کد مطلب:62452 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:276

نظارت و کنترل











از عناصر حیاتی مدیریت در همه سیستم ها، اصل نظارت و كنترل است. اهمیت و ضرورت این اصل مهم در سازمان های مختلف، غیر قابل انكار است. با گسترش سازمان ها و پیچیدگی آن ها ضرورت نظارت و كنترل، بیش تر احساس شده، و دامنه فعالیت بخش نظارتی نیز در آن ها گسترش ‍ می یابد.

نظارت و كنترل، ضامن حركت سازمان در مسیر اهداف تعیین شده، و در نتیجه تضمین كننده بقأ و تكامل آن می باشد؛ و اصولا هیچ سازمانی بدون داشتن نظامی مناسب و قدرتمند در بعد نظارت و كنترل نمی تواند بقا، دوام و پیشرفت خود را تضمین نماید. بنابراین، سازمان های مختلف، اقدام به طراحی ساختارهای نظارتی گوناگون می كنند تا از انحراف سازمان و زیر مجموعه های آن، و در نتیجه دور افتادن از اهداف تعیین شده پیشگیری نمایند، و در ضمن از درستی حركت همه عوامل سازمان در جهت انجام دادن وظایف مربوط، به منظور دستیابی به اهداف مورد نظر اطمینان حاصل كنند.

امام علی (ع ) در زمینه نظارت و مراقبت بر اعمال و رفتار كارگزاران و كاركنان تحت مدیریت خود بسیار دقیق و هشیارانه عمل می كرد، و به این امر اهتمام ویژه داشت. همچنین به كارگزاران ارشد و عالی رتبه خویش ‍ دستور اكید می داد كه افراد تحت سرپرستی خود را به دقت زیر نظر داشته و مراقب اعمال و رفتار آنان باشند. ایشان در نامه معروف خود به مالك اشتر، در مورد نظارت بر عملكرد كارگزاران می فرماید:

ثم تفقد أعمالهم وابعث العیون من أهل الصدق والوفأ علیهم فان تعاهدك فی السر لأمورهم حدوة لهم علی استعمال الأمانة و الرفق بالرعیة؛[1] با فرستادن مأموران مخفی كه اهل راستی و وفاداری هستند، كارهای آنان را زیر نظر بگیر، زیرا بازرسی مداوم و پنهانی تو سبب می شود كه آنان به امانتداری و مدارا با مردم ترغیب شوند.

امام (ع ) علاوه بر سفارش در مورد ضرورت نظارت بر عملكرد افراد به ویژه كارگزاران حكومتی، و نیز دستور اكید به كارگزاران ارشد حكومتی در مورد نظارت بر عملكرد زیر دستانشان، خود نیز از نظارت بر اعمال و رفتار كارگزاران خویش غفلت نمی كرد و همواره سعی می نمود از طریق نظارت بر عملكرد آن ها، از نقاط قوت و ضعف عملكرد آنان مطلع شود، تا بتواند نقاط قوت را تقویت كند و نقاط ضعف را از بین ببرد.

با بررسی اجمالی سخنان و سفارش های امام علی (ع ) به كارگزاران ارشد خود، و همچنین سیره عملی آن حضرت در نظارت و كنترل، این نتیجه به دست می آید كه نظارت از دیدگاه ایشان به دو شكل: نظارت آشكار، و نظارت پنهان تقسیم می شود.

ذكر این نكته نیز ضروری است كه شدت و دقت نظارت و كنترل آن حضرت بر عملكرد كارگزاران خود تا به اندازه بود كه شركت یكی از كارگزاران ایشان در یك مهمانی اشراقی، از نظر آن حضرت مخفی نماند.









    1. همان، نامه 53.