کد مطلب:234796
شنبه 1 فروردين 1394
آمار بازدید:237
سجود
حضرت امام رضا علیه السلام فرموده اند: «من دین الائمة علیهم السلام الورع
[ صفحه 179]
و العفة و الصدق و الصلاح و طول السجود؛ [1] .
جزء رسم و راه امامان شما، دوری از گناه، عفت و پاكدامنی، راستگویی، مصلحت اندیشی و سجده های طولانی است».
سجده بالاترین مرحله خضوع، والاترین درجه ی خشوع، بهترین وسیله ی تقرب، شایسته ترین حالت برای استجابت و نیكوترین منزل برای دریافت انوار درخشان حق تعالی و رسیدن به مقام قرب الهی است.
حضرت آیت الله خامنه ای بیان زیبا و جالبی درباره ی سجود دارند. ایشان می نویسند:
«جبهه بر خاك نهادن، نشانه ی بالاترین حد خضوع انسان است و نمازگزار، این حد نصاب تواضع را شایسته ی خدا می داند؛ زیرا كرنش در برابر نیكی و زیبایی مطلق است و آن را در برابر هر كس یا هر چیز غیر خدا، حرام و ناروا می شمارد؛ زیرا گوهر انسانیت - كه ارزنده ترین متاع بازار هستی است - با این كار فرو می شكند و انسان، خوار و پست می گردد.
در همان حال كه سر بر خاك نهاده و خود را غرق در عظمت خدا می بیند، زبانش نیز با این حالت هماهنگی می كند و با ذكری كه می گوید، در حقیقت عمل خویش را تفسیر می كند: «سبحان ربی الاعلی و بحمده»؛ پاك و پیراسته است خداوندگار من كه برترین
[ صفحه 180]
است و من ستایشگر اویم؛ خداوندگار برترین، خداوندگار پیراسته و پاك. و تنها در برابر چنین موجودی است كه سزاوار است انسان، زبان به ستایش بگشاید و جبهه بر خاك بسپارد». [2] .
نمازگزار با این حركت عملا فرمانبری و اطاعت خود را از خدای حكیم و بصیر، اعلام می دارد و پیش از این هم تسلیم و فرمان پذیری را به خود تلقین و یادآوری می كند. پذیرش همین «عبودیت هر كس و هر چیز دیگر را از آدمی برمی دارد و او را از اسارت ها و زبونی هایی - كه بر او تحمیل شده است - رها می سازد».
در گلشن سجده همچو پروانه برو
با شور تمام و قلب فرزانه برو
آیین عبودیت حق، احیا كن
آن گاه به سوی یار، جانانه برو
(مؤلف)
و شاء در روایتی از امام رضا علیه السلام نقل می كند كه آن حضرت فرمودند:
«اقرب ما یكون العبد الی الله و هو ساجد...؛ [3] .
نزدیك ترین حالات بندگان، هنگامی است كه بنده در حال سجده باشد و از این جهت خداوند در قرآن فرموده است: (سجده كن و خود را نزدیك گردان)».
[ صفحه 181]
سجده، صعود و تعالی روح به مبدأ و منتهای خود است.
سجده، زینت پرستندگان و زیور نیایش گران است.
سجده، پایگاه پرواز عارفانه و وعده گاه دیدار عاشقانه است.
سجده، اوج خشوع و نهایت خضوع است.
سجده، آینه ی تمام نمای بندگی و تصویر آسمانی از فرمان برداری است.
سجده، سر فرودآوردن در برابر سلطان لایزال هستی است.
سجده، جواب «بلی» به ساقی جاودان الست است.
سجده، جلوه پردازی شیفتگی و شیدایی مهرورزان است.
سجده، طراوت گل های دوستی و حلاوت مینای عشق است.
سجده، دل بستن به یك دوست و گسستن از هر چیز غیر او است.
سجده، احیای آیین فرشتگان و تداوم طریقه ی قدسیان است.
سجده، با خدا بودن و به او پیوستن است.
سجده، قابل قبول ترین عمل و پسندیده ترین حالت است.
حضرت امام رضا علیه السلام فرموده اند:
«اذا نام العبد و هو ساجد قال الله عزوجل للملائكة: انظروا الی عبدی قبضت روحه و هو فی طاعتی؛ [4] .
وقتی بنده ای در حال سجده به خواب رود، خداوند به ملائكه می فرماید: نگاه كنید این بنده ام را كه روح او را
[ صفحه 182]
گرفته ام، در حالی كه مشغول عبادت و اطاعت بود».
آری سجده، باشكوه ترین و معنوی ترین حالت مؤمنان نیكودل و پارسایان زنده دل است.
نمازگزار، به هنگام سجده، معنا و مفهوم سجده را باید، وسیله ی تقرب و نزدیكی دل به پیشگاه خدای تعالی قرار دهد كه هر قدر به خدا نزدیك تر شود، به همان اندازه از دیگران دور خواهد شد.
شهید ثانی قدس سره می فرماید:
«شكل سجده طوری مقرر شده كه انسان هنگامی می تواند در حال سجده باشد كه از همه چیز و همه كس چشم بپوشد و روی برتابد تا شكل سجده محقق شود. از نظر توجه قلبی نیز اگر به كلی از همه ی ما سوی الله روی نتابد و چشم نبندد، سجده محقق نمی شود. كوچكترین توجه به غیر خدا، موجب می شود كه انسان در ردیف سجده كنندگان، قرار نگیرد». [5] .
كسی كه در سجده به غیر خدا دل ببندد، به او نزدیك می شود و به همان مقدار از خدای - تبارك و تعالی - دور می شود و از روح نماز و حقیقت سجده فاصله می گیرد.
خداوند می فرماید: «ما جعل الله من قلبین فی جوفه؛ [6] .
[ صفحه 183]
خداوند برای هیچ كس، دو قلب در درونش، قرار نداده است».
مرحوم فیض كاشانی می گوید: «پس سجود كن، سجود آن كس كه بس به پستی گراید و بسیار فروتنی نماید آفریدگار را - عزوجل - و خود را خوار و ذلیل او گرداند و داند كه از خاكی آفریده شده كه همه بر آن پای می نهند و از نطفه ای پدید آمده كه همه آن را پلید می شمرند». [7] .
از هستی خویش تا تو غافل نشوی
هرگز به مراد خویش واصل نشوی
از بحر ظهور تا به ساحل نشوی
در مذهب اهل عشق كامل نشوی
[1] ميزان الحكمه، ج 3، ص 477.
[2] از ژرفاي نماز، ص 5.
[3] ادعيه و زيارت حضرت رضا عليه السلام ص 84؛ (سفينة البحار، ج 1، ماده ي سجده).
[4] بحارالانوار،، ج 85، ص 162.
[5] اسرار الصلاة، ص 155.
[6] احزاب (33)، آيه ي 40.
[7] ترجمة الصلاة، ص 53.