کد مطلب:62567 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:171

تأمین و توسعه و رفاه کارکنان











از عوامل مهمی كه موجب انگیزش و ترغیب كاركنان به انجام دادن صحیح كارها می شود، توجه به نیازهای زیستی و تأمین احتیاجات مادی آن ها از سوی مدیریت سازمان است. اگر مدیران، از كاركنان انتظار انجام دادن وظایف، آن هم به شكل مطلوب و دور از هر گونه كم كاری و خیانت و در یك كلمه خود كنترلی دارند، باید آن ها را از لحاظ زندگی مادی تأمین كنند، تا آنان با آرامش خاطر و دلگرمی بیش تری كار كنند؛ زیرا كاركنان هنگامی با علاقه و پشتكار به كار خواهند پرداخت كه حقوقی متناسب با شرایط زندگی دریافت كنند؛ حقوقی كه بتوان با آن زندگی نسبتا مناسب و مرفهی را اداره كرد. چنانچه میزان دریافتی كاركنان با مخارج زندگی متوسط آنان برابری نداشته و پایین تر از آن باشد، زنگ خطر برای پیشبرد اهداف سازمان خواهد بود؛ زیرا در این حالت كاركنان با دلسردی كار را انجام داد و آن را اتقان و استحكام انجام نمی دهند، و یا آن كه كم كاری می كنند، با این استدلال كه: كاركرد ما به اندازه حقوقی است كه دریافت می كنیم!

در واقع پرداخت های كم و ناكافی به كاركنان، موجب كاهش انگیزه و در نهایت عدم رضایت شغلی آنان می شود. در صورتی كه اگر زندگی آنان تأمین شود، تا حدود زیادی موجبات رضایت شغلی كاركنان فراهم می گردد، و باعث دوری آنان از هر گونه كم كاری، خیانت، سهل انگاری در كار و تعدی به اموال عمومی می شود؛ و در نتیجه روح خود كنترلی را در آنان پرورش می دهد.

امیر مؤ منان (ع ) پس از بیان ضرورت گزینش درست كاركنان در یك نظام اداری، تأمین زندگی و بهبود وضعیت معیشتی آنان را وظیفه مدیران دانسته و به آن ها گوشزد می كند كه به طور جدی امور معیشتی و رفاهی كاركنان را مورد توجه قرار دهند، و وسعت روزی را برای آنان فراهم سازند. آن حضرت خطاب به مالك اشتر می فرماید:

ثم أسبغ علیهم الأرزاق، فان ذلك قوة لهم علی استصلاح أنفسهم و غنی لهم عن تناول ما تحت أیدیهم، و حجة علیهم ان خالفوا أمرك أو ثلموا أمانتك؛[1] سپس حقوق در كاركنانت را فراخ دار، كه گستردگی روزی نیرویشان دهد كه در پی اصلاح خود برآیند، و بی نیازشان سازد، تا به مالی كه در اختیار دارند دست اندازی نكنند، و حجتی باشد علیه آنان اگر فرمانت را نپذیرفتند یا در امانت خیانت ورزند.

امیر مؤ منان (ع ) به مالك اشتر فرمان می دهد كه حقوق را بر كاركنان و كارمندان خود اسباغ نماید، یعنی كامل و تمام و گسترده سازد. ایشان دو دلیل برای این فرمان خود ذكر می كند:

الف ) این كار، آن ها را در اصلاح خویش تقویت می كند؛

ب ) و از خیانت در اموالی كه زیر دست آن هاست بی نیاز می سازد.

آن حضرت در اولین دلیل فرمان خود، به حقیقتی تربیتی اشاره می كند. از نظر آن بزرگوار پرداخت كامل حقوقی و گشایش در روزی كاركنان، به آنان كمك می كند تا در جهت اصلاح خود گام برداشته و از فقری كه مایه زیان دین و آشفتگی خاطر و پریشان حالی است نجات یابند؛ زیرا تنگناهای زندگی انسان را وسوسه می كند و ممكن است زیر فشارهای سخت معیشتی دست به نادرستی و خیانت بیالاید. پس نظام اداری باید به گونه ای باشد كه كاركنان، از نظر زندگی و معیشت تأمین بوده و امنیت لازم از این نظر برایشان فراهم گردد، تا زمینه خیانت و ستمگری مسدود، و راه اصلاح و خدمتگزاری گشوده شود. از این رو، حضرت در دلیل دوم خود، با جمله و غنی لهم عن تناول ما تحت ایدیهم، خطر در تنگنا قرار گرفتن كاركنان را چنین گوشزد می كند، كه اگر آنان از حقوق لازم خویش- كه زندگی شان را به طور كامل تأمین می كند- محروم باشند، ممكن است برخی از آن ها نتوانند تحمل كنند و خواسته یا ناخواسته به نادرستی گرایش ‍ یابند، و به اموال و امكاناتی را كه در اختیارشان است دست تعدی دراز كنند؛ اما اگر كاركنان به طور نسبی تأمین می كند- دیگر چنین تنگنایی- كه برخی را به سوی نادرستی سوق می دهد- بروز نخواهد كرد؛ و اگر كسی پس از آن دست به خیانت و تجاوز دراز كند، و در امانتداری و خدمتگزاری كوتاهی ورزد، حجتی برای او باقی نمی ماند. هنگامی كه زندگی افراد به خوبی تأمین شد، تعداد كسانی كه خلافكاری می نمایند، یا وظیفه ای را كه بر عهده دارند انجام نمی دهند و یا در انجام دادن آن سهل انگاری می كنند، اندك خواهد بود. برای اینان حجت تمام است و توجیهی از آن ها پذیرفته نیست.[2] این حقیقت در بخش دیگری از عهدنامه مالك اشتر نیز بیان شده است. حضرت، پس از تقسیم مردم به دسته های مختلف، ویژگی های سپاهیان را بر می شمارد و آنان را چنین معرفی می كند كه با اذن پروردگار، حافظان و پناهگاه رعیت، زینت زمامداران، عزت و شوكت دین و راه های امنیتند؛ و سپس ادامه می دهد:

ثم لا قوام للجنود الا بما یخرج الله لهم من الخراج الذی یقوون به علی جهاد عدوهم و یعتمدون علیه فیما یصلحهم و یكون من ورأ حاجتهم؛[3] قوام و برقراری سپاه جز به وسیله خراج (مالیات اسلامی ) امكان پذیر نمی باشد؛ زیرا با خرج برای جهاد با دشمن تقویت می شوند، و برای اصلاح خود به آن تكیه می زنند، و با آن نیازمندی های خویش را برآورده می سازند.

امام علی (ع ) خراج را كه در قالب امكانات مادی برای سپاهیان ظاهر می شود موجب اصلاح و خودسازی سپاهیان دانسته، و از دریچه رفع حوایج مادی آنان، پاكسازی درونی را نوید می دهد. بدیهی است اصلاح و پاكسازی درون، زمینه مناسبی برای تقوا و خود كنترلی خواهد بود.

با ایجاد چنین تمهیدات و امكاناتی زمینه چند شغلی بودن كاركنان از بین می رود، و افراد با نیروی بیش تری كار خود را انجام می دهند.









    1. نهج البلاغه، نامه 53.
    2. این فرمان حضرت در نسخه دیگر، با كمی تفاوت چنین نقل شده است:

      ثم اسبغ علیهم فی العمالات، و وسع علیهم فی الارزاق...؛حقوق و دستمزد كاركنان را به طور كامل و فراوان بپرداز و در روزی های آن ها توسعه بده.(نهج السعادة فی مستدرك نهج البلاغه، ج 5، صص 79- 80).

    3. نهج البلاغه نامه 53.