-پيشگفتار
-درس اول
-(بخش اول:منطق) درس دوم
-درس سوم
-درس چهارم
-درس پنجم
-درس ششم
-درس هفتم
-درس هشتم
-درس نهم
کد مطلب:2485 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:532
پيشگفتار
بسم الله الرحمن الرحيم
پيشگفتار
از جمله مسائل جامعه ، دوري نسل جوان از معارف اسلامي است و آن كه اين
مشكل را بهتر از همه حس كرده و بي تابانه در پي رفع آن است همين نسل
جوان است . تنها كساني مي توانند به اين نياز جامعه و به درستي پاسخ
گويند كه از يك سو خود فرهنگ اسلامي را از سر چشمه هاي اصيل آن فرا گرفته
باشند و از سوي ديگر به زبان زمان خويش سخن بگويند و حال و هواي روزگار
نسل جوان را درك كنند .
استاد شهيد مرتضي مطهري در شمار معدود كساني بود كه از شرايط لازم براي
آشنا ساختن نسل امروز با اسلام بر خوردار بود . او نماينده راستين حوزه هاي
علميه در دانشگاههاي امروز بود ، چون زبان نسل جوان را مي دانست و
مي فهيمد ، پيام اين نسل را مي شنيد و به حوزه هاي علميه مي برد . وي مشكل
دوري نسل جوان را از فرهنگ اسلامي به خوبي و به هنگام شناخته و راه حل آن
را نيز دريافته بود و بسياري از آثار خود را دقيقا در جهت رفع اين مشكل
تأليف كرد .
مجموعه " آشنايي با علوم اسلامي " كه پس از شهادت آن
استاد به چاپ مي رسد از قبيل همين آثار است . اين مجموعه را استاد براي
جواناني نوشت كه نخستين گام را در راه آشنايي با معارف اسلامي
برداشته اند و سعي او همه اين بود كه در اين سلسه ، سادگي و اختصار - را
در عين صحت - اساس قرار دهد و راه را براي ورود آنان به فضاي روح پرور
فرهنگ اسلامي باز كند .
اين سلسه دروس ، در اصل ، تقريرات درسهاي آن استاد براي دانشجويان
سالهاي اول و دوم دانشكده " الهيات و معارف اسلامي " در زمان حيات
استاد و با اجازه ايشان ، به دفعات متعدد در دانشگاه صنعتي شريف تدريس
مي شده است .
استاد شهيد قصد داشت اين سلسه دروس را قبل از انتشار مورد بازبيني
قرار دهد و در آن جرح و تعديل و نظم و ترتيب تازه اي اعمال كند . دريغ كه
اين فرصت به دست نيامد و شمع روشن زندگاني او توسط منافقان خاموش گشت
. شاگردان آن شهيد با آنكه از قصد و نيت او براي تجديد نظر در اين
نوشته ها آگاه بودند ، پس از شهادت استاد ، بهتر آن دانستند كه اين
مجموعه را بي هيج تغيير و تبديل وتقريبا به همان صورت كه بود ، منتشر
سازند .
اينك نخستين دفتر اين مجموعه كه " آشنايي با منطق و فلسفه اسلامي "
است در دسترس جواناني قرار مي گيرد كه در پي شهادت او ، جنازه اش را با
فرياد " معلم " شهيدم راهت ادامه
دارد " بدرقه كردند . رحمت خدا بر روان پاكش باد .
" آشنائي با فلسفه اسلامي " را مي توان به طور كلي به سه بخش تقسيم كرد
. در بخش اول كه شامل درسهاي اول و دوم است استاد به توضيحاتي كلي
درباره فلسفه و فلسفه اسلامي پرداخته اند .
در اين بخش معناي فلسفه در فرهنگ اسلامي و فرهنگ غربي و تفاوت علم و
فلسفه مورد بحث فرار گرفته و به شبهات مربوط به معني متافيزيك و جدا
شدن علوم از فلسفه اشاره شده است .
بخش دوم - از درس سوم تا ششم - گذاري است تحليلي به تاريخ فلسفه و
به طور كلي تفكر در فرهنگ اسلام .
در اين بخش ، استاد نخست به اختصار روشهاي چهارگانه فلسفه مشاء و
اشراق و نيز كلام و عرفان و تفاوت آنها را با يكديگر شرح داده و سپس سير
طبيعي اين چهار بينش و نزديكي آنها را با يكديگر و تبلور آنها را در
حكمت متعاليه ترسيم كرده اند و آنگاه با تفصيل و توجه بيشتري معني و
اهميت حكمت متعالية ملاصدرا و كتاب گرانقدر " اسفار اربعه " را بيان
كرده اند .
بخش سوم كه از درس ششم آغاز مي گردد ، با تقسم بندي مسائل فلفسه شروع
مي شود و به دنبال آن روشي اتخاذ مي شود كه تا پايان جزوه ادامه مي يابد .
مطابق اين روش ، استاد بدون آن كه بخواهند وارد مباحث دقيق و استدلالي
فلسفي شوند ، صرفا مفاهيم و اصطلاحات مهم فلسفه اسلامي را توضيح داده اند .
در اين بخش مفاهيمي از قبيل " وجود و ماهيت " ، " عيني و ذهني " ،
" حدوث و
قدم " ، " ثابت و متغير " ، " علت و معلول " و " وجوب و امكان و
امتناع " مورد بحث قرار گرفته است .
در هر قسمت ، استاد - چنانكه شيوه هميشگي ايشان بود - اشارات تاريخي
را فروگذار نكرده و بدون اقامه براهين ، نحوه برخورد فلاسفه مسلمان را با
مفاهيم مورد نظر بيان كرده اند .
اين جزوه ، چنان كه استاد نيز توجه داشتند ، محتاج تجديد نظر و تكميل
بود . شرح و بحثي كه درباره مفاهيم آمده ، همه جا يكسان و يك اندازه
نيست . در بعضي موارد ، نظير بحث پيرامون تضاد و حركت ، پس از نخستين
تقرير ، مطالبي افزوده اند كه با اختصار ساير موارد هماهنگ نيست . مهم
اين است كه اين چزوه با همه فراز و فرودي كه در آن است مانند بسياري از
آثار بزرگواز ، ابتكاري و راهگشاست .
اهميت آنان در اين است كه براي نخستين بار ، خواننده اي كه از فلسفه
اسلامي هيچ نمي داند مي تواند بدون فرو افتادن در دشواريهاي فني و بحثهاي
استدلالي طولاني ، طعم اين فلسفه را بچشد وبا آن آشنا شود . شايد اين
نخستين بار باشد كه يكي از استادان مسلم فلسفه اسلامي به طرح بحثهايي كلي
و تاريخي و مقايسه اي درباره فلسفه اسلامي مي پردازد . مستشرقان و استادان
غرببي فلسفه اسلامي در اين باب آثاري تأليف كرده اند اما آنان فلسفه
اسلامي را از مسير و مجراي اصيل آن دريافت نكرده اند . اين گونه توضيحات
در ميان استادان قديم ما نيز معمول نبوده است .
هر چند اين جزوه ، جزوه كوچكي است از انديشه هايي كه مطهري از اين دست
در سينه داشت ، با اين همه ، در ضمن آن
نكات بديع و تقسيم بنديهاي تازه اي ديده مي شود كه خاص وي و حاصل تجربه
طولاني او در تحصيل وتدريس فلسفه اسلامي است . اميد است اين نوشته
بتواند مقدمه و مدخلي باشد براي هموار ساختن راه ورود به مباحث اصلي و
آشنايي با اصول فلسفه اسلامي .
لازم به ذكر است كه اين كتاب براي چاپ جديد بازبيني شد و از آنجا كه
متن دستخط استاد شهيد در دست نبود ، در موارد اندكي كه نسبت به چاپ
گرشته اصلاحاتي لازم آمد ، اين اصلاحات جهت حفظ امانت ، داخل ( كروشه )
قرار داده شد .
شوراي نظارت بر نشر آثار شهيد مرتضي مطهري
پيشگفتار
از جمله مسائل جامعه ، دوري نسل جوان از معارف اسلامي است و آن كه اين
مشكل را بهتر از همه حس كرده و بي تابانه در پي رفع آن است همين نسل
جوان است . تنها كساني مي توانند به اين نياز جامعه و به درستي پاسخ
گويند كه از يك سو خود فرهنگ اسلامي را از سر چشمه هاي اصيل آن فرا گرفته
باشند و از سوي ديگر به زبان زمان خويش سخن بگويند و حال و هواي روزگار
نسل جوان را درك كنند .
استاد شهيد مرتضي مطهري در شمار معدود كساني بود كه از شرايط لازم براي
آشنا ساختن نسل امروز با اسلام بر خوردار بود . او نماينده راستين حوزه هاي
علميه در دانشگاههاي امروز بود ، چون زبان نسل جوان را مي دانست و
مي فهيمد ، پيام اين نسل را مي شنيد و به حوزه هاي علميه مي برد . وي مشكل
دوري نسل جوان را از فرهنگ اسلامي به خوبي و به هنگام شناخته و راه حل آن
را نيز دريافته بود و بسياري از آثار خود را دقيقا در جهت رفع اين مشكل
تأليف كرد .
مجموعه " آشنايي با علوم اسلامي " كه پس از شهادت آن
استاد به چاپ مي رسد از قبيل همين آثار است . اين مجموعه را استاد براي
جواناني نوشت كه نخستين گام را در راه آشنايي با معارف اسلامي
برداشته اند و سعي او همه اين بود كه در اين سلسه ، سادگي و اختصار - را
در عين صحت - اساس قرار دهد و راه را براي ورود آنان به فضاي روح پرور
فرهنگ اسلامي باز كند .
اين سلسه دروس ، در اصل ، تقريرات درسهاي آن استاد براي دانشجويان
سالهاي اول و دوم دانشكده " الهيات و معارف اسلامي " در زمان حيات
استاد و با اجازه ايشان ، به دفعات متعدد در دانشگاه صنعتي شريف تدريس
مي شده است .
استاد شهيد قصد داشت اين سلسه دروس را قبل از انتشار مورد بازبيني
قرار دهد و در آن جرح و تعديل و نظم و ترتيب تازه اي اعمال كند . دريغ كه
اين فرصت به دست نيامد و شمع روشن زندگاني او توسط منافقان خاموش گشت
. شاگردان آن شهيد با آنكه از قصد و نيت او براي تجديد نظر در اين
نوشته ها آگاه بودند ، پس از شهادت استاد ، بهتر آن دانستند كه اين
مجموعه را بي هيج تغيير و تبديل وتقريبا به همان صورت كه بود ، منتشر
سازند .
اينك نخستين دفتر اين مجموعه كه " آشنايي با منطق و فلسفه اسلامي "
است در دسترس جواناني قرار مي گيرد كه در پي شهادت او ، جنازه اش را با
فرياد " معلم " شهيدم راهت ادامه
دارد " بدرقه كردند . رحمت خدا بر روان پاكش باد .
" آشنائي با فلسفه اسلامي " را مي توان به طور كلي به سه بخش تقسيم كرد
. در بخش اول كه شامل درسهاي اول و دوم است استاد به توضيحاتي كلي
درباره فلسفه و فلسفه اسلامي پرداخته اند .
در اين بخش معناي فلسفه در فرهنگ اسلامي و فرهنگ غربي و تفاوت علم و
فلسفه مورد بحث فرار گرفته و به شبهات مربوط به معني متافيزيك و جدا
شدن علوم از فلسفه اشاره شده است .
بخش دوم - از درس سوم تا ششم - گذاري است تحليلي به تاريخ فلسفه و
به طور كلي تفكر در فرهنگ اسلام .
در اين بخش ، استاد نخست به اختصار روشهاي چهارگانه فلسفه مشاء و
اشراق و نيز كلام و عرفان و تفاوت آنها را با يكديگر شرح داده و سپس سير
طبيعي اين چهار بينش و نزديكي آنها را با يكديگر و تبلور آنها را در
حكمت متعاليه ترسيم كرده اند و آنگاه با تفصيل و توجه بيشتري معني و
اهميت حكمت متعالية ملاصدرا و كتاب گرانقدر " اسفار اربعه " را بيان
كرده اند .
بخش سوم كه از درس ششم آغاز مي گردد ، با تقسم بندي مسائل فلفسه شروع
مي شود و به دنبال آن روشي اتخاذ مي شود كه تا پايان جزوه ادامه مي يابد .
مطابق اين روش ، استاد بدون آن كه بخواهند وارد مباحث دقيق و استدلالي
فلسفي شوند ، صرفا مفاهيم و اصطلاحات مهم فلسفه اسلامي را توضيح داده اند .
در اين بخش مفاهيمي از قبيل " وجود و ماهيت " ، " عيني و ذهني " ،
" حدوث و
قدم " ، " ثابت و متغير " ، " علت و معلول " و " وجوب و امكان و
امتناع " مورد بحث قرار گرفته است .
در هر قسمت ، استاد - چنانكه شيوه هميشگي ايشان بود - اشارات تاريخي
را فروگذار نكرده و بدون اقامه براهين ، نحوه برخورد فلاسفه مسلمان را با
مفاهيم مورد نظر بيان كرده اند .
اين جزوه ، چنان كه استاد نيز توجه داشتند ، محتاج تجديد نظر و تكميل
بود . شرح و بحثي كه درباره مفاهيم آمده ، همه جا يكسان و يك اندازه
نيست . در بعضي موارد ، نظير بحث پيرامون تضاد و حركت ، پس از نخستين
تقرير ، مطالبي افزوده اند كه با اختصار ساير موارد هماهنگ نيست . مهم
اين است كه اين چزوه با همه فراز و فرودي كه در آن است مانند بسياري از
آثار بزرگواز ، ابتكاري و راهگشاست .
اهميت آنان در اين است كه براي نخستين بار ، خواننده اي كه از فلسفه
اسلامي هيچ نمي داند مي تواند بدون فرو افتادن در دشواريهاي فني و بحثهاي
استدلالي طولاني ، طعم اين فلسفه را بچشد وبا آن آشنا شود . شايد اين
نخستين بار باشد كه يكي از استادان مسلم فلسفه اسلامي به طرح بحثهايي كلي
و تاريخي و مقايسه اي درباره فلسفه اسلامي مي پردازد . مستشرقان و استادان
غرببي فلسفه اسلامي در اين باب آثاري تأليف كرده اند اما آنان فلسفه
اسلامي را از مسير و مجراي اصيل آن دريافت نكرده اند . اين گونه توضيحات
در ميان استادان قديم ما نيز معمول نبوده است .
هر چند اين جزوه ، جزوه كوچكي است از انديشه هايي كه مطهري از اين دست
در سينه داشت ، با اين همه ، در ضمن آن
نكات بديع و تقسيم بنديهاي تازه اي ديده مي شود كه خاص وي و حاصل تجربه
طولاني او در تحصيل وتدريس فلسفه اسلامي است . اميد است اين نوشته
بتواند مقدمه و مدخلي باشد براي هموار ساختن راه ورود به مباحث اصلي و
آشنايي با اصول فلسفه اسلامي .
لازم به ذكر است كه اين كتاب براي چاپ جديد بازبيني شد و از آنجا كه
متن دستخط استاد شهيد در دست نبود ، در موارد اندكي كه نسبت به چاپ
گرشته اصلاحاتي لازم آمد ، اين اصلاحات جهت حفظ امانت ، داخل ( كروشه )
قرار داده شد .
شوراي نظارت بر نشر آثار شهيد مرتضي مطهري