کد مطلب:62533 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:187

نظارت مستقیم مدیر











در این شیوه، مدیر سازمان مستقیما بر كار تمامی واحدهای سازمان و عملكرد همه كاركنان نظارت می كند. نظارت مستقیم مدیر بر سازمان و عملكرد كاركنان متضمن مزایای زیادی برای سازمان خواهد بود. به ویژه وقتی كه نظارت و بازرسی مدیر از بخش ها و قسمت های مختلف سازمان، و كنترل عملكرد كاركنان به صورت غیر منتظره و بدون اطلاع قبلی صورت بگیرد.

نظارت مستقیم و غیر منتظره مدیر، باعث می شود كه كاركنان بخش های مختلف سازمان با دقت و توجه بیش تری به كار و فعالیت بپردازند و از كم كاری و كاستن از كیفیت كارها بپرهیزند. چنانچه این گونه نظارت به صورت یك رویه در آید، كاركنان سازمان همواره این احتمال را خواهند داد كه مدیر بدون اطلاع قبلی از واحد و بخش آن ها بازدید كند و عملكرد آنان را مورد بررسی قرار دهد. این ذهنیت باعث می شود كه آن ها با جدیت و دقت كار كنند و از كم كاری بپرهیزند؛ در نتیجه بهره وری سازمان به مقدار زیادی افزایش خواهد یافت. از طرف دیگر بازدید مدیران و مسئولان از بخش های مختلف سازمان به ویژه بازدید مدیران عالی سازمان و نظارت مستقیم آن ها موجب خواهد شد كه كاركنان احساس كنند مدیران و مسئولان سازمان به آن ها توجه دارند. همین مسأله، دلگرمی بیش تر آنان را به دنبال داشته و رضایت شغلی آنان را افزایش خواهد داد.

بررسی سیره مدیریتی حضرت علی (ع ) بیانگر این نكته است كه آن حضرت توجه خاصی به این نوع نظارت داشته و تلاش می كرد كه شخصا بر عملكردها و امور مختلف نظارت داشته باشد. به عنوان مثال: آن حضرت هر روز صبح به بازار كوفه می رفت و بر نحوه رفتار فروشندگان و تجار نظارت می كرد.

كان امیر المؤ منین علی (ع ) كل بكرة یطوف فی اسواق الكوفة سوقا و معه الدرة علی عاتقه و كان لها طرفان و كانت تسمی السبیبة، فیقف علی سوق فینادی: یا معشر التجار قدموا الاستخارة و تبركوا بالسهولة و اقتربوا من المبتاعین و تزینوا بالحلم و تناهوا عن الكذب و الیمین و تجافوا عن الظلم و انصفوا المظلومین و لا تقربوا الربا و اوفوا الكیل و المیزان و لا تبخسوا الناس ‍ اشیأهم[1] و لا تعثوا فی الارض مفسدین[2] یطوف فی جمیع أسواق الكوفة فیقول هذا؛[3] سیره امیر مؤ منان علی (ع ) این گونه بود كه هر روز صبح به تك تك بازارهای كوفه سر می زد، در حالی كه تازیانه ای دو شاخه به نام سبیبه به همراه داشت. در هر بازار می ایستاد و با صدای بلند ندا می داد: ای تجارت كنندگان! پیش از هر داد و ستدی از خداوند خیر و نیكی بطلبید، و با آسان گیری در معامله از خدا بركت جویید، و با خریداران نزدیك شوید (گران نفروشید تا از شما نگریزند) و خود را به زینت حلم و بردباری آرایش دهید، و از دروغ گفتن و قسم خوردن بپرهیزید، و از ستم كناره گیرید، و با مظلومان به انصاف رفتار نمایید، و به ربا خواری نزدیك نشوید، و پیمانه و ترازو پر و كامل گیرید، و از اموال مردم چیزی نكاهید، و در زمین فساد نكنید. امام به همه بازارهای كوفه می رفت این سخنان را می فرمود.

با وجود اهمیت و ضرورت نظارت شخص مدیر از سازمان و كنترل وی بر عملكرد كاركنان، توجه به این نكته ضروری است كه به خاطر گستردگی و وسعت سازمان ها و تنوع كارها و مشاغل در آن ها، به ویژه در سازمان های بزرگ و پیچیده امروزی، مدیران و مسئولان سازمان ها، اصولا قادر نخواهند بود كه نظارت مستقیم را به صورت جامع و كامل انجام دهند. به علاوه، در صورتی كه مدیر بخواهد به صورت مستقیم بر عملكرد همه كاركنان نظارت كند، از انجام دادن وظایف دیگر خود باز خواهد ماند.

امام علی (ع ) در یك بیان جامع می فرماید:

من اشتغل بغیر المهم، ضیع الاهم؛[4] كسی كه به كارهای غیر مهم مشغول شود، كارهای مهم تر را ضایع خواهد كرد.

بنابراین، مدیران خصوصا مدیران عالی سازمان ها اصولا نمی توانند و نباید نظارت بر سازمان و عملكرد كاركنان را به تنهایی بر عهده بگیرند؛ چرا كه وقت فرصت مدیر محدود است و در صورتی كه بخواهد شخصا بر تمام بخش های سازمان و عملكرد همه كاركنان نظارت داشته باشد، فرصتی برای رسیدگی به كارهای دیگر- كه چه بسا مهم تر از این باشند- پیدا نخواهد كرد.

امام علی (ع ) در تبیین محدودیت توانمندی مدیران و ضرورت پرداختن به كارهای اساسی، و رعایت كردن اصل عام و فراگیر تقدم اهم بر مهم می فرماید:

ان رأیك لا یتسع لكل شیء ففرغه للمهم؛[5] همانا اندیشه تو برای همه چیز گنجایش ندارد؛ پس آن را برای مسائل مهم و اساسی فارغ گذار.

دو روایتی كه بیان شد، یك مسأله كلی و عام را مطرح كرده اند كه از مصادیق آن را می توان تبیین نظارت مدیر دانست. پس مدیر نمی تواند تمامی وقت خود را صرف نظارت مستقیم نماید؛ بلكه تنها قسمتی از وقت خود را می تواند به این كار اختصاص دهد؛ همان طور امام علی (ع ) نیز این گونه عمل می كرد؛ چنان كه در روایت امام باقر (ع ) آمده است.

با توجه به این كه مدیر نمی تواند وظیفه نظارت را شخصا انجام دهد، برای انجام دادن این وظیفه مهم به صورت مطلوب، لازم است از طریق افراد دیگر، و ابزارهای مختلف این كار مهم صورت پذیرد. همین فرایند، نظارت و كنترل غیر مستقیم، را شكل و عنوان می دهد.









    1. اشاره به آیه 85، سوره اعراف.
    2. اعراف، آیه 74.
    3. بحار الانوار، ج 41، ص 104.
    4. غررالحكم و دررالكلم، حدیث 8607.
    5. همان، حدیث 3638.