی كند و خون نبیند، با وضویی كه دارد می تواند نماز دیگر را بخواند، هرچند بعد از مدّتی دوباره خون بیاید.
مسأله 414ـ هرگاه زن مستحاضه بداند پیش از گذشتن وقت نماز بكلّی پاك می شود و یا به اندازه خواندن نماز، خون قطع می گردد، بنابر احتیاط واجب باید صبر كند و هنگامی كه پاك شد غسل كند، یا وضو بگیرد و نماز را بخواند.
مسأله 415ـ مستحاضه باید بعد از غسل یا وضو فوراً مشغول نماز شود، ولی گفتن اذان و اقامه و خواندن دعاهای قبل از نماز بلكه انتظار جماعت به اندازه معمول اشكال ندارد و در نماز نیز، می تواند مستحبّات، مثل قنوت و مانند آن را انجام دهد.
مسأله 416ـ هرگاه خون به بیرون جریان دارد چنانچه برای او ضرر نداشته باشد باید پیش از غسل و بعد از آن بوسیله پنبه و مانند آن از بیرون آمدن خون جلوگیری كند، ولی اگر این كار مشقّت زیاد دارد، لازم نیست.
مسأله 417ـ هرگاه در موقع غسل خون قطع نشود، ضرری برای غسل ندارد، خواه ترتیبی باشد یا ارتماسی.
مسأله 418ـ زن مستحاضه باید روزه ماه رمضان را بگیرد و در صورتی روزه
او صحیح است كه غسل نماز مغرب و عشای شبی كه می خواهد فردای آن
را روزه بگیرد به جا آورد و همچنین غسلهای روزی را كه روزه است (بنابر
احتیاط واجب).
مسأله 419ـ هرگاه زن روزه دار بعد از نماز ظهر و عصر مستحاضه شود برای روزه آن روز غسلی ندارد.
مسأله 420ـ اگر در بین نماز، استحاضه قلیله زن، كثیره شود باید نماز را رها كند و
[82]
غسل نماید و از نو بخواند و در صورتی كه برای غسل وقت ندارد تیمّم كند، ولی اگر برای تیمّم هم وقت ندارد باید همان نماز را تمام كرده و بنابر احتیاط واجب قضا نماید.
مسأله 421ـ هرگاه استحاضه كثیره زن، قلیله شود، باید برای نماز اوّل غسل كند و برای نمازهای بعد وضو بگیرد.
مسأله 422ـ مستحاضه كثیره، هرگاه غسلهای روزانه خود را انجام دهد برای اعمال دیگر مانند طواف و نماز قضا و نماز آیات و نماز شب، غسل دیگری بر او واجب نیست تنها باید وضو بگیرد.
مسأله 423ـ زن مستحاضه می تواند نماز قضا بخواند، ولی برای هر نماز بنابر احتیاط واجب باید یك وضو بگیرد، ولی برای خواندن نوافل روزانه، همان وضوی نماز واجب كافی است و همچنین برای تمام نماز شب یك وضو كفایت می كند، به شرط این كه پشت سر هم به جا آورد.
مسأله 424ـ هر خونی كه از زن خارج شود و شرایط حیض و نفاس را نداشته
باشد و مربوط به بكارت یا زخم یا جراحتّی در رحم نبوده باشد، خون
استحاضه است.
مسأله 425ـ هرگاه شك كند كه خون، از زخم است یا نه و ظاهر حال او سلامت است، خون استحاضه حساب می شود، امّا اگر وضع حال او مشكوك باشد كه خون از زخم است یا غیر آن، احكام استحاضه ندارد.
3ـ عادت ماهانه
مسأله 426ـ «حیض» كه گاهی از آن تعبیر به «عادت ماهانه» می كنند خونی است كه غالباً در هر ماه چند روزی از رحم خارج می شود و به هنگام انعقاد نطفه، غذای فرزند است. زن را در موقع دیدن خون حیض «حائض» می گویند و در شرع مقدّس اسلام احكامی دارد كه در مسائل آینده خواهد آمد.
[83]
احكام زن حائض
مسأله 427ـ خون حیض نشانه هایی دارد: در بیشتر اوقات غلیظ و گرم و رنگ آن تیره یا سرخ است و با فشار و كمی سوزش خارج می شود.
مسأله 428ـ زنان سیّده و غیر سیّده هر دو بعد از تمام شدن پنجاه سال یائسه می شوند، یعنی اگر خونی ببینند خون حیض نیست، مگر زنانی كه از قبیله «قریش» محسوب می شوند كه آنها بعد از تمام شدن شصت سال یائسه می شوند.
مسأله 429ـ خونی را كه دختر پیش از تمام شدن نه سال و زن بعد از یائسه شدن می بیند حكم حیض ندارد و اگر مربوط به زخم و جراحتّی نباشد. استحاضه است كه احكام آن قبلاً گفته شد.
مسأله 430ـ زنان باردار یا زنانی كه بچّه شیر می دهند ممكن است حائض شوند.
مسأله 431ـ دختری كه نمی داند نه سالش تمام شده یا نه، اگر خونی ببیند كه نشانه های حیض را نداشته باشد، حیض نیست و اگر نشانه ها را داشته باشد و اطمینان حاصل كند كه حیض است، دلیل بر این است كه نه سالش تمام و بالغ شده است، ولی زنی كه شك دارد یائسه شده یا نه، هر گاه خونی ببیند و نداند حیض است یا نه، باید بنا بگذارد كه حیض است و هنوز یائسه نشده است.
مسأله 432ـ مدّت حیض كمتر از سه روز و بیشتر از ده روز نمی شود، حتّی اگر مختصری كمتر باشد حیض نیست.
مسأله 433ـ سه روز اوّل حیض باید پشت سر هم باشد، بنابراین اگر مثلاً دو روز خون ببیند و یك روز پاك شود و دوباره ببیند، حیض نیست و این كه می گوییم باید پشت سر هم باشد، معنایش این نیست كه در تمام سه روز خون بیرون آید، بلكه اگر در فضای داخل فرج خون باشد كافی است.
مسأله 434ـ لازم نیست شب اوّل و شب چهارم را خون ببیند، ولی باید در شب دوم و سوم قطع نشود و ادامه داشته باشد.
مسأله 435ـ هرگاه سه روز پشت سر هم خون ببیند و پاك شود چنانچه دوباره
[84]
خون ببیند و ایّامی كه خون دیده روی هم رفته از ده روز بیشتر نشود، تمام روزهایی را كه خون دیده حائض است، ولی روزهایی كه در وسط پاك بوده، حكم زنان پاك را دارد.
مسأله 436ـ اگر كمتر از سه روز خون ببیند و پاك شود، بعداً سه روز یا بیشتر خون ببیند با نشانه هایی كه گفته شد فقط خون دوم حیض است.
مسأله 437ـ زنی كه مبتلا به خونریزی است اگر به طبیب مراجعه كند و او تشخیص دهد خون حیض یا خون زخم و مانند آن است، چنانچه به گفته طبیب اطمینان حاصل كند می تواند بر طبق احكام آن عمل نماید.
مسأله 438ـ كارهایی كه بر حائض حرام است به شرح زیر است:
1ـ تمام عبادتهایی كه با وضو یا غسل یا تیمّم انجام می شود، مانند نماز و روزه و طواف خانه خدا، ولی به جا آوردن عباداتی كه طهارت در آن شرط نیست مانند نماز میّت مانعی ندارد.
2ـ تمام كارهایی كه بر جنب حرام است و در احكام جنابت گفته شد.
3ـ نزدیكی كردن، كه هم برای مرد حرام است و هم برای زن.
4ـ طلاق در این حالت نیز باطل و بی اثر است.
مسأله 439ـ هرگاه مرددر حال حیض با همسر خود نزدیكی كند مستحبّ است كفّاره دهد و كفّاره آن، در ثلث اوّل روزهای حیض، یك مثقال طلای سكّه دار، یا قیمت آن است (مثقال شرعی 18 نخود می باشد) و اگر در ثلث دوم باشد نیم مثقال و اگر در ثلث سوم باشد یك چهارم مثقال است، بنابر این اگر ایّام عادت شش روز است دو روز اوّل یك مثقال، دو روز وسط نیم مثقال و دو روز آخر یك چهارم مثقال كفّاره دارد.
مسأله 440ـ هرگاه بخواهد قیمت طلا را بپردازد باید به قیمت روزی كه می پردازد حساب كند.
مسأله 441ـ بازی كردن با همسر در حال حیض، حرام نیست و كفّاره هم ندارد.
[85]
مسأله 442ـ هرگاه نزدیكی را تكرار كند مستحبّ است كفّاره را نیز تكرار كند.
مسأله 443ـ اگر مرد در حال نزدیكی بفهمد زن حائض شده، باید فوراً از او جدا شود و اگر جدانشود، گناه كرده و بنابر احتیاط مستحب باید كفّاره نیز بپردازد.
مسأله 444ـ اگر مرد با زن حائض زنا كند، یا با زن حائض بیگانه ای به گمان این كه همسر خود اوست نزدیكی نماید، احتیاط آن است كه كفّاره دهد.
مسأله 445ـ كسی كه نمی تواند كفّاره بدهد بهتر آن است كه صدقه ای بدهد و اگر نمی تواند، باید از گناه خود استغفار كند.
مسأله 446ـ هرگاه زن بگوید حائض هستم یا از حیض پاك شده ام، حرف او قبول است، مگر این كه مورد سوءظن باشد.
مسأله 447ـ هرگاه زن در وسط نماز حائض شود نماز او باطل است و نباید ادامه دهد، ولی اگر شك كند كه حائض شده یا نه، نماز او صحیح است.
مسأله 448ـ هنگامی كه زن از حیض پاك شود باید برای انجام عبادات خود غسل كند و اگر دسترسی به آب ندارد تیمّم نماید، دستور غسل حیض مثل غسل جنابت است و از وضو نیز كفایت می كند، ولی احتیاط مستحب آن است كه وضو هم بگیرد (خواه پیش از غسل باشد یا بعد از غسل).
مسأله 449ـ هنگامی كه زن از خون حیض پاك شود، طلاق او صحیح است و همسرش نیز می تواند با او نزدیكی كند، هر چند هنوز غسل نكرده باشد ولی احتیاط مستحب آن است كه پیش از غسل از نزدیكی خود داری كند، ولی كارهای دیگری كه در وقت حیض بر او حرام بوده، مانند توقّف در مسجد و مسّ خطّ قرآن، تا غسل نكند بر او حلال نمی شود، بنابر احتیاط واجب.
مسأله 450ـ نمازهای روزانه كه زن در حال حیض نخوانده قضا ندارد، ولی روزه واجب را باید قضا كند.
مسأله 451ـ هرگاه وقت نماز داخل شود و بداند یا گمان داشته باشد كه اگر نماز را تأخیر بیندازد حائض می شود، باید فوراً نماز را بخواند.
[86]
مسأله 452ـ هرگاه زن در اوّل وقت به اندازه انجام واجبات یك نماز پاك باشد و نماز نخواند و حائض شود، آن نماز را باید بعداً قضا كند و در اندازه «وقت برای انجام واجبات» باید ملاحظه حال خود را نماید، مثلاً برای مسافر به اندازه دو ركعت و برای حاضر، به اندازه چهار ركعت و كسی كه وضو ندارد، وقت وضو را نیز باید در نظر بگیرد و همچنین تطهیر لباس و بدن و اگر فقط به اندازه خود نماز وقت داشته باشد احتیاط، قضا كردن نماز است.
مسأله 453ـ هرگاه در آخر وقت نماز پاك شود باید غسل كند و نماز را بخواند، حتّی اگر به اندازه یك ركعت نماز وقت داشته باشد احتیاط واجب خواندن نماز است و در صورت نخواندن، قضای آن را به جاآورد.
مسأله 454ـ هرگاه در آخر وقت پاك شود، امّا وقت برای غسل ندارد فقط می تواند تیمّم كند و یك ركعت نماز را در وقت و بقیّه را در خارج وقت به جا آورد نماز بر او واجب نیست، ولی اگر گذشته از تنگی وقت تكلیفش تیمّم است، مثل این كه آب برای او ضرر دارد باید تیمّم كند و نماز را به جا آورد.
مسأله 455ـ هرگاه زن پاك شود و شك كند كه به مقدار كافی وقت برای نماز باقی مانده یا نه، باید نمازش را بخواند.
مسأله 456ـ مستحبّ است زن حائض در وقت نماز خود را از خون پاك كند و دستمال و پنبه را عوض نماید و وضو بگیرد، یا اگر نمی تواند تیمّم كند و در جای نماز خود رو به قبله بنشیند و مشغول ذكر خدا و دعا و صلوات شود، امّا خواندن قرآن و همراه داشتن آن و مسّ حواشی و فاصله میان خطوط آن و نیز خضاب كردن به حنا برای حائض شایسته نیست.
اقسام زنان حائض
مسأله 457ـ زنان حائض بر شش گونه اند:
1ـ صاحب عادت وقتیّه و عددیّه: یعنی زنی كه دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن
[87]
خون حیض ببیند و شماره روزهای او در هر دو ماه یك اندازه باشد، مثل این كه دو ماه پشت سر هم از اوّل ماه تا هفتم، خون ببیند.
2ـ صاحب عادت وقتیّه: و آن زنی است كه دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن خون حیض ببیند، ولی شماره روزهای او به یك اندازه نباشد، مثلاً یك ماه، پنج روز و یك ماه، هفت روز ببیند.
3ـ صاحب عادت عددیّه: و آن زنی است كه شماره روزهای عادت او در دو ماه پشت سر هم یك اندازه است (مثلاً هفت روز)، ولی وقت دیدن آن مختلف است، مثلاً یك بار از اوّل ماه و بار دیگر از دهم ماه شروع می شود.
4ـ مضطربه: و آن زنی است كه چندماه حائض شده ولی عادت معیّن پیدا نكرده و یا اگر سابقاً عادت داشته، به هم خورده و عادت تازه ای جانشین آن نشده است.
5ـ مبتدئه: و آن زنی است كه برای اوّلین بار حائض می شود.
6ـ ناسیه: و آن زنی است كه عادت خود را فراموش كرده است. هر كدام از اینها احكامی دارند كه در مسائل آینده گفته می شود.
1ـ صاحب عادت وقتیّه و عددیّه
مسأله 458ـ زنانی كه عادت وقتیّه و عددیّه دارند همین كه در ایّام عادت خون ببینند حائض می شوند و تا پایان ایّام عادت، احكام حائض را دارند، خواه نشانه های خون حیض در آن بوده باشد، یا نه.
مسأله 459ـ هرگاه زنی در تمام ماه پاك نمی شود، ولی در دوماه پشت سر هم چند روز معیّن (مثلاً از اوّل تا هفتم ماه) خونی را كه می بیند، نشانه های حیض را دارد، امّا بقیّه چنین نیست، او نیز باید همان ایّام را عادت قرار دهد.
مسأله 460ـ زنانی كه «عادت وقتیّه و عددیّه» دارند، اگر یكی دو سه روز جلوتر از زمان عادت یا بعد از آن خون ببینند بطوری كه بگویند عادت را جلو یا عقب انداخته، باید به احكام زن حائض عمل كنند، خواه آن خون نشانه های حیض را
[88]
داشته باشد یا نه.
مسأله 461ـ زنی كه «عادت وقتیّه و عددیّه» دارد، اگر چند روز پیش از عادت و چند روز بعد از عادت خون ببیند (بطوری كه در میان زنها معمول است كه گاهی عادت را جلو یا عقب می اندازند) و روی هم رفته از ده روز بیشتر نشود همه حیض است و اگر ده روز بیشتر شود، فقط خونی را كه در روزهای عادت دیده حیض است و قبل و بعد از آن استحاضه می باشد، همین طور اگر چند روز قبل از ایّام عادت به اضافه تمام عادت را خون ببیند، یا فقط چند روز بعد از عادت به اضافه تمام ایّام عادت را خون ببیند كه اگر از ده روز تجاوز نكند، همه اش حیض است و اگر تجاوز كند فقط ایّام عادت حیض محسوب می شود.
مسأله 462ـ زنی كه عادت دارد هرگاه سه روز یا بیشتر خون ببیند و پاك شود و دوباره خون ببیند و فاصله بین دو خون، كمتر از ده روز باشد و تمام روزهایی را كه خون دیده، بیش از ده روز نباشد، همه آن حیض است (امّا ایّامی كه در وسط پاك بوده، پاك محسوب می شود) و اگر زیادتر از ده روز باشد آن خونی كه در عادت بوده حیض و دیگری كه نبوده، استحاضه است و اگر هیچ كدام در عادت نبوده آن خونی كه دارای صفات حیض است حیض و دیگری استحاضه است و اگر هر دو صفات حیض دارد، تا ده روز حیض محسوب می شود بعد از آن استحاضه است.
مسأله 463ـ زنی كه «عادت وقتیّه و عددیّه» دارد اگر در وقت عادت، خون نبیند و در غیر آن ایّام به شماره روزهای حیضش خون ببیند باید همان را حیض قرار دهد، چه پیش از وقت عادت باشد، یا بعد از آن، به شرط این كه نشانه های حیض را داشته باشد.
مسأله 464ـ زنی كه «عادت وقتیّه و عددیّه» دارد، اگر در وقت عادت خون ببیند ولی شماره روزهای آن كمتر یا بیشتر از ایّام عادت باشد قبل از وقت عادت، یا بعد از آن به شماره روزهای عادت خون ببیند، فقط خونی را كه در وقت عادت دیده حیض قرار می دهد.
[89]
مسأله 465ـ زنانی كه «عادت وقتیّه و عددیّه» دارند اگر بیشتر از ده روز خون ببینند، آنچه را در روزهای عادت دیده اند حیض است (خواه نشانه های حیض را داشته باشد یا نه) و آنچه بعد از روزهای عادت دیده اند استحاضه است (خواه نشانه های حیض داشته باشد یا نه).
2ـ صاحب عادت وقتیّه
مسأله 466ـ زنانی كه فقط «عادت وقتیّه» دارند یعنی دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن خون حیض ببینند سپس پاك شوند، ولی شماره روزهای آن یك اندازه نباشد، باید تمام آن را حیض قرار دهند به شرط آن كه از سه روز كمتر و از ده روز بیشتر نباشد.
مسأله 467ـ زنی كه از خون پاك نمی شود، ولی دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن خون او نشانه های حیض را دارد، امّا شماره روزهای خونی كه نشانه حیض را دارد یك اندازه نیست، چنین زنی نیز باید تمام آنچه را نشانه حیض دارد حیض قرار دهد.
مسأله 468ـ زنی كه دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن، سه روز یا بیشتر خون حیض ببیند و بعد پاك شود، دو مرتبه سه روز یا بیشتر خون ببیند و مجموع روزهایی كه خون دیده از ده روز بیشتر نشود (ولی ماه دوم كمتر یا بیشتر از ماه اوّل باشد) چنین زنی نیز باید تمام آنچه را دیده حیض قرار دهد، ولی در روزهای وسط كه پاك است حكم طاهر را دارد.
مسأله 469ـ زنی كه «عادت وقتیّه» دارد اگر در وقت عادت خود، یا دو سه روز قبل یا بعد از عادت خون ببیند بطوری كه بگویند حیض را جلو یا عقب انداخته، باید به حكم زنهای حائض عمل كند، خواه آن خون نشانه های حیض را داشه باشد یا نه.
مسأله 470ـ زنی كه «عادت وقتیّه» دارد اگر بیشتر از ده روز خون ببیند و نتواند تعداد روزهای حیض را به واسطه نشانه های آن تشخیص دهد، باید مطابق تعداد روزهای عادت زنان خویشاوند خود حیض قرار دهد (اعم از خویشاوندان پدری یا
[90]
مادری، زنده یا مرده و این در صورتی است كه همه یا اكثریّت قریب به اتفاق آنها یكسان باشند، امّا اگر در میان آنها اختلاف است، مثلاً بعضی پنج روز و بعضی هشت روز عادت می بینند، احتیاط واجب آن است كه در هر ماه هفت روز را ایّام عادت خود قرار دهد.
3ـ صاحب عادت عددیّه
مسأله 471ـ زنانی كه «عادت عددیّه» دارند یعنی شماره روزهای حیض آنها در دو ماه پشت سر هم یك اندازه است، ولی وقت آن تغییر می كند، آنها باید در همان چند روز به احكام حائض عمل كنند.
مسأله 472ـ زنانی كه از خون پاك نمی شوند ولی دو ماه پشت سر هم چند روز از خونی را كه می بینند نشانه حیض و بقیّه نشانه های استحاضه دارد و شماره روزهایی كه نشانه حیض دارد در هر دو ماه یك اندازه است، امّا وقت آن یكی نیست، باید آن چند روزی كه نشانه حیض را دارد حیض قرار دهند.
مسأله 473ـ زنی كه «عادت عددیّه» دارد اگر بیشتر از شماره عادت خود، خون ببیند و از ده روز بیشتر شود چنانچه همه خونهایی كه دیده یك جور باشد باید از موقع دیدن خون به شماره روزهای عادتش حیض و بقیّه را استحاضه قرار دهد و اگر چند روز آن نشانه حیض دارد باید همان را حیض قرار دهد و اگر بیشتر از ایّام عادت او باشد از آخر آن كم می كند و اگر كمتر از ایّام عادت او ست، باید آن روزها را با چند روز بعد از آن كه روی هم رفته به اندازه عادتش شود، حیض قرار دهد و بقیّه را استحاضه.
4ـ مضطربه
مسأله 474ـ «مضطربه» یعنی زنی كه چند ماه خون دیده، ولی عادت معیّنی پیدا نكرده است، اگر ده روز یا كمتر خون ببیند همه اش حیض است و اگر بیشتر از ده
[91]
روز ببیند چنانچه بعضی نشانه حیض داشته باشد و از سه روز كمتر و از ده روز بیشتر نباشد، حیض محسوب می شود و اگر همه اش یك جور باشد مطابق عادت خویشاوندان خود عمل می كند (اگر عادت همه یا اكثریّت قاطع آنها یكسان باشد) و هرگاه عادت آنها مختلف باشد، احتیاط آن است كه عادت خود را هفت روز قرار دهد.
5ـ مبتدئه
مسأله 475ـ «مبتدئه» یعنی زنی كه دفعه اوّل خون دیدن اوست، اگر ده روز یا كمتر خون ببیند همه اش حیض است و اگر بیشتر از ده روز ببیند و همه اش یك جور باشد باید عادت خویشان خود را، بطوری كه در مسأله قبل گفته شد، حیض قرار دهد و بقیّه را استحاضه.
مسأله 476ـ اگر مبتدئه بیشتر از ده روز خون ببیند كه چند روز آن نشانه حیض دارد، چنانچه خونی كه نشانه حیض دارد كمتر از سه روز و بیشتر از ده روز نباشد، آن خون حیض و بقیّه استحاضه است و اگر كمتر از سه روز باشد باید آنچه را نشانه حیض دارد بگیرد و باقیمانده را به عادت خویشاوندان خود مراجعه كند، همچنین اگر آنچه نشانه حیض دارد بیش از ده روز باشد به تعداد عادت خویشاوند خود حیض قرار می دهد و بقیّه استحاضه است.
6ـ ناسیه
مسأله 477ـ «ناسیه» یعنی زنی كه عادت خود را فراموش كرده، اگر ده روز یا كمتر خون ببیند همه اش حیض است و اگر بیشتر از ده روز ببیند، باید روزهایی كه خون او نشانه حیض دارد حیض قرار دهد (به شرط این كه كمتر از سه روز و بیشتر از ده روز نباشد) و اگر بیشتر باشد، یا همه روزها را یك جور دیده، احتیاط واجب آن است كه هفت روز اوّل را حیض قرار دهد و بقیّه را استحاضه.
[92]
مسائل متفرّقه حیض
مسأله 478ـ «مبتدئه» و «مضطربه» و «ناسیه» و زنی كه «عادت عددیّه» دارد، اگر خونی ببیند كه نشانه های حیض داشته باشد، باید فوراً عبادت را ترك كند و چنانچه بعد بفهمد حیض نبوده، باید عبادتهایی را كه به جا نیاورده قضا كند، ولی اگر نشانه های حیض را نداشته باشد بر طبق حكم مستحاضه عمل می كند تا ثابت شود كه خون حیض است، ولی زنی كه «عادت وقتیّه» یا «وقتیّه و عددیّه» دارد به محض دیدن خون در ایّام عادت، عبادت را ترك می كند.
مسأله 479ـ زنی كه دارای عادت است (خواه وقتیّه و عددیّه باشد، یا فقط عادت وقتیّه یا عادت عددیّه)، هرگاه دو ماه پشت سرهم بر خلاف عادت خود، خونی ببیند عادتش بر می گردد به آنچه در آن دو ماه دیده است.
مسأله 480ـ زنی كه معمولاً ماهی یك مرتبه خون می بیند اگر در یك ماه دوبار خون ببیند و آن خون نشانه های حیض را داشته باشد، چنانچه روزهایی كه در وسط پاك بوده كمتر از ده روز نباشد، باید هر دو را حیض قرار دهد.
مسأله 481ـ هرگاه سه روز یا بیشتر خونی ببیند كه نشانه های حیض را دارد و بعد ده روز یا بیشتر خونی را ببیند كه نشانه های استحاضه را دارد و مجدّداً خونی را ببیند كه نشانه حیض را دارد، باید تمام خونهایی را كه نشانه حیض داشته است حیض قرار دهد.
مسأله 482ـ هرگاه زن پیش از ده روز پاك شود و بداند كه در باطن خون نیست، باید غسل كند و عبادتهای خود را انجام دهد، اگرچه یقین داشته باشد پیش از تمام شدن ده روز دوباره خون می بیند.
مسأله 483ـ هرگاه زن پیش از ده روز پاك شود ولی احتمال می دهد كه در باطن خون است باید به وسیله قدری پنبه خود را امتحان كند، چنانچه پاك بود غسل كند و عبادتهای خود را انجام دهد و اگر پاك نبود، هرچند به خونابه آلوده باشد باید مطابق احكامی كه سابقاً درباره حائض گفته شد عمل نماید.
[93]
4ـ نفاس
مسأله 484ـ از موقعی كه نخستین جزء بچّه از شكم مادر بیرون می آید، هر خونی كه زن می بیند خون «نفاس» است و زن را در این حال «نفساء» می گویند، بنابر این خونی كه قبل از خارج شدن طفل می بیند نفاس نیست.
مسأله 485ـ ممكن است خون نفاس یك آن بیشتر نیاید، ولی بیشتر از ده روز نمی شود.
احكام زن نفساء
مسأله 486ـ در خون نفاس احتیاط واجب این است كه خلقت بچّه تمام باشد، بنابر این اگر خون بسته ای از رحم خارج شود و بداند كه اگر در رحم می ماند انسان می شد باید میان اعمال زنی كه از خون پاك است و كارهایی را كه حائض ترك می كند جمع نماید.
مسأله 487ـ هرگاه شك كند چیزی از او ساقط شده یا نه، یا چیزی كه ساقط شده اگر می ماند انسان می شد یا نه، خونی كه از او خارج می شود خون نفاس نیست، و لازم نیست جستجو كند.
مسأله 488ـ تمام كارهایی كه بر حائض حرام است بر «نفساء» نیز حرام است و آنچه بر حائض واجب، یا مستحب، یا مكروه می باشد، برای او نیز همین حكم را دارد.
مسأله 489ـ نزدیكی كردن با زن در حال «نفاس» حرام است و اگر شوهر با او نزدیكی كند، احتیاط مستحب آن است مطابق دستوری كه در حائض گفته شد كفّاره دهد، طلاق او نیز در این حال باطل است.
مسأله 490ـ هنگامی كه زن از خون نفاس پاك شد باید غسل كند و عبادتهای خود را انجام دهد و هرگاه قبل از گذشتن ده روز از ولادت، دوباره خون ببیند چنانچه روزهایی كه خون دیده روی هم رفته ده روز یا كمتر از ده روز است، تمام آن نفاس
[94]
می باشد روزهایی كه در وسط پاك بوده، عباداتش صحیح است.
مسأله 491ـ هرگاه زن ظاهراً از خون نفاس پاك شود و احتمال دهد كه در باطن خون وجود دارد، باید با كمی پنبه خود را امتحان كند و اگر پاك بود غسل كند و عبادتهای خود را انجام دهد.
مسأله 492ـ هرگاه خون نفاس از ده روز بگذرد چنانچه در حیض، عادت عددیّه دارد به اندازه آن نفاس، و بقیّه استحاضه است و اگر عادت ندارد تا ده روز نفاس، و بقیّه استحاضه است.
مسأله 493ـ زنی كه عادت او در حیض كمتر از ده روز است، اگر بیشتر از روزهای عادتش خون نفاس ببیند باید به اندازه روزهای عادت خود نفاس قرار دهد و بعد از آن، تا روز دهم بنابر احتیاط واجب ترك عبادت كند، اگر خون از ده روز گذشت فقط به اندازه روزهای عادتش نفاس است و بقیّه استحاضه و عباداتی را كه در این چند روز ترك كرده، باید قضا كند.
مسأله 494ـ بسیاری از زنان بعد از وضع حمل یك ماه یا بیشتر خون می بینند، چنین زنانی اگر درحیض عادت دارند باید به تعداد روزهای عادتشان نفاس قرار دهند بعد از آن تا ده روز حكم استحاضه دارد، بعد از گذشتن ده روز اگر همزمان با ایّام عادت حیضش باشد باید مطابق احكام حائض عمل كند (خواه نشانه های خون حیض را داشته باشد یا نه) و اگر همزمان با ایّام عادتش نباشد حكم استحاضه دارد، مگر این كه خون دارای نشانه های حیض باشد.
مسأله 495ـ زنانی كه تا یك ماه یا بیشتر بعد از وضع حمل خون می بینند، اگر عادت ماهیانه ندارند ده روز اوّل نفاس است و ده روز دوم استحاضه و بعد از آن اگر نشانه های حیض را داشته باشد، حیض وگرنه آن هم استحاضه است.
5ـ مسّ میّت
مسأله 496ـ هرگاه كسی بدن انسان مرده ای را بعد از سرد شدن و قبل از غسل،
[95]
مس كند (یعنی جایی از بدن او با میّت تماس پیدا كند) باید غسل مسّ میّت نماید، خواه با اختیار باشد یا بی اختیار، حتّی اگر ناخن او به ناخن میّت برسد، غسل واجب است.
احكام مسّ میّت
مسأله 497ـ مسّ بدن مرده ای كه تمام آن سرد نشده موجب غسل نیست، هرچند محلّ مس سرد شده باشد، همچنین مسّ بدن میّت بعد از تمام شدن غسلهای سه گانه او، غسل ندارد.
مسأله 498ـ هرگاه موی خود را به بدن میّت بزند، یا دست به موی میّت برساند، احتیاط واجب آن است كه غسل كند.
مسأله 499ـ اگر كسی بچّه سقط شده ای را كه چهارماه او تمام شده مس كند، غسل بر او واجب است اگر كمتر از چهار ماه تمام باشد، احتیاط مستحب غسل است.
مسأله 500ـ هرگاه بچّه چهارماهه ای یا بیشتر مرده به دنیا بیاید، مادر او بنابر احتیاط واجب باید غسل مسّ میّت كند.
مسأله 501ـ هرگاه بچّه ای بعد از مردن مادر به دنیا بیاید، احتیاط واجب آن است كه بعد از بلوغ، غسل مسّ میّت كند.
مسأله 502ـ بچّه نابالغ یا دیوانه هرگاه مسّ میّت كند، بعد از بلوغ یا عاقل شدن غسل بر او واجب می شود اگر كودك ممیّز غسل كند، غسل او صحیح است.
مسأله 503ـ هرگاه از بدن زنده یا مرده ای كه غسلش نداده اند قطعه ای كه دارای استخوان است جدا شود (مثلاً یك دست و یا حتّی یك انگشت) هر كس آن را مس نماید، باید غسل مسّ میّت كند، امّا اگر استخوان نداشته باشد غسل واجب نیست، همچنین برای مسّ استخوان تنها یا دندان كه از مرده یا زنده جدا شده غسل لازم نیست.
[96]
مسأله 504ـ غسل مسّ میّت مثل غسل جنابت است و كفایت از وضو نیز می كند، هرچند احتیاط مستحبّ آن است كه وضو بگیرد.
مسأله 505ـ اگر چند میّت را مس كند، یا یك میّت را چند بار مس نماید، یك غسل برای همه كافی است.
مسأله 506ـ كسی كه غسل مسّ میّت بر او واجب شده، می تواند به مسجد برود و سوره هایی كه سجده واجب دارد بخواند و با همسر خود نزدیكی نماید، ولی برای نماز و مانند آن باید غسل كند، یعنی كسی كه غسل مسّ میّت بر او است مانند كسی است كه وضو ندارد.