کد مطلب:369832 شنبه 14 اسفند 1395 آمار بازدید:210
»»» فهرست کتاب
تربيت عقلاني
آن چه متربي را در مقابل موانع تربيت، مقاوم ساخته و با نظر به هدف غايي تربيت او را براي رسيدن به موقعيت مطلوب كمك مي‌رساند به كارگيري قوه‌ي عقلاني است. تربيت عقلاني به عنوان يكي از اهداف مهم واسطه‌اي، متربي را در رسيدن به «خود فرماني عقلاني» و در نهايت وصول به مقام قرب الهي ياري مي‌رساند و بدون آن حركت در مسير، سخت و ناممكن خواهد بود؛ زيرا شيطان به عنوان مهم‌ترين مانع در فرآيند تعليم و تربيت، با فراهم آوردن ناآرامي‌هاي رواني در درون انسان، مانع بروز استعدادهاي آدمي خواهد شد. امام (ع) در دعاي مكارم الاخلاق بر اين نكته تأكيد مي‌ورزد: «اللهم اجعل ما يلقي الشيطان في روعي من التمني و التظني و الحسد ذكرا لعظمتك و تفكرا في قدرتك و تدبيرا علي عدوك» (دعاي 13/20)؛ بار خدايا! آن چه شيطان از دروغ و گمان و رشك در دل من مي‌افكند، به ياد بزرگيت و انديشه در تواناييت و عاقبت انديشي بر دشمنت، مبدل گردان. از ديدگاه صحيفه در فرايند تربيت عقلاني سه مرحله قابل تصور است: 1- ذكر (ذكرا لعظمتك)؛ 2- تفكر (تفكرا في قدرتك)؛ 3- تدبير (تدبيرا علي عدوك). مرحله‌ي اول كه حضرت (ع) آن را «ذكر» مي‌نامد، يادآوري علم متربي است. متربي به عنوان يك انسان به طور طبيعي در معرض فراموشي يا غفلت واقع مي‌شود. از آن جا كه تذكر از جانب مربي و ذكر (از سوي متربي) با ملاحظه‌ي هدف واسطه‌اي تربيت عقلاني و در راستاي وصول به هدف غايي تربيت به عنوان يك اصل مهم در تعليم و تربيت اسلامي مورد توجه است، مربي در اولين مرحله‌ي تربيت عقلاني در مواجهه با مسأله بايد ذهن متربي را تحريك كرده، دانسته‌هاي فطري و اكتسابي او را مورد عظمت و بزرگي خدا به يادش آورد (ذكرا لعظمتك). يادآوري، خود انگيزه‌ي تفكر و تعقل پيرامون مسأله را در او ايجاد مي‌كند. بنابراين مربي بايد او را به تفكري جهت‌دار در قدرت الهي (تفكرا في قدرتك) رهنمون سازد. نتيجه‌ي اين دو مرحله «تدبير» را به دست خواهد داد (تدبيرا علي عدوك). متربي پس از ذكر و تفكر، به قدرتي عقلاني دست مي‌يابد كه مي‌تواند به تدبير و دور انديشي در برابر مانع تربيت (شيطان) پرداخته و مسأله را خود حل كند و البته اين امر جز با درخواست توفيق از خدا و ياري او ممكن نخواهد بود. شايد بتوان با اندكي دقت مراحل پنج گانه روش حل مسأله ديويي را بر مراحل سه گانه تربيت عقلاني مزبور در صحيفه كه كامل‌تر و با رويكردي ديني است تطابق نمود.