کد مطلب:185 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:433

روزه
وجوب روزه



مسأله 1314ـ در هر سال واجب است همه افراد مكلّف یك ماه مبارك رمضان را به شرحی كه در مسائل آینده گفته می شود روزه بدارند.



مسأله 1315ـ روزه آن است كه انسان برای اطاعت فرمان خدا، از اذان صبح تا مغرب، از چیزهایی كه روزه را باطل می كند و شرح آن در مسائل بعد می آید خودداری كند.







نــیّـت



مسأله 1316ـ روزه از عبادات است و لازم است با نیّت به جا آورده شود، در موقع نیّت لازم نیست به زبان بگوید، یا از قلب خود بگذراند همین اندازه كه در نظرش این باشد كه برای اطاعت فرمان خدا از اذان صبح تا مغرب كارهایی كه روزه را باطل می كند ترك نماید كافی است.



مسأله 1317ـ باید احتیاطاً كمی قبل از اذان صبح و كمی هم بعد از مغرب، از انجام این كارها خودداری كند تا یقین حاصل كند كه تمام این مدّت را روزه داشته است.



مسأله 1318ـ كافی است كه در هر شب از ماه مبارك رمضان برای روزه فردا نیّت كند، ولی بهتر است كه در شب اوّل ماه، علاوه براین، نیّت روزه همه ماه را نیز بنماید.









[248]



مسأله 1319ـ نیّت وقت معیّنی ندارد، بلكه هر موقعی تا قبل از اذان صبح نیّت كند كافی است و همین كه برای خوردن سحری برمی خیزد و اگر از او سؤال شود منظورت چیست؟ بگوید: «قصد روزه دارم» كافی است.



مسأله 1320ـ وقت نیّت برای روزه مستحبّی در تمام روز نیز ادامه دارد حتّی اگر مختصری به مغرب باقی مانده باشد و تا آن موقع كارهایی كه روزه را باطل می كند انجام نداده است می تواند نیّت روزه مستحبّی كند و روزه او صحیح است.



مسأله 1321ـ اگر در ماه رمضان نیّت را فراموش كند چنانچه تا قبل از اذان ظهر یادش بیاید و فوراً نیّت كند و كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده باشد روزه اش صحیح است، امّا اگر بعد از ظهر نیّت كند صحیح نیست.



مسأله 1322ـ هرگاه كسی بخواهد روزه ای غیر از روزه ماه رمضان به جا آورد باید آن را معیّن كند، مثلاً نیّت كند روزه قضا می گیرم، یا روزه نذر به جا می آورم ولی در ماه مبارك رمضان همین اندازه كه نیّت كند فردا را روزه می گیرم كافی است، بلكه اگر نداند ماه رمضان است یا بداند و فراموش كند و روزه دیگری را قصد كند روزه ماه رمضان حساب می شود، ولی اگر عمداً در ماه مبارك رمضان نیّت روزه غیر ماه رمضان را كند (در حالی كه می داند در ماه رمضان روزه غیر ماه رمضان صحیح نیست) روزه او باطل است، یعنی نه از رمضان حساب می شود و نه از غیر آن.



مسأله 1323ـ لازم نیست در موقع نیّت، معیّن كند كه روز اوّل ماه است یا دوم یا غیر آن، حتّی اگر روزی را تعیین كند مثلاً بگوید به نیّت روز دوم ماه روزه می گیرم بعد معلوم شود سوم بوده، روزه او صحیح است.



مسأله 1324ـ اگر پیش از اذان صبح نیّت روزه كند و بعد بیهوش یا مست شود و در بین روز به هوش آید در حالی كه هیچ كار خلافی به جا نیاورده، احتیاط واجب آن است روزه آن روز را تمام كند و قضای آن را هم به جا آورد.



مسأله 1325ـ اگر نداند یا فراموش كند ماه رمضان است و روزه نگیرد و بعد از ظهر ملتفت شود و یا قبل از ظهر در حالی كه افطار كرده باشد، باید به احترام ماه رمضان









[249]



تا مغرب كارهایی كه روزه را باطل می كند ترك نماید و بعد از ماه رمضان آن روز را قضا كند.



مسأله 1326ـ اگر كودكی پیش از اذان صبح بالغ شود باید روزه بگیرد و اگر بعد از اذان بالغ شود و كاری كه روزه را باطل كند انجام نداده باشد احتیاط واجب آن است كه روزه را بگیرد و بعد هم قضا كند.



مسأله 1327ـكسی كه روزه قضای ماه رمضان یا روزه واجب دیگری بر ذمّه دارد جایز نیست روزه مستحبّی بگیرد و اگر فراموش كند و روزه مستحبّی بگیرد چنانچه قبل از ظهر یادش بیاید می تواند نیّت خود را به روزه واجب برگرداند، ولی اگر بعد از ظهر باشد روزه او باطل است.



مسأله 1328ـ كسی كه برای روزه شخص مرده ای اجیر شده می تواند روزه مستحبّی برای خودش بگیرد.



مسأله 1329ـ اگر غیر از روزه ماه مبارك روزه دیگری بر انسان واجب باشد، مثلاً نذر كرده كه روز معیّنی را روزه بگیرد، چنانچه عمداً تا اذان صبح نیّت نكند روزه اش باطل است، ولی اگر یادش برود و پیش از ظهر یادش بیاید می تواند نیّت كند.



مسأله 1330ـ هرگاه روزه واجب غیر معیّن بر ذمّه دارد (مانند روزه قضای ماه رمضان یا روزه كفّاره) وقت نیّت آن تا ظهر باقی است، یعنی چنانچه چیزی كه روزه را باطل می كند انجام نداده باشد وقبل از ظهر نیّت كند روزه او صحیح است.



مسأله 1331ـ هرگاه كافری در ماه رمضان پیش از ظهر مسلمان شود چنانچه تا آن وقت كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده، بنابر احتیاط واجب روزه بگیرد و قضا هم ندارد، همچنین اگر مریض پیش از ظهر خوب شود و كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده باشد باید نیّت روزه كند و احتیاطاً قضا هم نماید، ولی اگر بعد از ظهر خوب شود روزه آن روز واجب نیست فقط باید قضای آن را به جا آورد.



مسأله 1332ـ یوم الشّك یعنی روزی كه انسان شك دارد آخر ماه شعبان است یا اوّل ماه رمضان، روزه آن واجب نیست و اگر بخواهد روزه بگیرد باید نیّت ماه شعبان









[250]



كند، یا اگر روزه قضا به ذمه دارد نیّت قضا كند و چنانچه بعداً معلوم شود ماه رمضان بوده از رمضان حساب می شود، ولی اگر در اثناء روز بفهمد باید فوراً نیّت خود را به روزه ماه رمضان برگرداند.



مسأله 1333ـ هرگاه در ماه رمضان یا هر روزه واجب معیّن دیگر، از نیّت روزه برگردد، یا مردّد شود كه روزه بگیرد یا نه، روزه اش باطل می شود، همچنین اگر نیّت كند چیزی كه روزه را باطل می كند به جا آورد، مثلاً تصمیم بر خوردن غذا بگیرد، روزه اش باطل می شود، هرچند اصلاً غذا هم نخورد، مگر این كه در آن حال توجّه نداشته باشد كه فلان عمل روزه را باطل می كند.



مسأله 1334ـ در روزه مستحب و روزه واجبی كه وقت آن معیّن نیست (مانند روزه قضا) اگر قصد كند یكی از مبطلات روزه را انجام دهد یا مردّد شود كه به جا آورد یا نه، چنانچه به جا نیاورد و پیش از ظهر دوباره نیّت كند روزه اش صحیح است.







كارهایی كه روزه را باطل می كند



مسأله 1335ـ كارهایی كه روزه را باطل می كند بنابر احتیاط نُه چیز است:



1ـ خوردن و آشامیدن، 2ـ جماع، 3ـ استمناء، 4ـ دروغ بستن به خدا و پیغمبر(صلی الله علیه وآله)و ائمّه(علیهم السلام)، 5ـ رساندن غبار غلیظ به حلق، 6ـ فرو بردن سر در آب، 7ـ باقی ماندن بر جنابت یا حیض یا نفاس تا اذان صبح، 8ـ اماله كردن با مایعات، 9ـ قی كردن عمدی.







احكام كارهایی كه روزه را باطل می كند







1ـ خوردن و آشامیدن



مسأله 1336ـ خوردن و آشامیدن از روی عمد روزه را باطل می كند، خواه از چیزهای معمولی باشد مانند نان و آب و یا غیر معمولی مانند برگ درختان، كم باشد









[251]



یا زیاد، حتّی اگر مسواك را از دهان بیرون آورده، دوباره داخل دهان كند و رطوبت آن را فرو برد روزه اش باطل می شود، مگر آن كه رطوبت مسواك كم باشد و در آب دهان از بین برود.



مسأله 1337ـ اگر هنگامی كه مشغول خوردن غذا یا نوشیدن آب است بفهمد صبح شده، باید آنچه را در دهان است بیرون آورد و اگر عمداً فرو برد روزه اش باطل است و كفّاره نیز دارد.



مسأله 1338ـ خوردن و آشامیدن از روی سهو و فراموشی روزه را باطل نمی كند.



مسأله 1339ـ احتیاط واجب آن است كه روزه دار از تزریق آمپولهاو سرمهایی كه به جای غذا یا دوا به كار می رود خود داری كند، ولی تزریق آمپول هایی كه عضو را بی حس می كند اشكال ندارد.



مسأله 1340ـ كسی كه می خواهد روزه بگیرد بهتر است پیش از اذان صبح دندانهایش را بشوید و خلال كند و اگر بداند غذایی كه لای دندان مانده در روز فرو می رود احتیاط واجب آن است كه قبلاً آن را بشوید و خلال كند و اگر نكند و غذا فرو رود روزه را تمام كند و بعد قضا نماید.



مسأله 1341ـ فرو بردن آب دهان، هر چند به واسطه خیال كردن ترشی و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمی كند، و فرو بردن اخلاط سر و سینه تا به فضای دهان نرسیده اشكال ندارد، امّا اگر داخل فضای دهان شود احتیاط واجب آن است كه آن را فرو نبرد.



مسأله 1342ـ جویدن غذا برای بچّه و همچنین چشیدن غذا و مانند آن و شست و شوی دهان با آب یا داروها اگر چیزی از آن فرو نرود روزه را باطل نمی كند و اگر بدون اراده به حلق برسد اشكالی ندارد، ولی اگر از اوّل بداند بی اختیار به حلق می رسد روزه اش باطل است و قضا و كفّاره دارد.



مسأله 1343ـ اگر روزه دار به اندازه ای تشنه شود كه طاقت تحمّل آن را ندارد و یا ترس بیماری و تلف داشته باشد، می تواند به اندازه ضرورت آب بنوشد، ولی روزه او









[252]



باطل می شود و اگر ماه رمضان باشد باید بقیّه روز را امساك كند.



مسأله 1344ـ انسان نمی تواند به خاطر ضعف، روزه را بخورد، ولی اگر بقدری ضعف پیدا كند كه تحمّل آن بسیار مشكل شود، می تواند روزه را بخورد و همچنین اگر خوف بیماری داشته باشد.







2ـ جماع



مسأله 1345ـ «جماع» (نزدیكی با زن) روزه هر دو طرف را باطل می كند، هرچند فقط به مقدار ختنه گاه داخل شود و منی هم بیرون نیاید و اگر كمتر از آن باشد و منی هم بیرون نیاید باطل نمی شود و هرگاه شك كند كه این مقدار داخل شده یا نه روزه اش صحیح است.



مسأله 1346ـ هرگاه از روی فراموشی جماع كند و یا از روی اجبار بطوری كه هیچ اختیاری نداشته باشد، روزه باطل نمی شود، ولی چنانچه در بین جماع یادش بیاید، یا اجبار برطرف شود، باید فورا ترك كند و الاّ روزه او باطل است.







3ـ استمناء



مسأله 1347ـ اگر روزه دار با خود كاری كند كه منی از او بیرون آید روزه اش باطل می شود، امّا اگر بی اختیار در حال خواب یا بیداری بیرون آید، روزه باطل نمی شود.



مسأله 1348ـ هرگاه روزه دار می داند كه اگر در روز بخوابد محتلم می شود، یعنی در خواب منی از او بیرون می آید، جایز است بخوابد و چنانچه محتلم شود برای روزه او اشكالی ندارد.



مسأله 1349ـ هرگاه روزه دار در حال بیرون آمدن منی از خواب بیدار شود واجب نیست از بیرون آمدن آن جلوگیری كند.



مسأله 1350ـ شخص روزه داری كه محتلم شده می تواند بول و استبراء از بول كند









[253]



هر چند می داند بهواسطه آن باقیمانده منی از مجرا بیرون می آید، حتّی اگر غسل كرده باشد این كار برای روزه اش ضرری ندارد هر چند با خارج شدن باقیمانده منی از مجرا باید مجدّداً غسل كند.



مسأله 1351ـ روزه داری كه محتلم شده اگر بداند منی در مجرا باقی مانده و در صورتی كه پیش از غسل بول نكند بعد از غسل منی بیرون می آید بهتر است قبلاً بول كند ولی واجب نیست.



مسأله 1352ـ اگر روزه دار به قصد بیرون آمدن منی استمناء كند روزه اش باطل می شود هر چند منی از او بیرون نیاید.



مسأله 1353ـ اگر روزه دار بدون قصد بیرون آمدن منی مثلاً با همسر خود بازی و شوخی كند در صورتی كه عادت نداشته باشد كه به این مقدار بازی و شوخی منی از او خارج شود روزه اش صحیح است، ولی اگر اتّفاقاً منی بیرون آید روزه اش اشكال دارد، مگر این كه قبلاً مطمئن بوده كه منی از او خارج نمی شود.







4ـ دروغ بستن به خدا و پیامبر(صلی الله علیه وآله) و امامان(علیهم السلام)



مسأله 1354ـ هرگاه روزه دار دروغی به خدا و پیغمبر اكرم(صلی الله علیه وآله) و جانشینان معصوم او(علیهم السلام) نسبت دهد خواه با گفتن باشد، یا نوشتن، یا اشاره و مانند آن، بنابراحتیاط واجب روزه اش باطل می شود، هر چند بلافاصله توبه كند. دروغ بستن به سایر انبیا و فاطمه زهرا(علیها السلام) نیز همین حكم را دارد.



مسأله 1355ـ هرگاه بخواهد خبری را نقل كند كه از راست یا دروغ بودن آن اطّلاعی ندارد، باید از كسی كه آن خبر را گفته، یا از كتابی كه در آن نوشته شده نقل نماید، مثلاً بگوید: فلان راوی چنین می گوید و یا در فلان كتاب چنان نوشته شده است كه پیامبر(صلی الله علیه وآله) فرمود...



مسأله 1356ـ اگر چیزی را به اعتقاد این كه راست است از قول خدا یا پیغمبر(صلی الله علیه وآله)نقل كند و بعد بفهمد دروغ بوده روزه اش صحیح است، ولی بعكس اگر چیزی را









[254]



دروغ می دانست و به خدا و پیغمبر نسبت داد و بعداً معلوم شد صحیح بوده، روزه اش اشكال دارد.



مسأله 1357ـ اگر دروغی را كه دیگری ساخته عمداً به خدا و پیغمبر نسبت دهد روزه اش اشكال دارد.



مسأله 1358ـ اگر از شخص روزه دار سؤال كنند كه آیا پیغمبر اكرم(صلی الله علیه وآله) چنین مطلبی را فرموده، و او عمداً بگوید: آری، در حالی كه پیغمبر(صلی الله علیه وآله) نگفته باشد، یا بگوید: نه، درحالی كه پیغمبر(صلی الله علیه وآله) گفته باشد، روزه اش اشكال دارد.



مسأله 1359ـ اگر در نقل احكام شرعیّه عمداً دروغ گوید، مثلاً واجبی را غیر واجب و حرامی را حلال ذكر كند، اگر منظورش نسبت دادن آن حكم به خدا یا پیغمبر(صلی الله علیه وآله)باشد، روزه اش اشكال دارد و اگر قصدش نسبت دادن فتوا به مجتهد است كار حرامی كرده، امّا روزه اش باطل نمی شود و كسی كه بدون اطّلاع، حكم مشكوكی را نقل می كند، نیز همین حكم را دارد.







5ـ رساندن غبار غلیظ به حلق



مسأله 1360ـ رساندن غبار غلیظ به حلق هرگاه در حلق تبدیل به گِل شود و فرو رود روزه را باطل می كند، در غیر این صورت روزه صحیح است، خواه غبار چیزی باشد كه خوردن آن حلال است مانند آرد، یا غبار چیزی كه خوردن آن حرام است.



مسأله 1361ـ هرگاه به واسطه باد یا جارو كردن زمین، غبار غلیظی برخیزد و بر اثر عدم مواظبت به حلق برسد، روزه اش باطل می شود (همانطور كه در مسأله قبل آمد)



مسأله 1362ـ احتیاط واجب آن است كه روزه دار از كشیدن سیگار و تنباكو و سایر دخانیات پرهیز كند و بخار غلیظ نیز به حلق نرساند، ولی رفتن به حمّام اشكال ندارد، هرچند فضای حمّام را بخار گرفته باشد.



مسأله 1363ـ اگر فراموش كند كه روزه است و مواظبت نكند، یا بی اختیار و بدون اراده، غبار و مانند آن به حلق او رسد، روزه اش باطل نمی شود.









[255]



مسأله 1364ـ درجایی كه احتمال می دهدغبار یا دود به حلق برسدباید احتیاط كند، ولی اگر یقین یا گمان داشته باشد به حلق نمی رسد روزه اش صحیح است.







6ـ فرو بردن سر در آب (ارتماس)



مسأله 1365ـ روزه دار بنابر احتیاط واجب تمام سر را عمداً در آب فرونبرد، حتّی اگر بقیّه بدن بیرون ازآب باشد، امّا اگر تمام بدن و قسمتی از سر زیر آب برود ولی مقداری از سر بیرون باشد روزه باطل نمی شود، فرو بردن سر در مایعاتی مانند گلاب و آبهای مضاف دیگر حكم آب مطلق را دارد.



مسأله 1366ـ اگر نصف سر را یك دفعه و نصف دیگر را دفعه دیگر، در آب فرو برد، روزه اش صحیح است، ولی اگر تمام سر را زیر آب ببرد امّا مقداری از موها بیرون بماند روزه اش اشكال دارد.



مسأله 1367ـ كسی كه برای نجات غریق مجبور است سر را در آب فرو ببرد روزه اش اشكال دارد، ولی به عنوان نجات جان مسلمانی این كار واجب است و بعداً قضا كند.



مسأله 1368ـ غوّاصان اگر سر خود را در كلاهك پنهان كنند و با آن زیر آب روند روزه آنها صحیح است.



مسأله 1369ـ اگر روزه دار بی اختیار در آب بیفتد، یا او را در آب بیندازند و سر او زیر آب رود، یا فراموش كند كه روزه است سر در آب فرو برد، روزه او باطل نمی شود، ولی اگر یادش بیاید بنابر احتیاط واجب باید فوراً سر را از آب بیرون آورد.



مسأله 1370ـ اگر فراموش كند كه روزه است و به نیّت غسل سر را زیر آب كند روزه و غسل او هر دو صحیح است، ولی اگر بداند روزه واجب معیّن است و عمداً چنین كند بنابر احتیاط واجب هم روزه را باید قضا كند و هم غسل را دوباره انجام دهد.







7ـ باقی ماندن بر جنابت تا اذان صبح



مسأله 1371ـ اگر شخص جنب عمداً تا صبح غسل نكند بنابر احتیاط واجب









[256]



روزه اش باطل است ولی اگر توانایی برغسل ندارد یا وقت تنگ است تیمّم نماید، امّا اگر از روی عمد نباشد روزه اش صحیح است و زنی كه از حیض یا نفاس پاك شده و تا اذان صبح غسل نكرده در حكم كسی است كه باقی بر جنابت مانده است.



مسأله 1372ـ باطل شدن روزه به خاطر بقاء بر جنابت مخصوص روزه ماه رمضان و قضای آن است و در روزه های دیگر موجب بطلان نمی شود.



مسأله 1373ـ اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش كند و بعد از یك یا چند روز یادش بیاید، باید روزه هر چند روزی را كه یقین دارد جنب بوده قضا نماید، مثلاً اگر نمی داند سه روز جنب بوده یا چهارروز، باید سه روز را قضا كند و قضای روز چهارم احتیاط مستحبّ است.



مسأله 1374ـ كسی كه در شب ماه رمضان وقت برای غسل و تیمّم ندارد اگر خود را جنب كند روزه اش اشكال دارد و احتیاطاً قضا و كفّاره به جا آورد، همچنین اگر برای غسل وقت ندارد و فقط برای تیمّم وقت دارد.



مسأله 1375ـ اگر گمان كند به اندازه غسل وقت دارد و خود را جنب كند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده و تیمّم كند روزه اش صحیح است.



مسأله 1376ـ كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند اگر بخوابد تا صبح بیدار نمی شود نباید بخوابد و چنانچه بخوابد و بیدار نشود روزه اش اشكال دارد و بنابر احتیاط واجب باید قضا و كفّاره به جا آورد، امّا اگر احتمال دهد كه بیدار می شود، می تواند بخوابد، و احتیاط این است كه در دفعه دوم كه بیدار شد نخوابد تا غسل كند.



مسأله 1377ـ كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند یا احتمال می دهد كه اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود، چنانچه تصمیم داشته باشد كه بعد از بیدار شدن غسل كند و با این تصمیم بخوابد و تا اذان بیدار نشود روزه اش صحیح است، ولی اگر تصمیم بر غسل نداشته باشد یا مردّد باشد كه غسل بكند یا نه، در این صورت اگر بیدار نشود روزه اش اشكال دارد.









[257]



مسأله 1378ـ هرگاه چنین كسی بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد كه اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح برای غسل كردن بیدار می شود چنانچه بخوابد و بیدار نشود احتیاطاً باید روزه آن روز را قضا كند، هم چنین است اگر برای دفعه سوم بخوابد و بیدار نشود، ولی در هیچ یك از اینها كفّاره بر او واجب نمی شود.



مسأله 1379ـ خوابی كه در آن محتلم شده خواب اوّل حساب نمی شود ولی اگر از آن خواب بیدار شود و دوباره بخوابد خواب اوّل حساب می شود.



مسأله 1380ـ هرگاه روزه دار در روز محتلم شود بهتر است فوراً غسل كند امّا اگر نكند برای روزه اش اشكالی ندارد.



مسأله 1381ـ هرگاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده روزه اش صحیح است، خواه بداند پیش از اذان محتلم شده، یا بعد از آن و یا شك داشته باشد.



مسأله 1382ـ كسی كه می خواهد قضای روزه ماه رمضان را بگیرد اگر بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده و بداند پیش از اذان صبح محتلم شده، اگر وقت قضای روزه تنگ نیست بنابر احتیاط واجب روز دیگری را روزه بگیرد، اگر وقت قضای روزه تنگ است مثلاً پنج روز قضا به ذمّه دارد پنج روز هم بیشتر به ماه رمضان باقی نمانده، همان روز را روزه بگیرد و روزه اش صحیح است.



مسأله 1383ـ اگر در ماه مبارك رمضان پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و برای غسل وقت ندارد تیمّم كند و روزه اش صحیح است، امّا اگر برای هیچ كدام از غسل و تیمّم وقت ندارد باید بعداً غسل كند و روزه او نیز صحیح است.



مسأله 1384ـ اگر زن بعد از اذان صبح از خون حیض یا نفاس پاك شود نمی تواند روزه بگیرد، همچنین اگر در اثناء روز خون حیض یا نفاس ببیند اگر چه نزدیك مغرب باشد.



مسأله 1385ـ اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و در غسل كردن كوتاهی كند، بنابراحتیاط واجب روزه اش باطل است، ولی چنانچه كوتاهی









[258]



نكند، مثلاً منتظر باشد كه حمّام باز شود یا آب حمّام گرم شود و تا اذان غسل نكند در صورتی كه تیمّم كرده باشد روزه او صحیح است.



مسأله 1386ـ زنی كه در حال استحاضه است باید غسل خود را به تفصیلی كه در احكام استحاضه گفته شد به جا آورد و روزه او صحیح است.



مسأله 1387ـ كسی كه مسّ میّت كرده و غسل مسّ میّت بر او واجب شده، می تواند بدون غسل مسّ میّت روزه بگیرد و اگر در حال روزه هم مسّ میّت كند روزه اش باطل نمی شود، ولی برای نماز باید غسل كند.







8ـ اماله كردن با مایعات



مسأله 1388ـ تنقیه (اماله كردن) با مایعات روزه را باطل می كند هر چند برای معالجه بیماری و از روی ناچاری باشد، ولی استعمال شیافها برای معالجه اشكال ندارد و احتیاط واجب آن است كه از استعمال شیافهایی كه برای تغذیه است خودداری شود.







9ـ قی كردن



مسأله 1389ـ قی كردن از روی عمد روزه را باطل می كند، هرچند برای نجات از مسمومیّت و درمان بیماری و مانند آن باشد، ولی قی كردن بدون اختیار یا از روی سهو روزه را باطل نمی كند.



مسأله 1390ـ اگر در شب چیزی بخورد كه می داند در روز بی اختیار قی می كند روزه باطل نمی شود، ولی احتیاط مستحب این است كه چنین كاری نكند و اگر كرد، روزه را قضا نماید.



مسأله 1391ـ واجب نیست روزه دار با فشار آوردن به خود از قی كردن خودداری









[259]



كند، ولی اگر ضرر و مشقّتی نداشته باشد بهتر است جلوگیری كند.



مسأله 1392ـ اگر خرده های غذا یا حشره ای مانند مگس بی اختیار در گلوی روزه دار برود چنانچه بقدری پایین برود كه نمی توان آن را بیرون آورد روزه اش صحیح است و اگر بتواند آن را بیرون آورد باید چنین كند و بیرون آوردنش ضرری برای روزه ندارد، بلكه اگر در این حال فرو برد روزه اش باطل است.



مسأله 1393ـ هرگاه یقین دارد كه به واسطه آروغ زدن چیزی از گلو بیرون می آید كه به آن قی كردن می گویند نباید عمداً آروغ بزند، ولی اگر یقین نداشته باشد اشكال ندارد و هر گاه بر اثر آروغ زدن بدون اختیار چیزی در گلو یا دهانش بیاید باید آن را بیرون بریزد و اگر عمداً فرو ببرد روزه اش باطل است، ولی اگر بی اختیار فرو رود اشكالی ندارد.



مسأله 1394ـ هرگاه یكی از امور نه گانه ای كه قبلاً گفته شد سهواً یا بدون اختیار به جا آورد روزه اش صحیح است، ولی جنب اگر بخوابد و تا اذان صبح غسل نكند روزه اش به شرحی كه قبلاً گفته شد اشكال دارد.



مسأله 1395ـ اگر روزه دار سهواً یكی از كارهایی كه روزه را باطل می كند انجام دهد و بعد به گمان این كه روزه اش باطل شده دوباره یكی از آنها را عمداً به جا آورد روزه اش باطل نمی شود، ولی احتیاط مستحب قضای آن است.



مسأله 1396ـ اگر چیزی را به زور در گلوی روزه دار بریزند، یا سر او را در آب فرو برند، روزه اش باطل نمی شود، ولی اگر مجبورش كنند كه خودش افطار كند، مثلاً به او بگویند اگر غذا نخوری ضرر جانی یا مالی به تو می زنیم و او برای جلوگیری از ضرر، غذا بخورد روزه اش باطل می شود.



مسأله 1397ـ احتیاط واجب آن است كه روزه دار به جایی نرود كه می داند چیزی در گلویش می ریزند یا مجبورش می كنند كه روزه را افطار كند، امّا اگر قصد رفتن كند و نرود یا بعد از رفتن چیزی به خوردش ندهند روزه اش صحیح است.









[260]



كارهایی كه برای روزه دار مكروه است



مسأله 1398ـ چند كار برای روزه دار مكروه است از جمله:



1ـ ریختن دوا در چشم



2ـ سرمه كشیدن در صورتی كه مزه یا بوی آن به حلق برسد.



3ـ انجام كارهایی كه باعث ضعف می شود، مانند خون گرفتن و حمّام رفتن.



4ـ انفیه كشیدن اگر نداند به حلق می رسد، ولی اگر بداند به حلق می رسد جایز نیست.



5ـ بو كردن گیاههای معطّر



6ـ نشستن زن در آب، بنابر احتیاط



7ـ استعمال شیاف بنابر احتیاط



8ـ تر كردن لباس بر بدن



9ـ كشیدن دندان و هر كاری كه سبب خون آمدن از دهان و موجب ضعف شود.



10ـ مسواك كردن با چوب تازه



11ـ بوسیدن همسر بدون قصد بیرون آمدن منی و هر كاری كه شهوت را به حركت در آورد، امّا اگر به قصد بیرون آمدن منی باشد روزه او باطل می شود.







مواردی كه قضا و كفّاره واجب است



مسأله 1399ـ كارهایی كه روزه را باطل می كند اگر عمداً و با علم و اطّلاع انجام دهد، علاوه بر این كه روزه او باطل می شود و قضا دارد، كفّاره نیز دارد; ولی اگر به خاطر ندانستن مسأله باشد كفّاره ندارد، ولی احتیاط آن است كه قضا كند. همچنین هرگاه انسان شك دارد مغرب شده یا نه.

مسأله 1400ـ هرگاه به واسطه بی اطّلاعی و ندانستن مسأله، كاری را انجام دهد كه می داند حرام است، ولی نمی دانسته است كه روزه را باطل می كند بنابر احتیاط كفّاره بر او واجب است.







كفّاره روزه



مسأله 1401ـ كفّاره روزه یكی از سه چیز است: آزاد كردن یك بنده، یا دو ماه روزه گرفتن، یا شصت فقیر را سیر كردن (و اگر به هر كدام یك «مُد» كه تقریباً 750 گرم است گندم یا جو یا مانند آنها بدهد كافی است). و در زمان ما كه بنده آزاد كردن موضوع ندارد در میان دو چیز دیگر مخیّر است و به جای گندم می تواند مقدار نانی بدهد كه گندم آن به اندازه یك «مُد» است.



مسأله 1402ـ هرگاه هیچ یك از این سه كار ممكن نشود هر چند «مُد» كه می تواند به فقرا اطعام كند و اگر نتواند باید 18 روز روزه بگیرد و اگر نتواند هر چند روز كه می تواند به جا آورد و اگر نتواند استغفار كند و همین اندازه كه در قلب بگوید: «استغفراللّه» كافی است و واجب نیست بعداً كه قدرت پیدا كرد كفّاره رابدهد.







احكام كفّاره روزه



مسأله 1403ـ كسی كه شصت روزه را برای كفّاره انتخاب كرده، احتیاط واجب آن است كه 31 روز آن را پی در پی به جا آورد، ولی در 18 روز كه در بالا گفته شد پی در پی به جا آوردن لازم نیست.



مسأله 1404ـ در جایی كه باید پی در پی روزه بگیرد اگر در وسط یك روز را عمداً روزه نگیرد باید همه را از نو به جا آورد، ولی اگر مانعی پیش آید مانند عادت ماهانه و نفاس و سفری كه ناچار از انجام آن است می تواند بعد از رفع مانع ادامه دهد و









[262]



لازم نیست از سر بگیرد.



مسأله 1405ـ اگر روزه دار به چیز حرامی روزه خود را باطل كند، بنابر احتیاط واجب باید كفّاره جمع بدهد، یعنی هم یك بنده آزاد كند و هم دو ماه روزه بگیرد و هم شصت فقیر را سیر كند (یا به هر كدام از آنها یك مد طعام كه تقریبا 750 گرم است بدهد) و چنانچه هر سه برایش ممكن نباشد هر كدام كه ممكن است باید انجام دهد (خواه آن چیز حرام، مانند شراب و زنا باشد یا مانند نزدیكی كردن با همسر خود در عادت ماهانه).



مسأله 1406ـ هرگاه روزه دار نسبت دروغ به خدا و پیغمبر(صلی الله علیه وآله) دهد یك كفّاره كافی است و كفّاره جمع لازم نیست.



مسأله 1407ـ اگر روزه دار در یك روز ماه رمضان چند مرتبه جماع كند یك كفّاره بر او واجب است و در صورتی كه جماع او حرام باشد یك كفّاره جمع و همچنین اگر در یك روز چند مرتبه كارهای دیگری كه روزه را باطل می كند انجام دهد.



مسأله 1408ـ اگر روزه دار روزه خود را به چیز حلالی باطل كند، بعد كار حرامی كه روزه را باطل می كند انجام دهد احتیاط واجب آن است برای هر كدام یك كفّاره بدهد.



مسأله 1409ـ هرگاه روزه دار آروغ بزند و چیزی در دهانش بیاید نباید آن را فرو ببرد، و الاّ روزه او باطل می شود و قضا و كفّاره دارد، ولی كفّاره جمع لازم نیست.



مسأله 1410ـ اگر نذر كند كه روز معیّنی را برای خدا روزه بگیرد چنانچه عمداً روزه نگیرد یا روزه خود را باطل كند باید كفّاره بدهد (و كفّاره آن مانند كفّاره ماه رمضان است).



مسأله 1411ـ هرگاه به گفته كسی كه سخنش قابل اعتماد نیست و می گوید مغرب شده افطار كند، بعد بفهمد مغرب نبوده، قضا و كفّاره بر او واجب است.



مسأله 1412ـ هرگاه روزه خود را عمداً باطل كند، بعد به مسافرت برود، كفّاره از او ساقط نمی شود، ولی اگر عمداً روزه خود را باطل كند بعد عذری مانند حیض یا









[263]



نفاس یا بیماری برای او پیدا شود كفّاره بر او واجب نیست.



مسأله 1413ـ هرگاه یقین كند كه آن روز اوّل ماه رمضان است و عمداً روزه خود را باطل كند، بعد معلوم شود كه آخر شعبان بوده، كفّاره بر او واجب نیست.



مسأله 1414ـ همچنین اگر شك كند آخر رمضان است یا اوّل شوال و عمداً روزه را باطل كند بعد معلوم شود روز عید بوده كفّاره ندارد.



مسأله 1415ـ هرگاه روزه دار در ماه رمضان با همسر خود كه روزه دار است جماع كند چنانچه او را مجبور كرده باشد باید كفّاره روزه خود و زنش را هر دو بدهد و اگر او به جماع راضی بوده، بر هر كدام یك كفّاره واجب می شود، ولی اگر اجبار به مفطرات دیگر كند گناه كرده، امّا كفّاره بر هیچ كدام واجب نیست، امّا آن كسی كه روزه اش را خورده باید قضا كند.



مسأله 1416ـ هرگاه زن روزه دار شوهر روزه دار خود را مجبور به جماع نماید فقط یك كفّاره بر او واجب است و لازم نیست كفّاره شوهر را بدهد.



مسأله 1417ـ هرگاه زن در آغاز، مجبور بوده و در اثناء راضی شده احتیاط واجب آن است كه مرد دو كفّاره بدهد و بر زن چیزی جز قضا لازم نیست.



مسأله 1418ـ هرگاه كسی به واسطه مسافرت یا بیماری روزه نگیرد نمی تواند همسر خود را مجبور به جماع نماید و اگر او را مجبور كند گناه كرده، ولی لازم نیست كفّاره او را هم بدهد.



مسأله 1419ـ به جا آوردن كفّاره واجب فوری نیست ولی نباید طوری باشد كه بگویند كوتاهی می كند.



مسأله 1420ـ اگر چند سال بگذرد و كفّاره را به جا نیاورد چیزی بر آن اضافه نمی شود.



مسأله 1421ـ كسی كه برای كفّاره روزه، اطعام شصت فقیر را انتخاب كرده باید به هر كدام یك مد طعام (تقریبا 750 گرم) بدهد و نمی تواند چند مد را به یك نفر بدهد، مگر این كه دسترسی به شصت فقیر پیدانكند، ولی اگر اطمینان داشته باشد









[264]



كه فقیر طعام را به عیالات خود می دهد و با آنها می خورد، می تواند برای هر یك از عیالات او، هر چند صغیر باشند، یك مد به آن فقیر بدهد.



مسأله 1422ـ كسی كه قضای روزه ماه رمضان را گرفته جایز نیست بعد از ظهر روزه را باطل كند و اگر عمداً چنین كاری كند باید به ده نفر فقیر هر كدام یك مد طعام بدهد و اگر نمی تواند باید سه روز پی در پی روزه بگیرد.







مواردی كه فقط قضا لازم است



مسأله 1423ـ در چند صورت فقط قضای روزه لازم است و كفّاره واجب نیست:



1ـ در صورتی كه در شب ماه رمضان جُنُب باشد و بخوابد و بیدار شود و برای بار دوم یا سوم بخوابد و بیدار نشود، در این صورت احتیاط واجب قضای روزه است. امّا اگر در خواب اوّل بیدار نشود، قضا ندارد و روزه اش صحیح است.



2ـ هرگاه كاری كه روزه را باطل می كند انجام ندهد، ولی نیّت روزه نكرده باشد یا قصد كند كه روزه خود را بخورد، یا با ریا روزه را باطل نماید.



3ـ هرگاه در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش كند و با همان حال یك یا چند روز روزه بگیرد بنابراحتیاط واجب.



4ـ در ماه رمضان بدون آن كه تحقیق كند صبح شده یا نه، كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، همچنین اگر بعد از تحقیق شك یا گمان كند كه صبح شده است; ولی اگر بعد از تحقیق یقین كند صبح نشده، و چیزی بخورد، بعد معلوم شود كه صبح بوده، قضا واجب نیست.



5ـ هرگاه كسی بگوید صبح نشده و هنوز وقت باقی است و انسان به گفته او كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده، در اینجا نیز قضا لازم است، ولی اگر بعد از تحقیق یقین كند صبح نشده و چیزی بخورد بعد معلوم شود صبح بوده قضا واجب نیست.









[265]



6ـ كسی بگوید صبح شده و انسان به گفته او یقین نكند یا خیال كند شوخی می كند و كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده.



7ـ هرگاه شخص عادلی خبر دهد مغرب شده و او افطار كند بعد معلوم شود مغرب نبوده است.



8ـ هرگاه در هوای صاف به واسطه تاریكی یقین كند مغرب شده و افطار كند بعد معلوم شود مغرب نبوده.



9ـ هرگاه برای خنك شدن، یا بدون هدف، آب در دهان بگرداند و بی اختیار فرو رود باید قضا كند، امّا اگر فراموش كرده كه روزه است و آب را فرو برد قضا ندارد، همچنین اگر برای وضو آب در دهان كند و بی اختیار فرو رود قضا بر او واجب نیست.



10ـ كسی كه با همسر خود بازی كند بدون این كه قصد استمناء داشته باشد و منی از او خارج شود، ولی اگر اطمینان داشت كه با این كار منی خارج نمی شود و تصادفا خارج شد روزه اش صحیح است و قضا ندارد.







مواردی كه قضا واجب نیست



در چند صورت قضای روزه لازم نیست:



مسأله 1424ـ الف: هرگاه چیز دیگری غیراز مایعات را در دهان ببرد و بی اختیار فرو رود یا آب داخل بینی كند و بی اختیار فرو رود.



ب: در ماه رمضان اگر بعد از تحقیق یقین كند صبح نشده و چیزی بخورد و بعد معلوم شود صبح بوده است.



ج: اگر فراموش كرده كه روزه است و آب را فرو برد.



د: اگر برای وضو آب در دهان كند و بی اختیار فرو رود.



هـ : كسی با همسر خود بازی كند و اطمینان داشته باشد كه با این كار منی خارج نمی شود و تصادفاً خارج شود.









[266]



و: در صورتی كه در شب ماه رمضان جنب باشد و بخوابد ولی در خواب اوّل بیدار نشود.



مسأله 1425ـ مضمضه كردن زیاد برای روزه دار مكروه است و بعد از مضمضه باید آب خارجی را از دهان بیرون بریزد و بهتر است سه مرتبه آب دهان را بیندازد و اگر بداند به واسطه مضمضه بی اختیار آب وارد گلویش می شود نباید مضمضه كند.



مسأله 1426ـ هرگاه انسان شك دارد مغرب شده یا نه نمی تواند افطار كند و اگر افطار كند هم قضا دارد و هم كفّاره، ولی اگر شك كند كه صبح شده یا نه می تواند كارهایی كه روزه را باطل می كند انجام دهد و تحقیق كردن نیز واجب نیست.







احكام روزه قضا



مسأله 1427ـ روزه هایی كه در حال جنون به جا نیاورده بعد از عاقل شدن لازم نیست قضا كند، همچنین اگر كافری مسلمان شود قضای روزه های گذشته واجب نیست، امّا اگر مسلمانی مرتد شود و دوباره برگردد و مسلمان شود روزه های دوران مرتد بودن را باید قضا نماید.



مسأله 1428ـ هرگاه به واسطه مستی روزه او ترك شده باید قضا كند، هرچند مادّه مست كننده را از روی اشتباه و یا برای معالجه خورده باشد، بلكه اگر نیّت روزه را قبلاً كرده بعد در حال مستی روزه را تمام كند بنابر احتیاط واجب باید قضا نماید.



مسأله 1429ـ روزه هایی كه به خاطر مسافرت یا بیماری و مانند آن ترك شده باید قضا كند، امّا اگر نداند تعداد روزه های فوت شده چه اندازه بوده، كافی است مقداری كه یقین دارد قضا كند و اضافه بر آن واجب نیست، هرچند احتیاط مستحبّ است.



مسأله 1430ـ اگر از چند ماه رمضان روزه قضا بر ذمّه دارد قضای هر كدام را اوّل بگیرد مانعی ندارد، ولی اگر وقت برای قضای رمضان آخر تنگ شده باشد باید بنابر احتیاط اوّل قضای رمضان آخر را بگیرد.









[267]



مسأله 1431ـ كسی كه روزه قضای ماه رمضان را به جا می آورد می تواند پیش از ظهر روزه را افطار كند، به شرط این كه وقت برای قضای روزه تنگ نباشد، ولی بعد از ظهر جایز نیست، همچنین اگر قضای روزه غیر معیّنی (مانند قضای روزه نذر) را گرفته باشد احتیاط واجب آن است كه بعد از ظهر روزه را باطل نكند.



مسأله 1432ـ كسی كه به واسطه بیماری یا حیض و نفاس روزه ماه رمضان را نگیرد و پیش از پایان ماه رمضان از دنیا برود لازم نیست روزه هایی را كه نگرفته برای او قضا نمایند.



مسأله 1433ـ هرگاه به واسطه بیماری، روزه ماه رمضان را نگیرد و بیماری او تا ماه رمضان سال بعد طولانی شود، قضای روزه هایی را كه نگرفته واجب نیست، فقط باید برای هر روز یك مد (تقریبا 750 گرم) گندم یا جو و مانند آن به فقیر بدهد، ولی اگر به واسطه عذر دیگری (مثلاً بخاطر مسافرت) روزه نگرفته باشد و عذر او تا رمضان بعد باقی بماند احتیاط واجب آن است كه روزه هایی را كه نگرفته بعد از ماه رمضان قضا كند و برای هر روز یك مد طعام به فقیر دهد، همچنین اگر ترك روزه بخاطر بیماری بوده، بعد بیماری رفع شده و عذر دیگری مانند مسافرت پیش آمده است.



مسأله 1434ـ هرگاه روزه ماه رمضان را به واسطه عذری نگیرد و تا رمضان آینده عمداً قضای آن را به جانیاورد در حالی كه عذرش برطرف شده، باید بعداً روزه را قضا كند و برای هر روز یك مد طعام كفّاره بدهد، همچنین اگر در قضای روزه كوتاهی كند تا وقت تنگ شود و در تنگی وقت عذری پیدا كند، باید بعداً هم قضا به جا آورد و هم كفّاره دهد، امّا اگر كوتاهی نكرده و اتّفاقاً در تنگی وقت عذری پیدا شده فقط قضا لازم است.



مسأله 1435ـ هرگاه بیماری انسان چند سال طول كشد و بعداً خوب شود اگر تا رمضان آینده به مقدار قضا وقت باقی است باید فقط قضای رمضان آخر را بگیرد و برای هر روز از سالهای پیش یك مد طعام بدهد.



مسأله 1436ـ هرگاه قضای روزه ماه رمضان را چند سال به تأخیر اندازد باید قضا را









[268]



به جا آورد و برای هر روز یك مد طعام به فقیر دهد و با گذشت سالها كفّاره متعدّد نمی شود.



مسأله 1437ـ لازم نیست كفّاره هر روز را به یك فقیر بدهد، بلكه می تواند كفّاره چندین روز را به یك نفر بدهد و اگر مقداری نان دهد كه گندم آن به اندازه یك مد باشد كافی است، ولی پول آن را نمی تواند بدهد مگر این كه اطمینان داشته باشد آن را برای خرید نان مصرف می كند.



مسأله 1438ـ بعد از مرگ پدر باید پسر بزرگتر قضای نماز و روزه او را به شرحی كه در مسائل قضای نماز گفته شد به جا آورد و احتیاط این است كه قضای نماز و روزه مادر را نیز انجام دهد.



مسأله 1439ـ اگر ولی میّت نداند كه میّت قضای روزه بر ذمّه دارد یا نه، واجب نیست برای او قضا بگیرد و اگر اجمالاً بداند مقداری قضای روزه بر ذمّه اوست باید به اندازه ای كه یقین دارد به جا آورد و بیش از آن لازم نیست.







احكام روزه شخص مسافر



مسأله 1440ـ شخص مسافر (با شرایطی كه در مسأله نماز مسافر گفته شد) نباید روزه بگیرد، و بطور كلّی در هر موردی نماز شكسته است روزه را باید ترك كرد و در جایی كه نماز را باید تمام بخواند (مانند كسی كه شغلش مسافرت است و یا در محلّی قصد ماندن ده روز كرده) باید روزه را بگیرد.



مسأله 1441ـ مسافرت در ماه رمضان حرام نیست، ولی اگر برای فرار از روزه باشد مكروه است.



مسأله 1442ـ هرگاه روزه روز معیّنی غیر از ماه رمضان بر انسان واجب باشد (مثل این كه نذر كرده نیمه شعبان را روزه بگیرد) بنابر احتیاط واجب نباید در آن روز مسافرت كند، حتّی اگر در سفر است باید در جایی قصد توقّف ده روز كند و آن روز









[269]



را روزه بگیرد.



مسأله 1443ـ اگر نذر روزه كند ولی روز آن رامعیّن نسازد نمی تواند آن را در سفر به جا آورد، ولی اگر نذر كند روز معیّنی را در سفر روزه بگیرد یا نذر كند روز معیّنی را چه مسافر باشد چه نباشد روزه بگیرد، احتیاط واجب آن است كه آن روز را اگرچه مسافر باشد روزه بگیرد.



مسأله 1444ـ مسافر می تواند برای گرفتن حاجت، سه روز در مدینه روزه مستحبّی بگیرد (هر چند قصد ده روز نكند) ولی احتیاط آن است كه روز چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه را اختیار كند.



مسأله 1445ـ كسی كه اصلاً نمی داند روزه مسافر باطل است اگر در سفر روزه بگیرد روزه اش صحیح است، ولی اگر در بین روز مسأله را بفهمد روزه اش باطل می شود.



مسأله 1446ـ هر گاه فراموش كندمسافر است،یا فراموش كند كه روزه مسافر باطل است و در این حال روزه بگیرد، بنابر احتیاط واجب باید روزه را قضا كند.



مسأله 1447ـ هرگاه روزه دار بعد از ظهر مسافرت نماید باید روزه خود را تمام كند، امّا اگر پیش از ظهر مسافرت نماید روزه اش باطل است، ولی قبل از آن كه به حدّ ترخص برسد نمی تواند روزه را افطار كند و اگر پیش از آن افطار كند كفّاره بر او واجب است (منظور از حدّ ترخص جایی است كه صدای اذان شهر را نشنود، یا به جایی برسد كه از نظر مردم شهر پنهان گردد).



مسأله 1448ـ هرگاه مسافر پیش از ظهر وارد وطن شود، یا به جایی برسد كه قصد ده روز توقّف دارد، چنانچه كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده باشد باید روزه بگیرد و اگر انجام داده باید بعداً قضا كند و مستحبّ است باقیمانده آن روز را امساك نماید، ولی اگر بعد از ظهر وارد شود نمی تواند روزه بگیرد.



مسأله 1449ـ مسافر و كسی كه از روزه گرفتن معذور است مكروه است در روز ماه رمضان در خوردن و آشامیدن، خود را كاملاً سیر كنند، همچنین جماع برای آنها مكروه است.









[270]



كسانی كه روزه بر آنها واجب نیست



مسأله 1450ـ مرد و زن پیر كه روزه گرفتن برای آنها مشكل است می توانند روزه را ترك كنند، ولی باید برای هر روز یك مد (تقریباً 750 گرم) گندم یا جو و مانند اینها به فقیر دهند و بهتر آن است به جای گندم و جو نان را انتخاب كنند و در این صورت احتیاط واجب این است به اندازه ای باشد كه گندم خالص آن مقدار یك مد شود.



مسأله 1451ـ كسانی كه به خاطر پیری روزه نگرفته اند اگر در فصل مناسبی كه هوا ملایم و روزها كوتاه است بتوانند قضای آن را به جا آورند احتیاط آن است كه آن را قضا كنند.



مسأله 1452ـ روزه بر كسانی كه مبتلا به بیماری استسقاء هستند، یعنی زیاد تشنه می شوند و توانایی روزه گرفتن را ندارند و یا برای آنها بسیار مشكل است واجب نیست، ولی باید برای هر روز یك مدّ طعام كه در مسأله قبل به آن اشاره شد كفّاره بدهند و بهتر است كه بیش از مقدار ضرورت آب نیاشامند و اگر بعداً بتوانند قضا كنند احتیاط واجب قضا كردن است.



مسأله 1453ـ زنان بارداری كه وضع حمل آنها نزدیك است و روزه برای حمل آنها ضرر دارد روزه گرفتن بر آنها واجب نیست، ولی كفّاره ای را كه در مسأله قبل گفته شد باید بدهند، امّا اگر روزه برای خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نیست كفّاره هم ندارد، ولی بعداً قضا می كند.



مسأله 1454ـ زنانی كه بچّه شیر می دهند خواه مادر بچّه باشند یا دایه، اگر روزه گرفتن باعث كمی شیر آنها و ناراحتی بچّه شود روزه بر آنها واجب نیست، ولی برای هر روز همان كفّاره (یك مدّ طعام) واجب است، بعداً نیز باید روزه را قضا كنند، امّا اگر روزه برای خودشان ضرر داشته باشد، نه روزه واجب است و نه كفّاره، ولی باید









[271]



بعداً روزه هایی را كه نگرفته اند قضا نمایند.



مسأله 1455ـ اگر كسی پیدا شود كه بدون اجرت، بچّه را شیر دهد یا شخصی پیدا شود كه اجرت دایه را بی منّت بپردازد، در این صورت روزه گرفتن واجب است.







راه ثابت شدن اوّل ماه



مسأله 1456ـ اوّل ماه از پنج طریق ثابت می شود:



1ـ دیدن ماه با چشم، امّا دیدن با دوربین و وسایل دیگری از این قبیل كافی نیست.



2ـ شهادت عدّه ای كه از گفته آنها یقین پیدا شود (هر چند عادل نباشند، همچنین هر چیزی كه مایه یقین گردد).



3ـ شهادت دو مرد عادل، ولی اگر این دو شاهد صفت ماه را بر خلاف یكدیگر بگویند، یا نشانه هایی بدهند كه دلیل بر اشتباه آنهاست به گفته آنها اوّل ماه ثابت نمی شود.



4ـ گذشتن سی روز تمام از اوّل ماه شعبان كه اوّل ماه رمضان با آن ثابت می شود، یا گذشتن سی روز تمام از اوّل ماه رمضان كه اوّل ماه شوال ثابت می شود (البتّه این در صورتی است كه اوّل ماه قبل مطابق همین طریق ثابت شده باشد).



5ـ حكم حاكم شرع، به این صورت كه برای مجتهد عادلی اوّل ماه ثابت شود و سپس حكم كند كه آن روز اوّل ماه است، در این صورت پیروی از او بر همه لازم است، مگر كسی كه یقین به اشتباه او دارد.



مسأله 1457ـ اوّل ماه به وسیله تقویمها و محاسبات منجّمین ثابت نمی شود، هرچند آنها اهل اطّلاع و دقّت باشند، مگر این كه از گفته آنها یقین حاصل گردد، همچنین بلند بودن ماه و دیر غروب كردن آن دلیل بر این نمی شود كه شب قبل شب اوّل ماه بوده است.









[272]



مسأله 1458ـ اگر در شهری اوّل ماه ثابت شود برای شهرهای دیگر كه با آن نزدیك است كافی است و همچنین شهرهای دور دستی كه افق آنها باهم متّحد است، همچنین اگر در بلاد شرقی ماه دیده شود برای كسانی كه در بلاد غربی نسبت به آنها باشند كافی است (مثل این كه اوّل ماه در مشهد ثابت شود مسلّماً برای كسانی كه در تهران هستند كافی است ولی عكس آن كفایت نمی كند).



مسأله 1459ـ اگر اوّل ماه رمضان ثابت نشود روزه واجب نیست، ولی اگر بعداً ثابت شود كه آن روزی را كه روزه نگرفته اوّل ماه بوده باید آن را قضا كند.



مسأله 1460ـ روزی را كه انسان شك دارد آخر رمضان است یا اوّل شوّال باید روزه بگیرد، امّا اگر در اثناء روز ثابت شود كه اوّل شوّال است باید افطار كند هر چند نزدیك مغرب باشد.



مسأله 1461ـ هرگاه شخص زندانی نتواند به ماه رمضان یقین پیدا كند باید به گمان خود عمل نماید و آن ماه را كه بیشتر احتمال می دهد كه ماه رمضان است روزه بگیرد و اگر گمان برای او حاصل نشود هر ماهی را كه روزه بگیرد صحیح است، ولی احتیاط واجب آن است كه اگر زندان او ادامه یابد در سال آینده نیز همان ماه را روزه بگیرد.







روزه های حرام



مسأله 1462ـ دو روز از سال روزه اش حرام است: عید فطر (اوّل ماه شوّال) و عید قربان (دهم ماه ذی الحجّه).



مسأله 1463ـ روزه گرفتن زن (روزه مستحبّی) در صورتی كه حقّ شوهرش از بین برود بدون اجازه او جایز نیست، و اگر حقّ او از بین نرود نیز، بنابر احتیاط واجب باید با اجازه شوهر باشد، همچنین روزه مستحبّی اولاد اگر اسباب اذیّت پدر و مادر شود جایز نیست، ولی اجازه گرفتن از آنها لازم نمی باشد.









[273]



مسأله 1464ـ كسی كه می داند روزه برای او ضرر دارد باید روزه را ترك كند و اگر روزه بگیرد صحیح نیست، همچنین اگر یقین ندارد امّا احتمال قابل توجّهی می دهد كه روزه برای او ضرر دارد، خواه این احتمال از تجربه شخصی حاصل شده باشد یا از گفته طبیب.



مسأله 1465ـ اگر طبیب بگوید روزه ضرر دارد امّا او با تجربه دریافته است كه ضرر ندارد، باید روزه بگیرد و در صورت معلوم نبودن ضرر، می تواند یكی دو روز تجربه كند و بعد طبق دستور بالا عمل نماید.



مسأله 1466ـ هرگاه عقیده اش این بود كه روزه برای او ضرر ندارد و روزه گرفت و بعد از مغرب فهمید روزه برای او ضرر داشته، احتیاط آن است كه قضای آن را به جا آورد.



مسأله 1467ـ روزی كه انسان شك دارد كه آخر ماه شعبان است یا اوّل ماه رمضان، اگر می خواهد روزه بگیرد باید به قصد آخر شعبان باشد و اگر به نیّت اوّل ماه رمضان روزه بگیرد حرام و باطل است.



مسأله 1468ـ غیر از روزه هایی كه گفته شد روزه های حرام دیگری نیز هست كه در كتابهای مفصّل گفته شده است.







روزه های مكروه



مسأله 1469ـ روزه روز عاشورا مكروه است، همچنین روزی كه انسان شك دارد روز عرفه است یا عید قربان و روزه میهمان بدون اجازه میزبان نیز كراهت دارد.







روزه های مستحب



مسأله 1470ـ روزه تمام روزهای سال، غیر از روزه های حرام و مكروه كه دربالا گفته









[274]



شد، مستحبّ است، ولی بعضی از روزها تأكید بیشتری دارد از جمله:



1ـ پنجشنبه اوّل و آخر هر ماه و اوّلین چهارشنبه بعد از روز دهم ماه، حتّی اگر كسی اینها را به جا نیاورد مستحبّ است قضا كند.



2ـ سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه.



3ـ تمام ماه رجب و شعبان و اگر نتواند قسمتی از آن را روزه بگیرد، هر چند یك روز باشد.



4ـ روز بیست و چهارم ذی الحجّه و بیست و نهم ذی القعده.



5ـ روز اوّل ذی الحجّه تا روز نهم، ولی اگر به واسطه ضعف روزه نتواند دعاهای روز عرفه را بخواند روزه آن روز مكروه است.



6ـ عید سعید غدیر (هیجده ذی الحجّه).



7ـ روز اوّل و سوم و هفتم محرم.



8ـ روز تولّد پیغمبر اكرم(صلی الله علیه وآله)(17 ربیع الاول).



9ـ روز مبعث رسول خدا(صلی الله علیه وآله)(27 رجب).



10ـ روز عید نوروز.



مسأله 1471ـ هرگاه كسی روزه مستحبّی بگیرد واجب نیست آن را به آخر برساند و هر موقع بخواهد می تواند روزه خود را بخورد، بلكه اگر برادر مؤمنی او را به غذا دعوت كند مستحبّ است دعوت او را قبول كرده در اثناء روز افطار نماید.







كسانی كه نمی توانند روزه بگیرند



مسأله 1472ـ برای شش گروه روزه گرفتن ممكن (صحیح) نیست هرچند مستحبّ است اعمالی كه روزه را باطل می كند ترك كنند:



1ـ مسافرانی كه در سفر روزه خود را خورده اند و پیش از ظهر به وطن یا جایی كه می خواهند ده روز اقامت كنند وارد شوند.









[275]



2ـ مسافرانی كه بعد از ظهر به وطن یا محلّ اقامت می رسند.



3ـ بیمارانی كه قبل از ظهر بهبودی یابند، ولی كاری كه روزه را باطل می كند قبلاً انجام داده اند و نمی توانند روزه بگیرند.



4ـ بیمارانی كه بعد از ظهر خوب شوند هرچند تا آن ساعت چیزی نخورده اند.



5ـ زنانی كه در بین روز از عادت ماهانه، یا نفاس پاك شوند.



6ـ افراد غیر مسلمانی كه در روز ماه رمضان بعد از ظهر مسلمان شوند، ولی اگر قبل از ظهر باشد و چیزی نخورده باشند احتیاط واجب آن است كه روزه بگیرند.



مسأله 1473ـ مستحبّ است روزه دار نماز مغرب و عشا را پیش از افطار بخواند، ولی اگر حضور قلب ندارد، یا كسی منتظر اوست، بهتر است اوّل افطار كند، امّا بقدری كه بتواند نماز را در وقت فضیلت به جا آورد.