کد مطلب:231331 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:250

توضیح
در این مورد امام علیه السلام در پاسخ زندیق دو دلیل برای وجود پروردگار جهان بیان فرمود:

اول - ما چون در آفرینش وجود خودمان در ابتداء و هم در جهت بقاء و ادامه ی زندگی، بدقت نظر می كنیم، می بینیم كه هیچ گونه قدرت و اختیار آن نداشته و نداریم كه كوچكترین تصرف و تحول و تغییری در اصل شكل و خصوصیات اعضا و جوارح داخلی و خارجی و عرض و طول و كم و زیادی و كیفیت آنها داده و بتوانیم خود را از آفات و پیشآمدهای خارجی حفظ كرده و منافع و خیراتی را به آنطوری كه می خواهیم جلب كنیم.

پس می فهمیم كه در پشت سر ما قدرت برتر و دست بالاتر و وجودی نیرومندتر و محیط و توانا و حكیم و بی نیازی هست كه ما همه در پرتو قدرت و علم و حكمت و نفوذ تقدیر و تدبیر او زندگی را ادامه می دهیم.

دوم - ما چون در اوضاع جهان خارج و نظم عجیب و نقشه جالب و برنامه ی محكم و دقیق آن، از آسمانها و زمین و باد و هوا و ابر و ستارگان، و جریان آنها و فواصل



[ صفحه 175]



معین و نور و حرارت آنها، و انواع و خصوصیات نباتات و شاخ و برگ و گل و میوه آنها، و تشریح اجزای بدن انسان و حیوان و نباتات، و سایر غرایب و دقایق محیرالعقول آنها به نظر دقت و تحقیق توجه كنیم، بیقین و قطع می فهمیم كه یك نیروی توانا و عالم و حی و یك عقل كامل و نافذ و محیط و مقدر و مدبر نامتناهی نامحدود مطلقی در بالای سر آنها وجود دارد كه همه ی این جریانها و نقشه ها با حكمت و نظر دقیق او صورت گرفته و در مرتبه ایجاد و ابقا و ادامه ی نظم آنها پیوسته ناظر و متوجه و نافذ بوده و با كمال و تدبیر و قدرت و حكمت آنها را إداره می كند.

این دو دلیل محكمترین و متقنترین دلیل برای ثبوت صانع حكیم متعال است، و كوچكترین خلل و وهنی در آنها وارد نمی شود.

اولی - روی پایه ی ضعف و عجز و محدود بودن قدرت انسان است، به نحوی كه هرگز نسبت به آفرینش و مقدرات وجود خود و در تصرف و مداخله به آنها كمترین قدرت اختیار و تغییری نداشته و باید از وجود كسی كه مؤثر و نافذ و حاكم و مربی و ولی اوست آگاهی پیدا كند.

یا أیها الناس أنتم الفقراء الی الله و الله هو الغنی الحمید. [1] .

الله الذی خلقكم ثم رزقكم ثم یمیتكم ثم یحییكم هل من شركائكم من یفعل من ذلكم من شی ء . [2] .

و دلیل دوم - روی اساس نظم محكم در جهان است به نحوی كه در مقام تحقیق و دقت فكری و علمی و شناخت كامل از خصوصیات عوالم، و از علوم نجوم



[ صفحه 176]



و زمین و نباتات و حیوانات و انسان و جو، بجز حیرت و شگفت و بهت و عجز تمام در مقابل عجایب و غرایب خلقت و نظم موجودات و عوالم آسمان و زمین، شناسایی و احاطه به آنطوری كه هست نتوان به دست آورد.

إن فی خلق السموات و الارض واختلاف اللیل و النهار و الفلك التی تجری فی البحر بما ینفع الناس و ما أنزل الله من السماء من ماء فأحیا به الارض بعد موتها و بث فیها من كل دابة و تصریف الریاح و السحاب المسخر بین السماء و الارض لایات لقوم یعقلوم. [3] .

ضمنا معلوم شود كه معرفت پیدا كردن بر علت و مؤثر از آثار و معلولات، برای عوام مردم است. و اما خواص آنان از مؤثر و موجد بخصوصیات آثار و موجودات آگاهی و علم پیدا می كنند ، و آن را برهان لمی خوانند، چنان كه قسم اول را برهان إنی گویند. و برهان لمی دلالتش قاطعتر و كاملتر و مفیدتر باشد.

پس معرفت كامل و تمام این است كه: خداوند سبحانه را با خودش و از خودش و با شناساندن خود او شناخت، و سپس با دلالت او دیگران را معرفت پیدا كرد، زیرا شناخت مرتبه ی بالا قهرا موجب شناسایی مراتب پایین خواهد بود بطور تفصیل، ولی شناخت مراتب پایین وسیله می شود بشناسایی مرتبه ی عالی به نحو اجمال.

اللهم عرفنی نفسك فإنك إن لم تعرفنی نفسك لم أعرف رسولك، اللهم عرفنی رسولك فإنك إن لم تعرفنی رسولك لم أعرف حجتك [4] .



[ صفحه 177]



إلهی ترددی فی الآثار یوجب بعد المزار ... كیف یستدل علیك بما هو فی وجوده مفتقر الیك، أیكون لغیرك من الظهور ما لیس لك حتی یكون هو المظهر لك، متی غبت حتی تحتاج الی دلیل یدل علیك ... و بك إستدل علیك، فاهدنی بنورك الیك . [5] .



[ صفحه 178]




[1] فاطر :15.

[2] روم :40.

[3] بقره :164.

[4] دعاي غيبت.

[5] دعاي عرفه.