-ياران حق در امانند
-مقدمه
-مفهوم حق
-حقوق متقابل رهبري و امام
-ويژگي هاي حقوق رهبري و مردم
-حقوق رهبري بر مردم
-وفاداري مردم نسبت به رهبر برگزيده ي خويش
-خيرخواهي و اندرزدهي مسلمين
-پذيرش و اجابت دعوت رهبري
-اطاعت فرمان رهبري و انجام اوامروي
-تفسير غزل (غلام شاه جهان)(5621)
-سلاطين و بزرگاني كه در مشهد مدفون هستند(3424)
-نوحه وداع امام حسن با برادر(3247)
-چگونه براي ظهور امام زمان (ع) آمادگي پيدا كنيم؟(3075)
-اولين غزل حضرت حافظ(2899)
-ظلم پايدار نيست(2497)
-با مال و جان و زبان، در راه خدا جهاد كنيد(1442)
-ياران حق در امانند(1441)
-بينوايان را دريابيد(1370)
-با زكات، خشم خدا را فروبنشانيد(1331)
کد مطلب:265171 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:401
ولادت حضرت مهدي
در اين فصل، ولادت مهدي موعود - صلوات اللّه عليه - از كتب بزرگان اهل سنّت نقل مي شود و در همه آنها خواهيم ديد كه او پسر بلافصل حضرت امام حسن عسكري صلوات اللّه عليه - است. و نيز خواهيم ديد كه عده اي از آنان پس از نقل ولادت آن حضرت مي گويند: او همان مهدي منتظر از نظر اماميه است و يا مي گويند: او امام دوازدهم از نظر شيعه است ولي اين سخن در مطلب ما نقصي به وجود نخواهد آورد؛ زيرا در فصل گذشته اثبات كرده ايم كه خودشان از رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم نقل كرده اند كه به امام حسين عليه السّلام فرمود: «... اَنْتَ اَبُو ائِمَّةِ تِسْعَةٍ، تاسِعُهُمْ قائِمُهُمْ».
اينك كلمات بزرگان اهل سنّت را از كتابهاي معروفشان نقل مي نماييم:
1 - عزّالدين ابن اثير(متوفاي 630) درحوادث سال 260 هجري مي نويسد:
«وَفِيها تُوُفِّيَ اَبُو مُحَمَّدٍ الْعَلَويُّ الْعَسْكَرِيُّ وَهُوَ اَحَدُ اْلاَئِمَّةِ اْلاِثْنَيْ عَشَرَ عَلَي مَذْهَبِ اْلاِمامِيَّةِ وَ هُوَ والِدُ مُحَمَّدٍ [1] الَّذِي يَعْتَقِدُونَهُ الْمُنْتَظَرَ بِسِرْدابِ سامِرّاءَ وَكانَ مَوْلِدُهُ سَنَةَ اِثْنتَيْنِ وَثَلاثِينَ وَمِأَتَيْنِ». [2] .
يعني:
«از جمله حوادث سال 260 آن بود كه در آن ابومحمَّد عسكري (امام حسن عسكري عليه السّلام) وفات يافت و او يكي از امامان دوازده گانه به عقيده شيعه است كه ولادتش در سال 232 بود و او پدر محمَّد است كه شيعه او را «منتظر» نامند».
اين مورخ مشهور به ولادت حضرت مهدي عليه السّلام تصريح مي كند و او و پدرش را به عقيده شيعه از امامان دوازده گانه و منتظر مي نامد و اين هر دو را به شيعه نسبت مي دهد. ولي روايات فصل گذشته نشان مي دهد كه عقيده اهل سنّت نيز در واقع چنين است و گر نه براي آنهمه احاديثي كه تصريح به نامهاي امامان دوازده گانه مي كند و يا حديث «اَوَّلُهُمْ عَلِيُّ وَ آخِرُهُمْ الْمَهْدِيُّ» و امثال آنها چه محملي مي توان پيدا كرد؟
2 - عمادالدين ابوالفداء اسماعيل بن نورالدين شافعي (متوفاي 732) مي گويد: علي هادي (امام دهم عليه السّلام) در سال 254 هجري در سامرّا وفات يافت، او پدر حسن عسكري است و حسن عسكري، يازدهمين امام از ائمه دوازده گانه است و او حسن فرزند علي زكي، فرزند محمد جواد، فرزند علي الرضا، فرزند موس ي الكاظم، فرزند جعفر الصادق، فرزند محمد الباقر، فرزند علي زين العابدين، فرزند حسين، فرزند علي بن ابي طالب است كه ذكرش گذشت - رضي اللّه عنهم اجمعين - ولادت حسن عسكري در سال 230 بود و در ربيع الاوّل سال 260... در «سرّ من راي» از دنيا رفت و در كنار قبر پدرش علي زكي به خاك سپرده شد. بعد اضافه مي كند:
«وَالْحَسَنُ الْعَسْكَريُّ الْمَذْكُورُ هُوَ والِدُ مُحَمَّدٍ الْمُنْتَظَرِ صاحِبِ السِّرْدابِ وَمُحَمَّد الْمُنْتَظَرُ الْمَذْكُورُ هُوَ ثانِي عَشَرَ الاَئِمَّةِ اْلاِثْنَيْ عَشَرَ عَلَي رأَي الاِمامِيَّةِ وَيُقالُ لَهُ الْقائِمُ وَالْمُنْتَظَرُ وَالْمَهْدِيُّ وَالْحُجَّةُ، وَوُلِدَ الْمُنْتَظَرُ الْمَذْكُورُ فِي سَنَةِ خَمْسٍ وَ خَمْسِينَ وَ مأَتيْنِ...». [3] .
يعني:
«حسن عسكري نامبرده پدر محمَّد منتظر صاحب سرداب است و به عقيده اماميّه او امام دوازدهم مي باشد او را «قائم»، «مهدي» و «حجّت» نامند و در سال 255 هجري متولد شده است».
اين مورخ مشهور نيز ولادت امام زمان عليه السّلام را محقق دانسته و او را دوازدهمين امام به عقيده شيعه گفته است ولي دلايل گذشته اثبات كرد كه به عقيده اهل سنّت نيز چنين است. منتها دوران تاريك بني اميّه و بني عبّاس و قبل از آن نگذاشته است آنچه در كتابها نوشته شده بر زبانها و آشكارا جاري شود تا آنكه ذكر مهدي عليه السّلام به نسيان كشيده نشود.
اما جريان «صاحب السرداب» كه در بيان هر دو مورخ فوق گذشت و در كلمات ديگران نيز خواهد آمد، لازم است در اين رابطه توضيحي بدهيم:
در خانه حضرت امام علي النقي عليه السّلام سردابي بود كه آن حضرت و امام حسن عسكري عليهماالسلام در آن عبادت مي كردند اكنون نيز آن سرداب در صحن عسكريّين عليهماالسّلام باقي است و شيعيان به زيارت آن مي روند. آنجا فقط به علت معبد امامان بودن، مقدّس بود و مقدس است، شيعه عقيده ندارد كه امام زمان عليه السّلام در آن غايب شده و از آنجا ظهور خواهد كرد و اين به غلط مشهور شده است؛ چنانكه بزرگان شيعه بر اين مطلب تصريح كرده اند. اگر منظور صاحب كتابها از «صاحب السرداب» اين سخن باشد قطعاً نادرست است.
باز همين مورخ در ص 49، ج 2 تاريخ خود ضمن بيان حالات معتمد عبّاسي و حوادث سال 260 هجري در بيان رحلت امام عسكري عليه السّلام به ولادت مهدي موعود عليه السّلام تصريح كرده، چنين مي گويد:
«وَفِيها تُوُفِّيَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَي بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ وَهُوَ الْمَعْرُوفُ بِالْعَسْكَري وَهُوَ اَحَدُ أَئِمَّةِ اْلاِثْنَيْ عَشَرَ عَلَي مَذْهَبِ اْلاِمامِيَّةِ وَهُوَ والِدُ مُحَمَّدٍ الْمُنْتَظَرِ مِنْ سِرْدابِ سُرَّ مَنْ رأَي عَلَي زَعْمِهِمْ وَكانَ مَوْلِدُهُ سَنَةَ اِثْنَتَيْنِ وَثَلاثِينَ وَمأَتَيْنِ حَسْبَما تَقَدَّمَ ذِكْرُهُ فِي سَنَةِ اَرْبَعٍ وَ خَمْسِينَ وَ مأَتَيْنِ»:
يعني:
«همان سال حسن بن علي بن محمد بن علي بن موسي بن جعفر بن محمدبن علي بن حسين بن علي بن ابي طالب - رضي اللّه عنهم - معروف به عسكري وفات يافت، و او يكي از ائمّه اثناعشر - بنا بر مذهب اماميه - مي باشد و به اعتقاد آنها پدر محمد كه انتظار ظهور او را از سرداب سامرّا دارند مي باشد و ولادت او بنا بر آنچه در سال 254 ذكرش گذشت، سال 232 بوده است».
باز در اينجا مي بينيم كه دوازده امام را نام مي برد و پس از نقل رحلت حضرت عسكري - صلوات اللّه عليه - مي گويد: او والد محمَّد منتظر است و اينكه مي گويد:«علي مذهب الاماميه» در پاسخ گفتيم كه درمذهب اهل سنّت نيزچنين است.
3 - ابوالفرج بن جوزي ضمن انكار عقيده شيعه در باره امامت، به ولادت امام زمان (فرزند حسن عسكري عليه السّلام) تصريح كرده و مي گويد:
«قالُوا الاِمامَةُ فِي مُوسيَ بْنِ جَعْفَرٍ ثُمَّ فِي اِبْنِهِ عَلِيٍّ ثُمَّ اِلي مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ ثُمَّ اِلي عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ ثُمَّ اِلَي الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ [4] الْعَسْكَريِّ ثُمَّ اِلَي اِبْنِهِ مُحَمَّدٍ وَهُوَ اْلاِمامُ الثّانِي عَشَرَ الْمُنْتَظَرُ الَّذِي يَزْعَمُونَ اَنَّهُ لَمْ يَمُتْ وَاَنَّهُ سَيَرْجَعُ فِي آخِرِ الزَّمانِ فَيَمْلاَُ اْلاَرْضَ عَدْلاً». [5] .
يعني:
«اماميه مي گويند كه امامت در موسي بن جعفر است، سپس در فرزندش علي، سپس محمَّد بن علي، سپس علي بن محمَّد، سپس حسن بن محمَّد عسكري و بعد از او فرزندش محمَّد كه امام دوازدهم مي باشد كسي كه شيعه گمان مي كند او نمرده است و در آخرالزمان ظهور خواهد كرد و زمين را پر از عدل و داد خواهد نمود».
اين شخص كه از علماي مشهور حنبلي است با آنكه امامت ائمّه عليهم السّلام را به صورت عدم قبول نقل مي كند ولي كلامش صريح است در اينكه حسن عسكري عليه السّلام فرزندي به نام «م ح م د» داشته است، ابن جوزي در سال 597 در بغداد از دنيا رفته است.
4 - مسعودي، ابي الحسن علي بن الحسين (متوفاي 346) رحلت حضرت عسكري عليه السّلام را از حوادث سال 260 هجري گفته و به ولادت امام زمان عليه السّلام تصريح كرده و عين كلمات وي چنين است:
«وَ فِي سَنَةِ سِتِّينَ وَ مأَتَيْنِ قُبِضَ اَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسيَ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ اَبِي طالِبٍ عليهم السّلام فِي خِلافَةِ الْمُعْتَمَدِ وَهُوَ اِبْنُ تِسْعٍ وَ عِشْرِين سَنَةً وَهُوَ اَبُو الْمَهْدِيِّ الْمُنْتَظَرِ وَاْلاِمامِ الْثّانِي عَشَرَ عِنْدَ الْقَطْعِيَّةِ مِنْ الاِمامِيَّةِ وَهُمْ جُمْهُورُ الْشِيعَةِ». [6] .
يعني:
«در سال 260 هجري ابو محمَّد حسن عسكري... از دنيا رفت و او 29 سال داشت و او پدر مهدي منتظر و امام دوازدهم نزد شيعه اماميّه است».
نا گفته نماند كه شيعه، مسعودي را شيعه مي داند و اهل سنّت در عقيده اهل سنّت. حاج خليفه در كشف الظنون راجع به كتاب او سخن گفته است. به هر حال، سخن او در نظر شيعه و اهل سنّت هر دو معتبر مي باشد. در اينجا بيشتر از اين مجال بسط مقال نيست. به هر حال، اين مورخ معتبر نيز ولادت امام عصر - صلوات اللّه عليه - را مسلّم و قطعي مي داند.
5 - ابن حجر هيثمي مكّي شافعي (متوفاي 974 هجري) در صواعق محرقه حالات امامان عليهم السّلام را نقل كرده و چون به امام حسن عسكري عليه السّلام مي رسد، چنين مي نويسد:
«ماتَ بِسُرَّ مَنْ رَأَي وَ دُفِنَ عِنْدَ اَبِيِهِ وَ عَمِّهِ وَ عُمُرُهُ ثَمانِيةٌ وَعِشْرُونَ سَنَةً وَيُقالَ: اِنَّهُ سُمَّ اَيْضاً وَلَمْ يَخْلِفْ غَيْرَ وَلَدِهِ اَبِي الْقاسِمِ مُحَمَّدٍ الْحُجَّةِ وَعُمُرُهُ عِنْدَ وَفاةِ اَبِيهِ خَمْسُ سِنِينَ لكِنْ آتاهُ اللّه فِيهاَ الْحِكْمَةَ وَيُسَميَّ الْقاسِمُ (الْقائِمُ) الْمُنْتَظَرُ». [7] .
يعني:
«امام عسكري عليه السّلام در «سامرّا» وفات يافت و نزد پدر و عمويش دفن گرديد، عمرش به وقت رحلت 28 سال بود، به قولي او را مسموم كردند و از خودش فرزندي جز ابوالقاسم محمَّد حجّت را باقي نگذاشت، عمر او به وقت وفات پدرش پنج سال بود ليكن خدا در آن كمي سنّ به وي حكمت امامت را عطا كرده بود».
با توجه به مطالب گذشته لازم است در اينجا به چند نكته اشاره كنيم:
اوّل:
چنانكه در فصل اوّل گذشت ابن حجر مكّي از كساني است كه به تواتر، حديث «يكون بعدي اثنا عشر خليفة كلّهم من قريش» اقرار كرده است ولي در تعيين آن دوازده نفر، كار به جايي نبرده و نتوانسته است مصداق آنان را بيان نمايد با آنكه عملاً حالات علي عليه السّلام و يازده فرزندش را مفصلاً بيان كرده است!
دوّم:
ظاهراً در عبارت «عند ابيه و عمّه» به جاي «عمّه» «عمته» باشد؛ زيرا در «سامرّا» چهار بزرگوار در كنار هم دفن شده اند: امام هادي، امام عسكري، نرجس خاتون، مادر مهدي موعود و حكيمه دختر امام جواد و عمّه امام حسن عسكري عليهم السّلام و در آنجا كسي به نام عموي آن حضرت وجود ندارد.
سوّم:
اينكه در باره مهدي عليه السّلام گفته: «لكن آتاه اللّه فيها الحكمة» ابن حجر به امامت امام زمان عليه السّلام اقرار كرده است؛ چنانكه در باره حضرت يحيي آمده است: (... وَاتَيْناهُ الْحُكْمَ صَبِيّاً) [8] و حضرت عيسي عليه السّلام در گهواره فرموده است: (... اِنِّي عَبْدُاللّه اتانِيَ الْكِتابَ وَجَعَلَنِي نَبِيّاً) [9] به هر حال، ايشان قطع نظر از ولادت حضرت مهدي - صلوات اللّه عليه - به امامت وي نيز اشاره كرده است و شايد چيزهايي هم در مغزش بوده كه محيط، اجازه گفتن به او را نداده است واللّه اعلم.
6 - ابن صبّاغ، نورالدين علي بن محمَّد بن صبّاغ مالكي (متوفاي 855) در باره حضرت عسكري عليه السّلام مي گويد:
«وَكانَتْ مُدَّةُ اِمامَتِهِ سَنَتَيْنِ... وَ خَلَّفَ اَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ مِنَ الْوَلَدِ اِبْنَهُ الْحُجَّةَ الْقائِمَ الْمُنْتَظَرَ لِدَوْلَةِ الْحَقِّ وَكانَ قَدْ اَخْفي مَوْلِدَهُ وَ سَتَرَ اَمْرَهُ لِصُعُوبَةِ الْوَقْتِ وَخَوْفِ الْسُّلْطانِ وَ تَطلُّبِهِ للشِّيْعَةِ وَالْقَبْضِ عَلَيْهِمْ». [10] .
يعني:
«مدت امامت امام حسن عسكري دو سال بود... و او بعد از خودش، فرزندش حجّت قائم را باقي گذاشت كه براي حكومت حق، انتظارش كشيده مي شود، پدرش ولادت او را مخفي نگاه داشته و جريانش را مستور كرده بود و آن به علت سختي كار و خوف از سلطان وقت بود كه شيعه را جستجو كرده و آنان را بازداشت مي نمود».
ابن صبّاغ نسب، ولادت و مادر آن حضرت را نيز مطرح كرده، چنين مي گويد:
«وُلِدَ اَبُو الْقاسِمِ مُحَمَّدٌ الْحُجَّةُ بْنُ الْحَسَنِ الْخالِصِ بِسُرَّ مَنْ رَأَي لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبانَ سَنَةَ خَمْسٍ وَخَمْسِينَ وَمأَتَيْنِ لِلْهِجْرَةِ وَأَمّا نَسَبُهُ فَهُوَ اَبُوالْقاسِمِ مُحَمَّدٌ الْحُجَّةُ بْنُ الْحَسَنِ الْخالِصِ بْنِ عَلِيٍّ الْهادِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوادِ...». [11] .
يعني:
«ابوالقاسم محمد حجت، پسر حسن خالص در سامرا نيمه شعبان سال 255 هجري به دنيا آمد. اما نسبش: او ابوالقاسم «م ح م د» حجّت فرزند حسن خالص فرزند علي هادي، فرزند محمَّد جواد، فرزند علي الرضا، فرزند موسي كاظم، فرزند جعفر صادق، فرزند محمَّد باقر، فرزند علي زين العابدين، فرزند حسين بن علي بن ابي طالب است. مادرش كنيزي است به نام نرجس بهترين كنيز،نام اوراغيراز اين نيز گفته اند، كنيه اش ابوالقاسم، لقبش حجّت، مهدي،خلف صالح، قائم، منتظر، صاحب الزمان و مشهورترين آنان همان «مهدي»است».
بدين طريق مي بينيم كه ابن صبّاغ هم به ولادت آن حضرت اشاره كرده و هم امامت او و امام دوازدهم بودنش را بيان نموده است.
ناگفته نماند كه ابن صبّاغ [12] از كتاب ارشاد مرحوم شيخ مفيد دانشمند و فقيه بزرگوار شيعه به صورت مقبول چنين نقل مي كند: امام بعد از ابو محمَّد حسن عسكري پسرش محمَّد بود، امام حسن عسكري غير از وي پسري نگذاشت. پدرش او را به طور مخفي در جاي خود گذاشت، عمر وي به هنگام رحلت پدرش پنج سال بود ولي خداي تعالي در آن سن و سال به او حكمت عطا فرمود، چنانكه به يحيي عليه السّلام در حال طفوليت، حكمت عطا كرد و او را در حال كودكي، امام گردانيد (... وَآتَيْناهُ الْحُكْمَ صَبِيّاً) [13] ، چنانكه عيسي بن مريم را در گهواره پيامبر كرد، عيسي عليه السّلام در آغوش مادرش چنين گفت: (... اِنّي عَبْدُاللّهِ آتانِيَ الْكِتابَ وَ جَعَلَني نَبِيّاً». [14] .
در دين اسلام براي آن حضرت پيش از ولادتش از رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم، و از جدّش علي بن ابي طالب و از بقيه پدرانش كه اهل اشرف المراتب اند خبر صريح و نصّ وارد شده است. او صاحب شمشير و قائم منتظر است چنانكه در اين رابطه خبر صحيح داريم، او را پيش از قيامش دو تا غيبت هست، يكي از ديگري مفصلتر مي باشد، اولي كه كوتاه بود از ولادتش تا انقطاع سفارت و نيابت بين او و شيعيانش بود (حدود 69 سال) اما ديگري طولاني است و در آخر، او با شمشير قيام خواهد فرمود؛ زيرا خداوند فرموده: (وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ اَنَّ الاَْرْضَ يَرِثُها عِبادِيَ الصّالِحُونَ) [15] و مصداق آن، حكومت عدالت گستر و جهان شمول حضرت مهدي عليه السّلام است.
رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم فرموده: «لَنْ تَنْقَضِي اْلاَيّامُ واللَّيْالِي حَتّي يَبْعَثَ اللّهُ رَجُلاً مِنْ اَهْلِ بَيْتِي يُواطِئُ اِسْمُهُ اِسْمي يَمْلاُ اْلاَرْضَ عَدْلاً وَقِسْطاً كَما مُلِئَتْ جَوْراً وَظُلْماً». [16] .
«عَنْ زُرَارَةَ قالَ سَمِعْتُ اَبا جَعْفَرٍ عليه السّلام يَقُولُ: اَلاَئِمَّةُ اْلاِثْنَيْ عَشَرَ كُلُّهُمْ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ صلّي اللّه عليه و آله و سلّم عَلِيِّ بْنِ اَبِي طالِبٍ وَاَحَدَ عَشَرَ مِنْ وِلْدِهِ».
«و از زراره نقل شده كه مي گويد: از ابو جعفر (امام باقر عليه السّلام) شنيدم كه مي فرمود: امامان دوازده گانه همه از آل محمَّد صلّي اللّه عليه و آله و سلّم هستند و آنان عبارتند از: علي بن ابي طالب و يازده فرزندش».
پس از آنكه ابن صبّاغ اين مطالب را به صورت مقبول و بدون چون و چرا از ارشاد نقل كرده، اضافه مي كند كه ابن خشّاب در كتاب «مواليد اهل البيت» سند را به علي بن موسي عليه السّلام مي رساند كه فرمود: «خلف صالح از نسل ابي محمَّد حسن بن علي است و او صاحب الزمان و قائم مهدي است».
«عَلِيُّ بْنُ مُوسيَ الرِّضا عليه السّلام اَنَّهُ قالَ: الْخَلَفُ الصّالِحُ مِنْ وِلْدِ اَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ وَهُوَ صاحِبُ الزَّمانِ الْقائِمُ الْمَهْدِيُّ».
اما نصّ بر امامت وي از جانب پدرش آن است كه محمَّد بن علي بن بلال مي گويد: «دستور ابي محمَّد حسن بن علي عسكري به من آمد و آن وقت از عمر آن حضرت فقط دو سال مانده بود، به من از جانشين خود خبر داد، سپس وقتي كه فقط سه روز از عمرش باقي مانده بود به من خبر داد كه جانشين او بعد از وي فرزندش خواهد بود».
ناگفته نماند كه ابن صبّاغ با آنكه مالكي مذهب است اين مطالب حقّه را بدون كوچكترين ترديد نقل مي كند و اين مي رساند كه مطلب براي اين دانشمند و امثال وي كاملاً روشن و آفتابي بوده است و گر نه يك نفر از اهل سنّت، آن هم از علمايشان چگونه مي تواند با اين صراحت و بي پرده سخن بگويد!
7 - قرماني، ابو العباس احمد بن يوسف دمشقي (متوفاي 1019 هجري) مي گويد:
«اَلْفَصْلُ الْحادِي عَشَرَ فِي ذِكْرِ الْخَلَفِ الْصّالِحِ اَلاِْمام أبِي الْقاسِمِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ رَضِي اللّه عَنْهُ وَكانَ عُمْرُهُ عِنْدَ وَفاةِ اَبِيهِ خَمْسَ سِنِينَ آتاهُ اللّه فِيهاَ الْحِكْمَةَ كَما اُوتِيها يَحْيي عليه السّلام صَبِيّاً وَكانَ مَرْبُوعَ الْقامَةِ حَسَنَ الْوَجْهِ وَالشَّعْرِ، اَقْنَيَ اْلاَنْفِ اَجْلَي الْجَبْهَةِ». [17] .
يعني:
«فصل يازدهم كتاب در بيان حال خلف صالح امام ابي القاسم «م ح م د» فرزند حسن عسكري است كه عمرش به وقت وفات پدرش پنج سال بود، ولي خدا به وي حكمت (و امامت) عطا فرمود چنانكه به يحيي عليه السّلام داده شد، او متوسط القامه، زيبا موي، زيبا بيني [18] ، و گشاده پيشاني است».
معلوم مي شود كه مسأله به قدري واضح، حتمي و يقيني بوده كه اين مورخ حتي به ذكر قيافه و شمايل مبارك آن حضرت نيز پرداخته است و ولادت وي را از حتميّات دانسته و با جمله «الخلف الصالح الامام» از آن بزرگوار ياد كرده است.
8 - حافظ، ابو عبداللّه محمد بن يوسف كنجي شافعي (متوفاي 658 هجري) مانند ديگران رحلت حضرت عسكري و ولادت حضرت مهدي را بيان كرده و او را امام منتظر ناميده است، اينك عين كلام او را نقل مي كنيم:
«وَ قُبِضَ (الْعَسْكَريُّ عَلَيْهِ السَّلامْ) يَوْمَ الْجُمُعَةِ لِثَمانٍ خَلَوْنَ مِنْ رَبِيعِ اْلاَوَّلِ سَنَةَ سِتِّينَ وَ مأَتَيْنِ وَلَهُ يَوْمَئِذٍ ثَمانٌ وَ عِشْرُونَ سَنَةً بِسُرَّ مَنْ رَأَي وَ دُفِنَ فِي الْبَيْتِ الَّذِي دُفِنَ فِيهِ اَبُوهُ وَ خَلَّفَ اِبْنَهُ وَهُوَ اْلاِمامُ الْمُنْتَظَرُ وَنَخْتِمُ الْكِتابَ وَ نَرِدُهُ مُنْفَرِداً». [19] .
يعني:
«امام عسكري - صلوات اللّه عليه - روز جمعه هشتم ربيع الاوَّل در سال 260 در سامرّا از دنيا رفت و در خانه اي كه پدرش دفن شده بود دفن گرديد پسرش را بعد از خود گذاشت و اوست امام منتظر، كتاب كفاية الطالب را در اينجا تمام كرده و حالات امام منتظر را در كتابي مخصوص مي نگاريم».
ناگفته نماند كه: اين عالم، كتاب كفاية الطالب في المناقب را در حالات حضرت عسكري - صلوات اللّه عليه - تمام كرده، آن وقت حالات حضرت مهدي عليه السّلام را در كتابي به نام:«البيان في اخبار صاحب الزمان» نوشته است. حاج خليفه در كشف الظنون [20] مي گويد: «البيان في اخبار صاحب الزمان للشيخ ابي عبداللّه محمد بن يوسف الكنجي المتوفي سنة 658» بنابراين، در نسبت اين كتاب به او شكي نيست.
البته جاي بسيار دقت است كه اين حافظ مشهور به طور ارسال مسلّم مي گويد: «وهو الامام المنتظر»، خدايا! مطلب در نزد اين علما چقدر روشن و واضح و آشكار بوده كه بدون هيچ دغدغه مي گويند: «وهو الامام المنتظر» سبحان اللّه! حيف كه خلافت امويان و عبّاسيان و غيره مانع ترويج اين حقايق شد.
9 - شبراوي، عبداللّه بن محمد بن عامر شبراوي مصري شافعي (متوفاي 1172 هجري) مانند ديگر مورخين و محدّثين رحلت امام عسكري و ولادت امام مهدي عليهماالسّلام را چنين ذكر مي كند:
«اَلثّانِي عَشَرَ مِنَ اْلاَئِمَّةِ اَبُوالْقاسِمِ مُحَمَّدٌ الْحُجَّةُ اْلاِمامُ قِيلَ هُوَ الْمَهْدِيُّ الْمُنْتَظَرُ، وُلِدَ اْلاِمامُ مُحَمَّدٌ الْحُجَّةُ اِبْنُ اْلاِمامِ الْحَسَنِ الْخالِصِ رَضِيَ اللّه عَنْهُ بِسُرَّ مَنْ رأَي لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبانَ سَنَةَ خَمْسٍ وَ خَمْسِينَ وَ مأَتَيْنِ قَبْلَ مَوْتِ أَبِيهِ بِخَمْسِ سِنينَ وَكانَ اَبُوهُ قَدْ اَخْفاهُ حِينَ وُلِدَ وَ سَتَرَ اَمْرَهُ لِصُعُوبَةِ الْوَقْتِ وَ خَوْفِهِ مِنْ الْخُلَفاء... وَكانَ اْلاِمامُ مُحَمَّدٌ الْحُجَّةُ يُلَقَّبُ اَيْضاً بِالْمَهْدِيِّ وَالْقائِمِ وَالْمُنْتَظَرِ وَالْخَلَفِ الصّالِحِ وَصاحِبِ الزَّمانِ وَاَشْهَرُها الْمَهْدِيُّ وَلِذلِكَ ذَهَبَتِ الشِّيعَةُ: اَنَّهُ الّذِي صَحَّتِ اْلاَحادِيثُ بِأنَّهُ يَظْهَرُ فِي آخِرِ الزَّمانِ وَاَنَّهُ مَوْجُودٌ فِي السِّرْدابِ». [21] .
يعني:
«دوازدهمين امام ابوالقاسم «م ح م د» حجّت است، گويند: مهدي منتظر، اوست. امام «م ح م د» حجّت پسر امام حسن خالص در شب نيمه شعبان سال 255، پنج سال پيش از وفات پدرش به دنيا آمد، پدرش ولادت او را به علت دشواري وقت و ترس از خلفا... مخفي نگاه داشته بود، امام «م ح م د» حجّت، لقبش مهدي، قائم، منتظر، خلف صالح، صاحب الزمان بود، اشهر القابش همان «مهدي» است. لذا شيعه معتقد شده است او همان است كه احاديث صحيحه مي گويند در آخرالزمان ظهور خواهد كرد و او در «سرداب» موجود است».
در اينجا سه نكته را يادآور مي شويم:
اوَّل:
جريان سرداب را در گذشته گفتيم كه سرداب قداستش فقط به علت معبد بودن است و عسكريين عليهماالسّلام در آن عبادت مي كردند و امام زمان عليه السّلام نه در سرداب غايب شده و نه در سرداب است و نه از آن ظهور خواهد كرد و اين به غلط مشهور شده است.
دوّم:
اينكه مي گويند: «شيعه به مهدي موعود بودن او معتقد شده است» گفته شد كه دلايل اهل سنّت نيز او را مهدي موعود مي دانند، چنانكه در فصل قبلي نقل گرديد.
سوّم:
در كلام شبراوي و ديگران گذشت كه امام حسن عسكري عليه السّلام ولادت پسرش را از خوف خلفا مخفي نگاه داشته بود، مي گوييم چرا مخفي نگاه داشته بود، چرا ولادت يك نفر را مخفي نگاه دارند و چرا از خلفا بترسند؟ اين نيست مگر به جهت آنكه معلوم شده بود كه مهدي موعود فرزند حسن عسكري عليهماالسّلام است والاّ علّتي نبود كه وي را مخفي نگاه دارد.
10 - ابن عماد، عبدالحيّ بن احمد دمشقي حنبلي (متوفاي 1089 هجري) در حوادث سال 260 هجري مي گويد:
«وَفِيها تُوُفِّيَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْجَوادِ بْنِ عَلِي الرِّضاَ بْنِ مُوسَي الْكاظِمِ بْنِ جَعْفَرٍ الْصّادِقِ الْعَلَويِّ الْحُسَيْنِيِّ، اَحَدُ الاِْثْنَيْ عَشَرَ الَّذِينَ تَعْتَقِدُ الرّافِضَةُ فِيهِمُ الْعِصْمَةَ وَهُوَ والِدُ الْمُنْتَظَرِ مُحَمَّدٍ صاحِبِ السِّرْدابِ». [22] .
يعني:
«و در آن سال حسن بن علي بن جواد بن علي الرضا بن موسي كاظم بن جعفر صادق علوي حسيني وفات يافت، او يكي از دوازده نفري است كه شيعه به عصمت آنان اعتقاد دارد و او پدر «محمَّد منتظر» صاحب سرداب مي باشد».
به نظر مي آيد اين مورخ و محدّث، چنانكه از كلماتش پيداست از نقل جريان اكراه دارد ولي به ناچار ولادت حضرت مهدي عليه السّلام را و اينكه او فرزند حسن عسكري عليه السّلام است اقرار و گواهي مي دهد، و اي كاش! ايشان دلايل گذشته را به نظر مي آورد و شايد در نظر داشته و مغلوب جوّ موجود شده است.
11 - عبداللّه بسمل راجع به ولادت حضرت مهدي عليه السّلام چنين مي گويد:
«اَلاِمامُ الْمَهْدِيُّ اِسْمُهُ مُحَمَّدٌ كُنْيَتُهُ اَبُوالْقاسِمِ، لَقَبُهُ الْحُجَّةُ وَالْمَهْدِيُّ وَالْخَلَفُ الصّالِحُ وَالْقائِمُ وَالْمُنْتَظَرُ وَصاحِبُ الزَّمانِ وَعُمْرُهُ عِنْدَ وَفاةِ اَبِيهِ خَمْسُ سِنيِنَ لكِنْ آتاهُ اللّهُ فِيهَا الْحِكْمَةَ». [23] .
يعني:
«اسم امام مهدي «محمَّد» و كنيه اش ابوالقاسم است، لقبش حجّت، مهدي، خلف صالح، قائم، منتظر و صاحب الزمان مي باشد و در هنگام وفات پدرش پنج سال داشت، لكن در همان سن كم، خداوند به او حكمت عطا فرمود».
اين سخن نظير سخنان قبل است، ولادت حضرت، نزد صاحب كتاب، يقيني بوده و از عباراتش كاملاً معلوم مي شود كه آن حضرت را امام و فرزند بلافصل حضرت عسكري عليه السّلام مي داند و جمله «لكِنْ آتاهُ اللّهُ فِيهاَ الْحِكْمَةِ»
يعني:
خداوند در آن پنج سالگي به او حكمت عطا كرده بود نظير (... وَآتَيْناهُ الْحُكْمَ صَبِيّاً) [24] كه در باره حضرت يحيي عليه السّلام است قسم به عمرم كه اين عالم با اين بيان، امامت آن حضرت را قبول كرده است. چه بياني بالاتر از اين مي خواهيم؟!
12 - زِرِكلي، آن حضرت - صلوات اللّه عليه - را از اعلام شمرده و به ولادت و مدت عمرش تا رحلت پدرش اشاره كرده و چنين مي گويد:
«مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ (الْخالِصِ) بْن عَلِي الْهادِيِّ اَبُوالْقاسِمِ آخِرُ اَلاَْئمَّةِ اَلاِْثْنَيْ عَشَرَ عِنْدَ اْلاِمامِيَّةِ وَ هُوَ الْمَعْرُوفُ عِنْدَهُمْ بِالْمَهْدِيِّ وَصاحِبِ الزَّمانِ وَالْمُنْتَظَرِ وَالْحُجَّةِ... وُلِدَ فِي سامِرّا وَماتَ اَبُوهُ وَلَهُ مِنَ الْعُمْرِ نَحْوُ خَمْسِ سنين...وَقِيْلَفِي تارِيخ ِمَوْلِدِهِ لَيْلَةَ نِصْفِ شَعْبانَ سَنَةَ خَمْسٍ وَ خَمْسِينَ وَمأَتَيْنِ». [25] .
يعني:
«محمَّد بن حسن عسكري (خالص) فرزند علي هادي ابوالقاسم آخرين ائمه دوازده گانه نزد اماميّه مي باشد و او نزد اماميّه به مهدي، صاحب الزمان، منتظر و حجّت معروف است و در سامرّا به دنيا آمده است و وقتي پدرش فوت كرد، او پنج سال داشت. بعضي تولد او را شب نيمه شعبان سال 255 دانسته اند».
اصلاً اين عبارات نوراني در باره انساني كه بيش از پنج سال عمر نداشته و از اعلام است جز امامت و مهدي موعود بودن چه معنايي مي تواند داشته باشد؟ اي كاش! زركلي مقداري به خودش زحمت داده رواياتي را كه در فصل گذشته گفته ايم به نظر مي آورد و آن وقت مي ديد آيا امام دوازدهم بودن آن حضرت «عندالاماميّه» است يا «عندالاماميّه واهل السنّه» مي باشد.
13 - ديار بكري، حسين بن محمد بن حسن مالكي (متوفاي 982) در مكّه معظمه در باره ولادت و نسب آن حضرت چنين مي گويد:
«الثّانِي عَشَرَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الرِّضا يُكَنّي اَباَالْقاسِمِ وَ لَقّبَهُ الاِمامِيَّةُ بِالْحُجَّةِ وَالْقائِمِ وَالْمَهْدِيِّ وَالْمُنْتَظَرِ وَصاحِبِ الزَّمانِ وَهُوَ عِنْدَهُمْ خاتَمٌ لِلاِثْنَيْ عَشَرَ اِماماً... اُمُّهُ اُمُ وَلَدٍ اسْمُها صَيْقَلُ وَ قِيلَ: سَوْسَنُ وقيلَ: نَرْجِسُ وَقِيلَ: غَيْرُذلِكَ، وُلِدَ فِي سُرَّ مَنْ رَأَي فِي الثّالِثِ وَالْعِشْرِينَ مِنْ رَمَضانَ سَنَةَ ثَمانِينَ وَ خَمْسِينَ وَ مأَتَيْنِ». [26] .
يعني:
«امام دوازدهم «م ح م د» پسر حسن، پسر علي، پسر محمد، پسر علي الرضاست، كنيه اش ابوالقاسم مي باشد، شيعه به او لقب حجّت، قائم، مهدي، منتظر، و صاحب الزمان داده است، از نظر شيعه او تمام كننده و خاتم امامان دوازده گانه است... مادرش كنيزي است به نام صيقل و به قولي سوسن و به قولي نرجس و غير از آن نيز گفته اند، ايشان در روز بيست و سوم رمضان، سال 258 هجري در سامرّا متولّد شد».
همين مورخ، ضمن ذكر رحلت امام عسكري عليه السّلام باز به ولادت حضرت مهدي صلوات اللّه عليه - اشاره كرده و چنين مي گويد:
«وَفِي سَنَةِ سِتِّينَ وَ مأَتَيْنِ ماتَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْجَوادِ بْنِ الرِّضا الْعَلَويِّ اَحَدُ اْلاَئِمَّةِ الاِثْنَيْ عَشَرَ الَّذِينَ تَعْتَقِدُ اْلاِمامِيَّةُ الرّافِضيَّةُ عِصْمَتَهُمْ وَ هُوَ والِدُ مُنْتَظَرِهِمْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ». [27] .
يعني:
«در سال 260 حسن بن علي عسكري يكي از امامان دوازده گانه كه شيعه به عصمت آنان عقيده دارد از دنيا رفت و او پدر محمَّد بن الحسن است كه شيعيان انتظارش را مي كشند».
اين عبارتهاي نوراني و امثال آنها نشان مي دهند كه ولادت آن حضرت، نزد اهل سنّت از اوضح واضحات و اظهر من الشمس بوده است و دورانهاي تاريك بني اميّه و بني عبّاس وغيره نگذاشته آنچه در كتابهاست به زبان آورده و مانند جهان تشيع، ترويج شود، چنانكه مشروحاً در مقدّمه گفته شد. و اينكه انتظار مهدي موعود - عجّل اللّه تعالي فرجه الشريف - را به شيعه نسبت داده و مي گويند: او امام دوازدهم نزد شيعه است، علتش غفلت از دلايلي است كه در فصل سابق گفته شد و گر نه آنكه در كتابهاي مشهور و معتبر مي خوانند كه رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم به امام حسين عليه السّلام فرمود:
«اِنَّ اللّهَ اخْتارَ مِنْ صُلْبِكَ يا حُسَيْنُ تِسْعَةَ أَئمَّةٍ تاسِعُهُمْ قائِمُهُمْ...». و يا فرمود: «اَنْتَ حُجَّةٌ، اِبْنُ حُجَّةٍ اَخُو حُجَّةٍ وَاَبُو حُجَجِ تِسْعَةٍ تاسِعُهُمْ قائِمُهُمْ».
چطور مي توانند بگويند كه او از نظر شيعه امام دوازدهم است و يا او كسي است كه شيعه او را «منتظر» مي داند؟!
14 - ابن خلكان، ابوالعبّاس شمس الدين برمكي اربلي شافعي در باره ولادت، سن، مادر و پدر آن حضرت، چنين مي گويد:
«اَبُو الْقاسِمِ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ بْنِ عَلِي الْهادِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوادِ ثانِي عَشَرَ اَلاَْئِمَّةِ اْلاِثْنَيْ عَشَرَ عَلَي اِعْتِقادِ الشِّيْعَةِ الاِمامِيَّةِ الْمَعْرُوفُ بِالْحُجَّةِ وَهُوَ الَّذِي تَزْعمُ الشِّيعَةُ اَنَّهُ الْمُنْتَظَرُ وَالْقائِمُ وَالْمَهْدِيُّ... كانَتْ وِلادَتُهُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ مُنْتَصَف شَعْبانَ سَنَةَ خَمْسٍ وَخَمْسِينَ وَمأَتَيْنِ وَلَمّا تُوُفِّيَ اَبُوهُ وَقَدْ سَبَقَ ذِكْرُهُ كانَ عُمْرُهُ خَمْسَ سِنينَ وَاسْمُ اُمِّهِ «خَمْطٌ» وقيل نَرْجِسُ... ذَكَرَ ابْنُ اْلاَزْرَقِ فِي تارِيخِ «مَيّافارقين» اَنَّ الْحُجَّةَ الْمَذْكُورَ وُلِدَ تاسِعَ شَهْرِ رَبِيع اْلاَوَّلِ سَنَةَ ثَمانٍ وَ خَمْسِينَ وَمأَتَيْنِ...». [28] .
يعني:
«ابوالقاسم محمَّد بن حسن عسكري بن علي هادي بن محمد جواد، دوازدهمين امام از امامان دوازده گانه بنا بر اعتقاد شيعه مي باشد و معروف است به حجَّت و او همان است كه شيعه معتقد است او منتظر، قائم و مهدي مي باشد... ولادتش روز جمعه نيمه شعبان سال 255 بوده وقتي كه پدرش وفات يافت - كه ذكرش گذشت - پنج سال داشت، اسم مادرش «خمط» و بعضي نرجس گفته اند... ابن ازرق در تاريخ «ميّافارقين» گفته است كه حجّت مذكور در نهم ماه ربيع الاَوَّل سال 258 متولد شده است».
در اينجا نيز مي بينيم كه اين مورّخ معروف، ولادت آن حضرت را به طور ارسال مسلم مي نويسد و از «ابن ازرق» نيز نقل مي كند، او نيز مانند ديگران مسأله سرداب را عنوان كرده - كه در گذشته در باره آن سخن گفته شد - اين نقلها نشان مي دهد كه در ولادت آن حضرت و فرزند بلافصل حضرت عسكري عليه السّلام بودن آن مطلقاً شك و شبهه اي نبوده است و گر نه اين چنين بي دغدغه نقل نمي كردند.
15 - قاضي بهلول بهجت در باره امام عسكري عليه السّلام مي گويد: «امام عسكري در سال 260 هجري از دنيا رحلت فرمود و در سامرّا با پدر بزرگوارش در يك مقام مدفون است، فرزندش فقط وليعصر و زمان، حضرت محمَّد بود». [29] .
ايشان مي گويد: «امام القائم المهدي صاحب العصر والزمان در تاريخ 255 هجري در 15 شعبان متولد شد، مادرش امّ ولد و اسمش نرجس خاتون بود و او پنج سال داشت كه پدرش از دنيا رفت.... امام تا به حال زنده بوده و وقتي كه خدا بخواهد ظهور نموده و روي زمين را از عدل، مالامال خواهد نمود». [30] .
ناگقته نماند كه اين دانشمند معروف چنانكه كلماتش نشان مي دهد؛ مانند يك شيعه كامل، به امام عصر - صلوات اللّه عليه - اعتقاد دارد.
16 - حافظ ابن خشّاب ابي محمد عبداللّه بن نصر بغدادي (متوفاي 567 هجري) چنين مي گويد:
«فِي ذِكْرِ الْخَلَفِ الصّالِحِ عَنِ الرّضا عليه السّلام قالَ اَلْخَلَفُ الصّالِحُ مِنْ وِلْدِ اَبِي مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِي وَهُوَ صاحِبُ الْزَّمانِ وَهُوَ الْمَهْدِيُّ». [31] .
يعني:
«امّا سخن در باره خلف صالح (مهدي موعود) آن است كه از حضرت رضا عليه السّلام نقل شده كه فرمود: مهدي موعود از فرزندان حسن بن علي عسكري است و اوست صاحب الزمان و اوست مهدي».
حافظ قندوزي حنفي اين سخن را از غاية المرام از ابن خشّاب چنين نقل مي كند:
«عَنْ اِبْنِ الْخَشّابِ قالَ: حَدَّثَنا صَدَقَةُ بْنُ مُوسي قالَ: حَدَّثْنا اَبِي عَنْ عَلِي الرِّضا بْنِ مُوسيَ الْكاظِمِ قالَ: الْخَلَفُ الصّالِحُ مِنْ وِلْدِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْعَسْكَريِّ، هُوَ صاحِبُ الزَّمانِ وَهُوَ الْمَهْدِيُّ». [32] .
17 - ابْن ابي الثلج بغدادي (متوفاي 325) در باره ولادت حضرت و پدر بزرگوارش مي گويد:
«وُلِدَ الْخَلَفُ عليه السّلام سَنَةَ ثَمانٍ وَخَمْسِينَ وَمأَتَيْنِ (258) وَمَضَي اَبُو مُحَمَّدٍ وَللْخَلَفِ عَلَيْهِ السَّلامُ سَنَتانِ وَاَرْبَعَةُ اَشْهُرٍ، اُخِذَ عَنِ الْحافِظِ مُحَمَّدِ بْنِ جَرِيرٍ الطَّبَرِي صاحِبِ الْتارِيخِ». [33] .
يعني:
«خلف صالح (امام زمان عليه السّلام) در سال 258 به دنيا آمد، آنگاه كه پدرش ابو محمَّد از دنيا رفت، مهدي عليه السّلام دو سال و چهار ماه داشت، اين سخن از محمد بن جرير طبري صاحب تاريخ معروف، اخذ شده است».
18 - جمال الدين احمد بن علي الحسيني معروف به ابن عقبه (متوفاي 828 هجري) چنين گفته است:
«وَاَمّا عَلِيُّ الْهادِيُّ فَيُلَقَّبُ بِالْعَسْكَرِيِّ لِمَقامِهِ بِسُرَّ مَنْ رَأَي وَكانَتْ تُسَمّيَ الْعَسْكَرَ... وَاَعْقَبَ مِنْ رَجُلَيْنِ هُما اْلاِمامُ الْهُمامُ اَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ الْعَسْكَرِيُّ وَكانَ مِنَ الزُّهْدِ وَالْعِلْمِ عَلَي اَمْرٍ عَظِيِمٍ وَ هُوَ والِدُ اْلاِمامِ مُحَمَّدٍ الْمَهْدِيِّ - صلوات اللّه عليه - ثانِي عَشَرَ الاَئِمَّةِ عِنْدَ الاِمامِيَّةِ وَهُوَ الْقائِمُ الْمُنْتَظَرُ عِنْدَهُمْ مِنْ اُمِّ وَلَدٍ اِسْمُها نَرْجِسُ». [34] .
يعني:
«علي هادي عليه السّلام لقبش عسكري است چون در سامرّا كه عسكر ناميده مي شد سكونت داشت از نسل وي دو نفر است يكي امام ابو محمَّد الحسن العسكري است كه در زهد و علم مقام بزرگي داشت و او پدر امام محمَّد مهدي - صلوات اللّه عليه - امام دوازدهم در نزد اماميه است و او همان قائم منتظر نزد آنان است و از كنيزي به نام نرجس متولد شده است».
ناگفته نماند كه مرحوم شيخ آقابزرگ كتاب عمدة الطالب را در «الذّريعه» نقل كرده و آن را از كتب شيعه دانسته است. مرحوم محدّث قمّي در الكني والالقاب فرموده: «كانَ مِنْ اَعاظِمِ اْلاِمامِيَّةِ». و نيز حاجي خليفه آن را در كشف الظنون آورده است. عبارت فوق نشان مي دهد كه او از اهل سنّت بوده است. واللّه العالم.
19 - خواجه پارسا (متوفاي 822) - كه از بزرگان مذهب حنفي است - راجع به ولادت، پدر، مادر و فرزند بلافصل بودن حضرت مهدي عليه السّلام چنين گفته است:
«وَ مِنْ اَئمَّةِ اَهْلِ الْبَيْتِ الطَّيِّبِينَ اَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ الْعَسْكَريُّ... وَماتَ وَدُفِنَ بِجَنْبِ اَبِيهِ... وَلَمْ يَخْلِفْ وَلَداً غَيْرَ اَبِي الْقاسِمِ مُحَمَّدٍ الْمُنْتَظَرِ الْمُسَمّيَ بِالْقائِمِ وَالحُجَّةِ وَالْمَهْدِيِّ وَصاحِبِ الزَّمانِ وَخاتَمِ اْلاَئِمَّةِ الاِْثْنَيْ عَشَرَ عِنْدَ الاِْمامِيَّةِ وَكانَ مُوْلِدُ الْمُنْتَظَرِ لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبانَ سَنَةَ خَمْسٍ وخَمْسِينَ وَمأَتَيْنِ، اُمُّهُ اُمُّ وَلَدٍ يُقالُ لَها نَرْجِسُ». [35] .
اين عالم معروف نيز با اين عبارات نوراني، رحلت و محل دفن حضرت عسكري عليه السّلام را معين كرده و آنگاه به يگانه فرزند بودن امام مهدي عليه السّلام تصريح مي كند و همان القاب را بيان مي دارد كه شيعه از امامان عليهم السّلام نقل كرده و از مادر والامقامش نيز نام مي برد و تاريخ ولادتش را نيز تعيين مي نمايد.
نگارنده يقين دارد كه اگر خواجه پارسا دلايل فصل سابق كتاب را پيدا كرده و در نظر مي آورد از گفتن «عندالاماميه» مسلماً صرف نظر كرده و «عندالمسلمين» مي گفت. ولي با در نظر گرفتن ادله فصل سابق، مطلب كاملاً آسان است.
20 - حافظ قندوزي حنفي، باب 79 ينابيع المودّه به نام: «الباب التاسع والسبعون في ذكر ولادة القائم المهدي عليه السّلام وزايجة ولادته...» را به ولادت حضرت مهدي صلوات اللّه عليه - اختصاص داده است و در آن باب، ولادت آن بزرگوار را از كتاب غيبت شيخ طوسي، صواعق محرقه ابن حجر و فصل الخطاب خواجه پارسا و در ابواب ديگر از شعراني و امثال او به طور ارسال مسلم نقل كرده است.
21 - ابن طلحه، كمال الدين شافعي (متوفاي 654) راجع به حضرت امام حسن عسكري عليه السّلام فرموده: بزرگترين منقبت و مزيّتي كه خدا به او عطا فرموده آن است كه: مهدي موعود از صلب او و متولد از اوست، اينك عين عبارت كتاب:
«أَمّا اسْمُهُ (الْعَسْكَري عليه السّلام) الْحَسَنُ وَ كُنْيَتُهُ اَبُو مُحَمَّدٍ وَلَقَبُهُ الْخالِصُ وَأَمّا مَناقِبُهُ فَاعْلَمْ اَنَّ الْمَنْقَبَةَ الْعُلْيا وَالْمَزِيَّةَ الْكُبْري الَّتِي خَصَّهُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ بِها وَقَلّدَهُ فَرِيدَها... اِنَّ الْمَهْدِيَّ مُحَمَّداً نَسْلُهُ الْمَخْلُوقُ مِنْهُ وَوَلَدُهُ الْمُنْتَسَبُ اِلَيْهِ». [36] .
ايشان در باب دوازدهم كه در باره مهدي موعودعليه السّلام به طورمفصل سخن گفته و راجع به ولادت،نسب،تاريخ ولادت،نام مادر، القابش و غيره چنين گفته است:
«فَاَمّا مُوْلِدُهُ فَبِسُرَّ مَنْ رَأَي فِي ثالِثٍ وَ عِشْرِينَ سَنَةَ ثَمانٍ وَخَمْسِينَ وَمأَتَيْنِ لِلْهِجْرَةِ وَاَمّا نَسَبَهُ اَباً وَاُمّاً فَاَبُوهُ الْحَسَنُ الْخالِصُ بْنُ عَلِي الْمُتَوكّلِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقانِعِ بْنِ عَلِيٍّ الرِّضا بْنِ مُوسيَ الْكاظِمِ بْنِ جَعْفَرٍ الْصّادِقِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْباقِرِ بْنِ عَلِيٍّ زَيْنِ الْعابِدِينَ بْنِ الْحُسَيْنِ الْزَّكِيِّ بْنِ عَلِيٍّ الْمُرْتَضي اَمْيرِ الْمُؤ مِنينَ وَ قَدْ تَقَدَّمَ ذِكْرُ ذلِكَ مُفَصَّلاً وَاُمُّهُ اُمُّ وَلَدٍ تُسْمّي صَيْقَل... وَ أَمّا اِسْمُهُ فَمُحَمَّدٌ وَكُنْيَتُهُ اَبُو الْقاسِمِ وَلَقَبُهُ الْحُجَّةُ وَالْخَلَفُ الْصّالِحُ وَ قِيلَ الْمُنْتَظَرُ». [37] .
يعني:
«ولادتش در بيست و سوم [38] سال 258 هجري، در شهر سامرّا بوده امّا نسب او از طرف پدر و مادر: پدرش حسن خالص فرزند علي متوكل، پسر محمد قانع، فرزند علي الرضا، پسر موسي كاظم، پسر جعفر صادق، پسر محمد باقر، پسر علي زين العابدين، پسر حسين زكي پسر علي مرتضي امير المؤ منين كه حالاتش به طور مفصل ياد شده است، اما مادرش كنيزي به نام صيقل است... و نام خودش محمَّد، كنيه اش ابوالقاسم، لقبش حجّت و خلف صالح و به قولي منتظر مي باشد».
ببينيد اين مورّخ معروف - كه از اساطين شافعيه است - چطور مانند يك شيعه با كلمات درخشان و نوراني، حالات و نسب آن حضرت را ترسيم مي كند كه عقل حيران است و اين نشان مي دهد كه اين حقايق و واقعيات در عصر صاحب كتاب، چقدر روشن و آشكار و مسلّم بوده كه يك مورّخ و محدّث شافعي پا در ركاب كرده و چنين مي گويد.
البته ابن طلحه بعد از گفتن اين سخنان و نقل احاديث مهدي از رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم مي گويد: اگر معترضي بگويد كه اين احاديث در باره مهدي صحيح و مورد اتّفاق است و صحيح و صريحند در اينكه مهدي از نسل فاطمه و رسول خداصلّي اللّه عليه و آله و سلّم و از عترت اوست و نامش نام آن حضرت است و زمين را پر از عدل و داد خواهد كرد و او از نسل عبدالمطلب و از سادات اهل بهشت است، ولي اين روايت دلالت نمي كند كه او حتماً ابوالقاسم محمَّد بن حسن حجّت و خلف صالح است؛ چون اولاد فاطمه زياد است و هر كه تا روز قيامت از نسل فاطمه به دنيا بيايد مي شود گفت از نسل او و از عترت طاهره و از اهل بيت است، علي هذا با همه اين دلايل باز دليل ديگري احتياج است كه اثبات كند منظور از احاديث فوق، همان مهدي موعود فوق است.
آن وقت، صاحب كتاب، شروع به جواب دادن كرده و در پنج يا شش صفحه اعتراض فوق را آورده و جواب داده كه منظور رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم همان مهدي فرزند بلافصل امام حسن عسكري عليه السّلام است، خوانندگان را به مطالعه آن توصيه مي كنم.
ولي حيف كه اين دانشمند، مورّخ و محدّث شافعي، دلايلي را كه ما در فصل سابق آورديم نياورده و به آنها استدلال نكرده است؛ اگر يك دفعه مي فرمود كه در مقتل خوارزمي و در ارجح المطالب آمده كه رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم به امام حسين عليه السّلام فرمود: «... أَنْتَ اَبُو حُجَجِ تِسْعَةٍ تاسِعُهُمْ قائِمُهُمْ» جواب كاملاً تمام و كافي بود و اعتراض معترض، قطع مي گرديد.
22 - شمس الدين، ابو المظفر سبط ابن جوزي حنفي (متوفاي 654هجري) راجع به حضرت مهدي عليه السّلام چنين گفته است:
«هُوَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسيَ الرِّضاَ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ اَبِي طالِبٍ وَ كُنْيَتُهُ اَبُو عَبْدِاللّهِ وَاَبُوالْقاسِمِ وَهُوَ الْخَلَفُ الْحُجَّةُ صاحِبُ الزَّمانِ، الْقائِمُ الْمُنْتَظَرُ وَهُوَ آخِرُ اْلاَئِمَّةِ اَنْبأنا عَبْدُالْعَزيزِ بْنُ مُحَمُودِ بْنِ الْبَزّازِ عَنْ ابْنِ عُمَرَ قالَ: قالَ رَسُولُ اللّه صلّي اللّه عليه و آله و سلّم يَخْرُجُ فِي آخِرِ الزَّمانِ رَجُلٌ مِنْ وِلْدِي اِسْمُهُ كَاِسْمِي وَ كُنْيَتُهُ كَكُنْيَتِي يَمْلاُ اْلاَرْضَ عَدْلاً كَما مُلِئَتْ جَوْراً فَذَلِكَ هُوَ الْمَهْدِيُّ...». [39] .
يعني:
«او محمد بن حسن بن علي بن محمد بن علي بن موسي الرضا بن جعفر بن محمد بن علي بن الحسين بن علي بن ابي طالب و كنيه اش ابو عبداللّه و ابوالقاسم است و او خلف حجّت، صاحب زمان، قائم منتظر و آخرين ائمه است. عبدالعزيز بن محمود بن بزاز به نقل از ابن عمر به ما گفت كه رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: در آخر زمان مردي از فرزندانم كه اسم او مثل اسم من و كنيه او مثل كنيه من است خارج مي شود و زمين را پر از عدل مي كند همانطور كه از ظلم پر شده باشد، او همان مهدي است».
اين دانشمند كه اول حنبلي بوده و بعد مذهب حنفي را اختيار كرده بي هيچ شك و ترديدي، دوازده امام عليهم السّلام را نقل كرده و صريحاً اظهار مي دارد كه منظور رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم از حديث «يخرج...» همان فرزند بلافصل حسن عسكري - صلوات اللّه عليه - است و مي گويد: حجّت و صاحب الزمان و قائم منتظر، اوست. آنگاه قول اماميه را كه امام زمان عليه السّلام زنده است به صورت مقبول نقل كرده و به استدلال آنها اشاره مي كند و با نقل قصيده ابوالفضل يحيي بن سلامه كه در مدح ائمّه عليهم السّلام سروده است، سخن خود را به پايان مي برد.
23 - سيد مؤ من شبلنجي شافعي مصري مي نويسد: «رحلت ابو محمد حسن بن علي در روز جمعه هشتم ربيع الا ول سال 260 بود و از فرزندان، فقط پسرش محمّد را باقي گذاشت». [40] .
آن وقت در فصل بعدي در باره ولادت، حالات، شمائل، مادر و نوّاب آن حضرت چنين مي گويد:
«فَصْلٌ فِي ذِكْرِ مَناقِبِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْخالِصِ بْنِ عَلِي الْهادِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوادِ بْنِ عَلِي الرِّضاَ بِنْ مُوسَي الْكاظِمِ بْنِ جَعْفَرٍ الْصّادِقِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْباقِرِ بْنِ عَلِي زَيْنِ الْعابِدِينَ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أبِي طالِبٍ رَضِيَاللّه عَنْهُمْ».
اين عالم پس از ذكرنسب مبارك آن حضرت چنين مي گويد:«مادرش ام ولدي است به نام نرجس و به قولي صيقل و به قولي سوسن، كنيه اش ابوالقاسم و اماميه به او لقب حجّت، مهدي، خلف صالح، قائم، منتظر و صاحب الزمان داده اند ولي از همه مشهورتر همان «مهدي» است. آن حضرت متوسط القامه و زيباروي بود، موي سرش به شانه اش مي افتاد، بيني زيبا [41] و پيشاني گشاده داشت و در زمان معتمد عبّاسي، محمَّد بن عثمان، دربانش بود؛ چنانكه ابن صبّاغ در فصول المهمّه گفته است او به عقيده اماميه آخرين امام از امامان دوازده گانه است...».
در تاريخ ابن الوردي آمده است كه: «محمد بن حسن خالص در سال 255 به دنيا آمد... شيخ ابو عبداللّه محمد بن يوسف كنجي در كتاب «البيان في اخبار صاحب الزمان» مي گويد: از دلايلي كه بر زنده ماندن مهدي تا امروز دلالت دارد آن است كه زنده ماندنش محال نيست؛ چنانكه از اولياء اللّه عيسي بن مريم و خضر و الياس و از دشمنان خدا، دجّال و ابليس زنده اند...».
البته مكرّر گفته ايم كه بعضي از مطالب را منحصر به شيعه دانستن، غفلت و يا عدم توجه به منقولات كتب خودشان است و گر نه به طور عيان مي ديدند كه آنچه شيعه مي گويد، كتابهاي اهل سنّت نيز همان را مي گويد.
24 - عبدالوهاب شعراني شافعي مصري (متوفاي 973 هجري) در باره حضرت مهدي عليه السّلام چنين مي گويد:
«... وَ هُوَ مِنْ اَوْلادِ الاِمامِ حَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ وَ مَوْلِدُهُ عَلَيْهِ السَّلام لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبانَ سَنَةَ خَمْسٍ وَ خَمْسِينَ وَ مِأَتَيْنِ وَ هُوَ باقٍ اِلي اَنْ يَجْتَمِعَ بِعيسيَ بْنِ مَرْيَمَ عليهماالسّلام فَيكُونَ عُمُرُهُ اِلي وَقْتِنا هذا - وَهُوَ سَنَةُ ثَمانٍ وَ خَمْسِينَ وَ تِسْعَمأَةٍ سَبْعَمِأَةِ سَنَةٍ وَ سِتَّ سِنِينَ». [42] .
يعني:
«و او از اولاد امام حسن عسكري و تولدش نيمه شعبان سال 255 مي باشد و او باقي مي ماند تا با عيسي بن مريم عليهماالسّلام اجتماع كند. و عمر شريفش تا زمان ما كه اكنون سال 958 است، 706 سال مي باشد».
ناگفته نماند كه كلام شعراني در فصل سابق در بند چهاردهم در رابطه با اينكه امام زمان عليه السّلام فرزند بلافصل امام حسن عسكري عليه السّلام است، گذشت و در اينجا به مناسبت تصريح به ولادت آن حضرت آورده ايم. و نيز گذشت كه در حساب اشتباه شده و در زمان وي از عمر آن حضرت 703 سال گذشته بود، نه 706 سال.
به هر حال، اين عالم مشهور و مقبول نزد اهل سنّت هم ولادت آن حضرت را يقين دارد و هم فرزند بلافصل حضرت عسكري بودنش را، به همين خاطر، عين كلام او را سيّد مؤ من شبلنجي شافعي در نورالابصار، ص 170، باب ثاني، ذيل «تتمّة في الكلام علي اخبار المهدي» و محمّد صبّان در اسعاف الراغبين حاشيه نورالابصار، ص 141 و حافظ حنفي قندوزي در ينابيع المودّه، ص 470، باب 85 از يواقيت و جواهر شعراني به صورت قبول و ارسال مسلّم نقل كرده اند.
25 - محي الدين بن عربي راجع به آن حضرت ولادت و نسبش مي گويد:
«وَاعْلَمُوا اَنَّهُ لابُدَّ مِنْ خُرُوجِ الْمَهْدِيِّ عَلَيْهِ السَّلامُ... وَ هُوَ مِنْ عِتْرَةِ رَسُولِ اللّهِ صلّي اللّه عليه و آله و سلّم مِنْ وِلْدِ فاطِمَةَ رَضِيَ اللّهُ عَنْها، جَدُّهُ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ اَبِي طالِبٍ وَوالِدُهُ الْحَسَنُ الْعَسْكَرِيُّ اِبْنُ اْلاِمامِ عَلِي الْنَّقِيِّ (بالنون) اِبْنِ مُحَمَّدٍ الْتَّقِيِّ (بالتاء) اِبْنِ الاِمامِ عَلِيٍّ الرِّضا، اِبْنِ الاِمامِ مُوسيَ الْكاظِمِ، ابْنِ الاِمامِ جَعْفَرٍ الْصّادِقِ، اِبْنِ الاِمامِ مُحَمَّدٍ الْباقِرٍ، اِبْنِ الاِمامِ زَيْنِ الْعابِدِينَ عَلِيٍّ، اِبْنِ الاِمامِ الْحُسَيْنِ، اِبْنِ الاِمامِ عَلِيِّ بْنِ أبِي طالِبٍ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُمْ، يُواطِئُ اِسْمُهُ اِسْمَ رَسُولِ اللّه صلّي اللّه عليه و آله و سلّم يُبايِعُهُ الْمُسْلِمُونَ بَيْنَ الرُّكْنِ وَالْمَقامِ». [43] .
يعني:
«بدانيد كه مهدي عليه السّلام حتماً خروج خواهد كرد... و او از عترت رسول اللّه صلّي اللّه عليه و آله و سلّم و از فرزندان فاطمه - رضي اللّه عنها - است و جدّش حسين بن علي بن ابي طالب و پدرش حسن عسكري، فرزند امام علي نقي، فرزند محمد تقي، فرزند امام علي الرضا، فرزند امام موسي كاظم، فرزند امام جعفر صادق، فرزند امام محمد باقر، فرزند امام زين العابدين علي، فرزند امام حسين، فرزند امام علي بن ابي طالب - رضي اللّه عنهم - مي باشد. اسم او با اسم رسول اللّه صلّي اللّه عليه و آله و سلّم قرين است و مسلمين بين ركن و مقام با او بيعت خواهند كرد».
ناگفته نماند كه شعراني اين سخن را در اليواقيت و الجواهر، ج 2، مبحث 65 و محمد صبّان در اسعاف الراغبين، حاشيه نور الابصار، ص 141، و عدوي حمزاوي مالكي مصري در مشارق الانوار، ص 112 «الفصل الثاني في المهدي و...» از فتوحات مكيّه محي الدين بن عربي نقل كرده اند و ما آن را در بحث سابق، تحت رقم 14 در رابطه با اينكه مهدي عليه السّلام فرزند بلافصل حضرت عسكري عليه السّلام است نقل كرديم، براي تكميل مطلب به آنجا رجوع شود.
به هر حال، محي الدين بن عربي در اينجا هم نسب آن حضرت و هم فرزند بلافصل حضرت عسكري بودنش را قبول كرده، ولادتش نيز خود به خود از اين كلام روشن مي شود.
26 - شمس الدين محمد بن طولون دمشقي حنفي (متوفاي 953) در باره ولادت و ساير خصوصيات آن حضرت چنين مي گويد:
«وَثانِي عَشَرَهُمْ اِبْنُهُ (الْعَسْكَرِيِّ) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ وَهُوَ اَبُوالْقاسِمِ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْهادِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوادِ بْنِ عَلِيٍّ الرِّضا بْنِ مُوسَي الْكاظِمِ بْنِ جَعْفَرٍ الْصّادِقِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْباقِرِ بْنِ عَلِي زَيْنِ الْعابِدِينَ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أبِي طالِبٍ رَضِيَاللّه عَنْهُمْ» [44] .
چنانكه ملاحظه مي شود، اين مورّخ حنفي، نسب آن حضرت و فرزند بلافصل امام عسكري عليه السّلام بودنش را نقل كرده و پس از نقل عقيده اماميه در باره وي و اينكه آنان وي را منتظر، قائم و مهدي لقب داده اند در رابطه با ولادتش مي گويد:
«كانَتْ وِلادَتُهُ - رَضِي اللّهُ عَنْهُ - يَوْمَ الْجُمُعَةِ مُنْتَصَفَ شَعْبانَ سَنَةَ خَمْسٍ وَخَمْسِينَ وَمِأَتَيْنِ وَلَمّا تُوُفِّيِ اَبُوهُ الْمُتَقَدِّمُ ذِكْرُهُ - رَضِيَ اللّهُ عَنْهُما - كانَ عُمْرُهُ خَمْسَ سِنِينَ وَاِسْمُ اُمِّهِ خَمْطٌ وَقِيل نَرْجِسُ».
يعني:
«ولادتش در روز جمعه نيمه شعبان سال 255 بوده و به وقت وفات پدرش كه شرح حال او گذشت، سن وي پنج سال بود، نام مادرش خمط و به قولي نرجس است».
آنگاه اشعاري را كه در اسامي و مدح دوازده امام عليهم السّلام سروده نقل مي كند و آنها به شرح ذيل است:
عَلَيْكَ بِالاَئِمَّةِ الاِْثْنَيْ عَشَرْ
مِنْ آلِ بَيْتِ الْمُصْطَفي خَيْرِ الْبَشَرْ
اَبُو تُرابٍ حَسَنٌ وَ حُسَيْنُ
وَ بُغْضُ زَيْنِ الْعابِدِينَ شَيْنٌ
مُحَمَّدٌ الْباقِرُ كَمْ عِلْمٍ دَري
وَالْصّادِقُ ادْعُ جَعْفَراً بَيْنَ الْوَري
مُوسيَ هُوَ الْكاظِمُ وَ ابْنُهُ عَلِيّْ
لَقِّبْهُ بِالرِّضا وَ قَدْرُهُ عَلِيّْ
مُحَمَّدٌ التَّقِيُّ قَلْبُهُ مَعْمُورُ
عَلِيُّ النَّقِيُّ دُرُّهُ مَنْثُورُ
وَالْعَسْكَرِيُّ الْحَسَنُ الْمُطَهَّرُ
مُحَمَّدٌ الْمَهْدِيُّ سَوْفَ يَظْهَرُ
يعني:
«بر تو باد دانستن امامان دوازده گانه از اهل بيت مصطفي بهترين مخلوقات».
«ابو تراب و حسن و حسين است و دشمني زين العابدين ناپسند است».
«محمد باقركه داراي معلومات افزون بود،امام صادق را ميان مردم بخوان».
«موساي كاظم و پسرش علي كه او را رضا لقب كن، مقامش والاست».
«محمد تقي كه قلبش آباد از ايمان و علم و تقواست و علي نقي كه مرواريدش پراكنده است».
«حسن عسكري، مطهر و مهدي موعود كه حتماً ظهور خواهد كرد».
ناگفته نماند كه: اين از كارهاي خداست كه حقايق را به دست اين دانشمندان چنين حفظ و نگهداري فرموده است. و نيز نشان مي دهد كه در ولادت آن حضرت و فرزند بلافصل حضرت عسكري بودنش با آنكه حضرت عسكري عليه السّلام ولادت وي را از خوف دشمنان مخفي نگاه داشته بود، ذرّه اي ترديد و ابهام وجود نداشته و مانند روز روشن، آشكار و معلوم همگان گرديده است.
27 - محمد صبّان نقل مي كند:
«قالَ الْقُطْبُ الشَّعْرانِيُّ فِي اليَواقِيتِ وَالْجَواهِرِ: اَلْمَهْدِيُّ مِنْ وِلْدِ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ مَوْلِدُهُ لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبانَ سَنَةَ خَمْسٍ وَخَمْسِينَ وَمِأَتَيْنِ وَهُوَ باقٍ اِلَي اَنْ يَجْتَمِعَ بِعِيسيِ بْنِ مَرْيَمَ عليهماالسّلام». [45] .
يعني:
«قطب شعراني گفته است كه: مهدي از اولاد حسن عسكري است، در سال 255 در نصف شعبان متولد شده، او زنده است تا با عيسي بن مريم در وقت ظهور، اجتماع نمايند».
بنابراين، محمد صبّان با نقل اين كلام از شعراني از معتقدين به ولادت آن حضرت مي باشد.
28 - همچنين ايشان در ينابيع المودّه در شرح دائره شيخ صلاح الدين صفدي نقل كرده كه مي گويد:
«اِنّ الْمَهْدِيَّ الْمَوْعُودَ هُوَ الاِمامُ الثّانِي عَشَرَ مِنَ اْلاَئِمَّةِ أَوَّلُهُمْ سَيِّدُنا عَلِيُّ وَآخِرُهُمْ الْمَهْدِيُّ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُمْ وَ نَفَعَناَ اللّهُ بِهِمْ». [46] .
يعني:
«مهدي موعود همان امام دوازدهم است، اول آنان آقاي ما علي و آخر آنان مهدي عليهماالسّلام است».
ناگفته نماند كه: كلام صفدي - چنانكه در مطلب اول اين كتاب مشروحاً گذشت - در عين حال كه بر ولادت حضرت مهدي عليه السّلام دليل است، شرح روايت متواتر «يَكُونُ بَعْدِي اِثْنا عَشَرَ خَلِيفَةً» نيز مي باشد.
29 - شيخ سليمان حنفي قندوزي باب 82 كتاب ينابيع المودّه را با اين عنوان شروع كرده است:
«الاِمامُ اَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ الْعَسْكَرِيُّ أري وَلَدَهُ الْقائِمَ الْمَهْدِيَّ بِخَواصِّ مَوالِيهِ وَاَعْلَمَهُمْ اَنَّ الاِمامَ بَعْدَهُ وَلَدُهُ رَضِيَ اللّه عَنْهُما».
يعني:
«امام حسن عسكري عليه السّلام فرزندش مهدي قائم عليه السّلام را به خواص يارانش نشان داد و به آنان فهماند كه امام بعد از وي پسرش مي باشد».
آنگاه از كتاب غيبت (ظاهراً غيبت شيخ طوسي) از ابي غانم خادم امام عسكري عليه السّلام نقل كرده كه گفت:
«وُلِدَ لاَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ مَوْلُودٌ فَسَمّاه مُحَمَّداً فَعَرَضَهُ عَلَي اَصْحابِهِ يَوْمَ الْثالِثِ وَقالَ: هذا اِمامُكُمْ مِنْ بَعْدِي وَ خَلِيفَتِي عَلَيْكُمْ وَهُوَ الْقائِمُ الَّذِي تَمْتَدُّ عَلَيْهِ الاَعْناقُ بِالاِنْتِظارِ فَإ ذاَ امْتَلاَتِ اْلاَرْضُ جَوْراً وَ ظُلْماً خَرَجَ فَمَلاَها قِسْطاً وَعَدْلاً».
يعني:
«براي ابو محمد حسن عسكري عليه السّلام مولودي به دنيا آمد، اسم او را محمد گذاشت و در روز سوم ولادت، او را به اصحاب خويش نشان داد و فرمود: اين امام شماست بعد از من و جانشين من است در ميان شما و او همان قائم منتظر است كه گردنها به سوي او كشيده مي شود و انتظار او را مي كشند؛ چون زمين از ظلم پر شود ظهور كرده زمين را از عدل و داد پُر مي كند».
ناگفته نماند كه: حافظ قندوزي بعد از حديث فوق، حدود دوازده حديث ديگر در اين باره در باب فوق نقل مي كند، از جمله معاوية بن حكيم و محمد بن ايوب و محمد بن عثمان آورده كه گفتند:
«اِنَّ اَبا مُحَمَّدٍ الْحَسَنَ عَرَضَ وَلَدَهُ عَلَيْنا وَنَحْنُ فِي مَنْزِلِهِ وَكُنّا ارْبَعِينَ رَجُلاً فَقالَ هذا اِمامُكُمْ مِنْ بَعْدِي وَ خَلِيفَتِي عَلَيْكُمْ اَطِيعُوهُ وَلا تَتَفَرَّقُوا مِنْ بَعْدِي فَتُهْلَكُوا فِي اَدْيانِكُمْ أَما اَنَّكُمْ لاَ تَرَوْنَهُ بَعْدَ يَوْمِكُمْ هذا».
يعني:
«امام عسكري - صلوات اللّه عليه - پسرش را در منزل خودش به ما نشان داد، ما آن وقت چهل نفر بوديم، فرمود: اين امام شماست بعد از من و جانشين من است بر شما، از او اطاعت كنيد و متفرق نشويد و گر نه در دين خود هلاك مي شويد، بدانيد كه بعد از اين روز، او را نخواهيد ديد».
30 - ابن الوردي، زين الدين عمرو بن مظفر الشافعي (متوفاي 749) در تاريخ معروف خود به نقل شبلنجي در نورالابصار [47] مي گويد:
«وُلِدَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْخالِصِ سَنَةَ خَمْسٍ وَ خَمْسِينَ وَ مِأَتَيْنِ».
اين مورّخ معروف نيز ولادت حضرت مهدي - صلوات اللّه عليه - را از مسلّمات دانسته است.
31 - نورالدين،علي بن سلطان محمدهروي حنفي درباره عقيده شيعه مي گويد:
«بَلْ جَعَلُوا تَمامَ اِيمانِهِمْ وبِناءَ اِسْلامِهِمْ وَ اَرْكانَ اَحْكامِهِمْ بِاَنَّ مُحَمَّدَ بْنَ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ هُوَ الْحَيُّ الْقائِمُ وَهُوَ الْمَهْدِيُّ الْمَوْعُودُ عَلي لِسانِ صاحِبِ الْمَقامِ الْمَحْمُودِ وَ الْحَوْضِ الْمَوْرُودِ». [48] .
يعني:
«شيعه كمال ايمان و پايه اسلام و اركان احكام خويش را بر آن پايه گذاري كرده اند كه محمد بن حسن عسكري صلوات اللّه عليهما همان زنده و قائم و مهدي موعود است كه رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم صاحب مقام محمود و صاحب حوض كوثر از وي خبر داده است».
اين دانشمند در عين حمله به شيعه، ولادت حضرت را از مسلّمات دانسته و يقين داشته كه محمد بن الحسن عليهماالسّلام به دنيا آمده و زنده است ولي از دلايلي كه در گذشته گفته شد، غافل بوده است.
32 - محمد بن عبدالرسول برزنجي شافعي (متوفاي 1103) مي گويد: از ابي عبداللّه حسين بن علي عليهماالسلام وارد شده كه فرمود: براي صاحب اين امر يعني مهدي موعود دو غيبت هست و يكي طولاني تر از ديگري، تا حدي كه بعضي گويند او مرده است و بعضي گويند گم شده، كسي از وي خبري ندارد مگر خدا... تا اينكه مي گويد:
«وَأَمّا ما ذَهَبَ اِلَيْهِ الاِمامِيَّةُ الشِّيعَةُ مِنْ اَنَّهُ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ وَ اَنَّهُ غابَ ثُمَّ ظَهَرَ لِبَعْضِ خواصِّ شِيعَتِهِ ثُمَّ غابَ ثانياً وَأَنَّهُ يَراهُ خَواصُّ شِيعَتِهِ، فَيَرُدُّهُ اَنَّ الظُهُورَ لِبَعْضِ الْخَواصِّ لا يُسمّي ظُهُوراً». [49] .
يعني:
«امّا آنچه شيعه به آن معتقد شده است كه مهدي موعود همان محمَّد بن حسن عسكري است و او غايب شده سپس براي بعضي از خواص شيعه ظاهر شده، بعد غايب شده است و خواصّ شيعه اش او را مي بينند، اين سخن مردود است؛ زيرا ظهور براي بعض خواصّ، ظهور ناميده نمي شود».
حيف! كه اين دانشمند، مطالعات زياد نداشته است و اگر مطالب و شواهدي را كه در فصل سابق نقل كرديم مي دانست، اين مطلب را مخصوص به شيعه نمي دانست ولي در عين حال، ولادت حضرت قائم - صلوات اللّه عليه - را به صورت ارسال مسلّم نقل مي نمايد و مفروغ عنه مي داند.
33 - ابن الازرق در تاريخ «ميّافارقين» [50] در رابطه با ولادت آن حضرت و تاريخ ولادتش مي گويد:
«اِنَّ الْحُجَّةَ الْمَذْكُورَ وُلِدَ تاسِعَ رَبِيعٍ الاَوَّلِ سَنَةَ ثَمانٍ وَ خَمْسِينَ وَ مِأَتَيْنِ وَقِيلَ فِي ثامِنِ شَعْبانَ سَنَةَ سِتٍّ وَخَمْسِينَ وَ هُوَ الاَصَحُّ». [51] .
يعني:
«حجّت مذكور حضرت مهدي عليه السّلام در نهم ربيع الاَول سال 258 به دنيا آمده و به قولي در هشتم شعبان سال 256 و آن اصحّ است».
ناگفته نماند كه: اگر چه ابن ازرق در تاريخ ولادت آن حضرت، چپ و راست گفته است ولي ولادت حضرتش را مسلّم و بدون شك مي داند.
34 - فريد وجدي مي گويد: «عسكري پدر منتظر عبارت است از: ابو محمد حسن بن علي بن محمد بن علي بن موسي الرضا بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن علي زين العابدين بن حسين بن علي بن ابي طالب رضي اللّه عنهم جعليهم السلام ج؛ او، به اعتقاد اماميه، يكي از ائمه دوازده گانه و پدر منتظر صاحب سرداب است». [52] .
آنگاه در ص 439 ذيل كلمه «العسكري» چنين مي گويد:
«اَلْعَسْكَرِيُّ هُوَ أبُوالْقاسِمِ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ بْنِ عَلِيٍّ الْهادِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوادِ بْنِ عَلِيٍّ الرِّضاَ بْنِ جَعْفَرٍ الْصّادِقِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْباقِرِ بْنِ عَلِيٍّ زَيْنِ الْعابِدِينِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أبي طالبٍ، هُوَ ثانِي عَشَرَ الائِمَّةِ الاِثْنَيْ عَشَرَ فِي اِعْتِقادِ الاِمامِيَّةِ الْمَعْرُوفُ بِالْحُجَّةِ وَ هُوَ الَّذِي تَزْعَمُ الشِّيعَةُ اَنَّهُ الْمُنْتَظَرُ وَالْقائِمُ وَالْمَهْدِيُّ وَهُوَ صاحِبُ السِّرْدابِ عِنْدَهُمْ».
در اينجا فريد وجدي، هم نسب آن حضرت - صلوات اللّه عليه - را بيان مي كند و هم ولادت آن حضرت را به طور قطعي و يقيني، واقعاً عجيب است كه امام زمان عليه السّلام در پنج سالگي غايب شده و پيوسته در غيبت صغري و كبري بوده و پدرش از ترس دشمنان، ولادت او را مخفي داشته كه مبادا او را از بين ببرند؛ زيرا گوش مردم را اين سخن پُر كرده بود كه مهدي موعود، بنيان كن حكومتهاي ستمگر از فرزندان حسن عسكري عليه السّلام خواهد بود، با وجود اين، ولادت و به دنيا آمدن او چنان مسلّم و قطعي باشد كه امثال فريد وجدي آن را بي چون و چرا نقل نمايند. در ذيل سخن فوق دو نكته را - گر چه تكراري است - متذكر مي شويم:
اوّل اينكه:
اگر فريد وجدي شواهدي را كه در فصل سابق نقل شد مي دانست به هيچ وجه نمي گفت: «في اعتقاد الاماميه»، ولي در اثر ندانستن مطالب گذشته و يا به علت غفلت از آنها مي گويد: «اماميه چنين عقيده دارند»، پس آنهمه روايات را چه كنيم؟! و اين از امثال وجدي عجيب نيست؛ زيرا ايشان در حرف «الف»، ذيل كلمه «اماميه»، طايفه اماميه را در يك ستون تمام كرده ولي در حرف «باء» در باره سيد علي محمد باب و اقوال او، حدود دوازده صفحه را سياه كرده است!
دوّم اينكه:
مكرراً گفتيم شيعه نمي گويد: امام زمان عليه السّلام در سرداب غايب شده و از آن ظهور خواهد كرد بلكه سرداب سامرّا عبادتگاه عسكريين عليهماالسّلام بوده و محل مقدسي است.
35 - ابوالبركات آلوسي نعمان بن محمود حنفي (متوفاي 1317ه. ق) در رابطه با آن حضرت چنين مي گويد:
«وَالْمَشْهُورُ مِنْ مَذاهِبِهِمْ مَذْهَبِ اْلاِمامِيَّةِ اْلاِثْنَي عَشَريَّةَ اَنَّ الْمَهْدِيَّ هُوَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ بْنِ عَلِيٍّ الْهادِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوادِ بْنِ عَلِيٍّ الرِّضا بْنِ مُوسيَ الْكاظِمِ بْنِ جَعْفَرٍ الصّادِقِ، رَضِيَ اللّهُ تَعالي عَنْهُمْ وَ يُعْرَفُ عِنْدَهُمْ بِالْحُجَّةِ وَالْمُنْتَظَرِ وَالْقائِمِ وَهُوَ الَّذِي غابَ فِي سِرْداب دارِ اَبِيهِ فِي سامِرّا صَغِيراً وَ اُمُّهُ تَنْظُرُ اِلَيْهِ وَذلِكَ فِي سَنَةِ خَمْسٍ وَ سِتِّينَ وَ مِأَتَيْنِ». [53] .
اين مورّخ گر چه مهدي موعود بودن حضرت را قبول ندارد ولي ولادت ايشان را از مسلّميات مي داند، ظاهراً منظور از «ستين» در عبارت كتاب، «خمسين» است و اشتباهاً «ستين» نوشته شده؛ زيرا ولادت آن حضرت در سال 255 است نه در سال 265، در باره سرداب نيز كراراً توضيح داده ايم، باز بايد بگوييم كه: حضرت عسكري عليه السّلام ولادت آن حضرت را مخفي داشت؛ زيرا بني عبّاس در صدد يافتن و كشتن وي بودند؛ چون مي دانستند كه مهدي قائم عليه السّلام فرزند حضرت عسكري خواهد بود، با وجود اين، ولادت آن حضرت - چنانكه مي بينيم - به قدري شهرت يافته كه خاصّ و عام به آن يقين كرده اند.
36 - حافظ شمس الدين محمد بن احمد الذهبي شافعي (متوفاي 748 هجري) در باره ولادت آن حضرت و حالات او مي نويسد:
«وَ فِيْها (اَيْ فِي سَنَةِ 265 وُلِدَ) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِي الْهادِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوادِ بْنِ عَلِيٍّ الرِّضاَ بْنِ مُوسيَ الْكاظِمِ بْنِ جَعْفَرٍ الْصّادِقِ الْعَلويِّ الْحُسَيْنِيِّ، اَبُوالْقاسِمِ الَّذِي تُلَقِّبُهُ الرَّافِضَةُ الْخَلَفَ الْحُجَّةَ وَتُلقِّبُهُ بِالْمَهْدِيِّ وَالْمُنْتَظَرِ وَتُلقِّبُهُ بِصاحِبِ الْزَّمانِ وَهُوَ خاتِمَةُ الاِثْنيْ عَشَرَ». [54] .
اين مورّخ معروف نيز ولادت آن حضرت را از قطعيات دانسته و نسب وي را نيز ذكر مي كند، و اينكه مي گويد: شيعه او را مهدي و خلف و حجّت مي داند، در اثر غفلت از رواياتي است كه در فصل گذشته ذكر گرديد منظور او در اينجا فقط قطعي بودن ولادت آن حضرت است. و اينكه ولادت آن حضرت را در سال 265 نقل كرده اشتباه است؛ زيرا ولادت حضرت در سال 255 بوده است و شايد اشتباه از نُسّاخ باشد.
همين مورّخ در ص 373 در ذكر وقايع سال 260 مي نويسد: در آن سال وفات يافت حسن بن علي بن محمد جواد بن علي الرضا بن موسي الكاظم بن جعفر الصادق علوي حسيني يكي از امامان دوازده گانه كه رافضه عقيده به عصمت آنان دارد. تا اينكه مي گويد: «وَهُوَ والِدُ الْمُنْتَظَرِ مُحَمَّدٍ صاحِبِ السِّرْدابِ».
37 - ابو الفوز، سويدي محمد امين بغدادي (متوفاي 821) در باره آن حضرت فرموده:
«مُحَمَّدٌ الْمَهْدِيُّ وَكانَ عُمُرُهُ عِنْدَ وَفاةِ أبيِهِ خَمْسَ سِنِينَ وَكانَ مَرْبُوعَ الْقامَةِ حَسَنَ الْوَجْهِ وَ الشَّعْرِ، اَقْنيَ الاَنْفِ، صَبِيحَ الْجَبْهَةِ». [55] .
يعني:
«عمر وي به وقت وفات پدرش، پنج سال بود، او متوسط القامه، زيباروي، زيباموي، زيبابيني، گشاده پيشاني بود».
از اينجا معلوم مي شود كه قيافه آن حضرت نيز بر خاص و عام معلوم بوده است.
38 - حافظ ابو عبداللّه محمد بن يوسف كنجي شافعي (متوفاي 658) در كتاب «البيان في اخبار صاحب الزمان عليه السّلام» نه تنها ولادت حضرت مهدي عليه السّلام را قبول كرده بلكه بابي آورده به عنوان «الباب الخامس والعشرون في الدلالة علي كون المهدي عليه السّلام حياً باقياً مذغيبة الي الا ن» و زنده بودن حضرت را از زمان غيبت تا كنون، اثبات نموده است. در آغاز اين باب مي گويد:
«وَلا اِمْتِناعَ فِي بَقائِهِ بِدَلِيلِ بَقاءِ عِيسي وَ اِلْياسَ وَالْخِضْر مِنْ اَوْلِياءِاللّهِ تَعالي وَبَقاءِ الدَّجالِ وَاِبْلِيسَ الْمَلْعُونَيْنِ اَعْداءِاللّه تعالي وَهؤ لاء قَدْ ثَبَتَ بَقاؤ هُمْ بِالْكِتابِ وَالسُّنَّةِ وَقَد اتَّفَقُوا عَلَيِهِ ثُمَّ اَنْكَرُوا جَوازَ بَقاءِ الْمَهْدِيِّ وَها اَناَ أُبَيِّنُ بَقاءَ كُلِّ واحِدٍ مِنْهُمْ فَلايُسْمَعُ بَعْدَ ه ذا لِعاقِلٍ اِنْكارُ جَوازِ بَقاءِ الْمَهْدِيِّ عليه السّلام». [56] .
يعني:
«امتناعي در بقاي حضرت مهدي نيست به دليل باقي ماندن عيسي و الياس و خضر از اولياي خداوند و باقي ماندن دجّال و ابليس ملعون كه دشمنان خدايند. و اينان باقي ماندنشان به وسيله قرآن و سنّت ثابت شده است و همگان بر آن متفقند. در حاليكه جواز بقاي مهدي را انكار نموده اند. و من اكنون بقاي هر يك از آنان را روشن مي كنم، آن گونه كه ديگر انكار جواز بقاي مهدي عليه السّلام از هيچ عاقلي شنيده نشود».
39 - محقق و مورّخ شهير، قاضي محمد، مشهور به بهلول بهجت افندي (متوفاي 1350) در كتاب «تاريخ آل محمَّد»، صفحه 197 مي نويسد:
«لَمَّا كانَ حَدِيثُ مَنْ ماتَ وَلَمْ يَعْرِفْ اِمامَ زمانِهِ ماتَ مَيْتَةَ الْجاهِلِيَّةِ مُتَّفَقاً عَلَيْهِ بَيْنَ عُلَماءِ الْمُسْلِمِينَ فَلا يُوجَدُ مُسلِمٌ لا يَعْتَقِدُ بِوجُودِ اْلاِمامِ الْمُنْتَظَرِ وَنَحْنُ نَعْتَقِدُ اَنَّ الْمَهْدِيَّ صاحِبُ الْعَصرِ وَالزَّمانِ وُلِدَ بِبَلْدَةِ سامِرّاءَ وَاِلَيْهِ اَنْتَهَتْ وِراثَةُ النُّبُوّةِ وَالْوَصايَةِ وَاْلاِمامَةِ وَقَدِ اقْتَضَتِ الْحِكْمَةُ اْلاِلهِيَّةُ حِفْظَ سِلْسِلَةِ اْلاِمامَةِ اِلي يَوْمِ الْقِيامَةِ فَاِنَّ عَدَدَ الاَئِمَّةِ بَعْدَ رَسُولِاللّه صلّي اللّه عليه و آله و سلّم مَحْصُورِةٌ مَعْلُومَةٌ وَهِيَ اِثْنا عَشَرَ بِمُقْتَضيَ الْحَدِيثِ الْمُعْتَبَرِ الْمَرْوِيِّ فِي الْصَّحِيحَيْنِ خُلَفاءُ بَعْدِيِ اِثْنا عَشَرَ كُلُّهُمْ مِنْ بَنِي هاشِمٍ».
يعني:
«چون حديث مَنْ ماتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ اِمامِ زمانِهِ فَقَدْ ماتَ مِيْتَةَ الْجاهِلِيَّةِ متفق عليه علماي عامه و خاصه مي باشد، بنابراين، هيچ فردي از افراد اسلام پيدا نمي شود كه به وجود صاحب عصر و زمان، اقرار نداشته باشد. ما معتقديم كه امام مهدي، صاحب عصر و زمان در شهر سامرّا متولد شده و وراثت نبوّت و وصايت امامت به آنحضرت مي رسد، حكمت الهي، حفظ و ادامه سلسله امامت را تا روز قيامت اقتضا مي كند، عدد امامان بعد از رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم محصور و معلوم است كه دوازده نفرند؛ زيرا از رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم به سند معتبر در صحيح بخاري و مسلم روايت شده است كه خلفاي بعد از من دوازده نفرند و همه آنان از بني هاشم هستند».
اينها كتابهايي بود كه در اختيار نويسنده قرار داشت و يا در كتابخانه ها از آنها يادداشت كرده ام و گر نه در كتب، نقلها بسيار است و آنچه گفته شد براي استشهاد كافي است.
اينك كلمات بزرگان اهل سنّت را از كتابهاي معروفشان نقل مي نماييم:
1 - عزّالدين ابن اثير(متوفاي 630) درحوادث سال 260 هجري مي نويسد:
«وَفِيها تُوُفِّيَ اَبُو مُحَمَّدٍ الْعَلَويُّ الْعَسْكَرِيُّ وَهُوَ اَحَدُ اْلاَئِمَّةِ اْلاِثْنَيْ عَشَرَ عَلَي مَذْهَبِ اْلاِمامِيَّةِ وَ هُوَ والِدُ مُحَمَّدٍ [1] الَّذِي يَعْتَقِدُونَهُ الْمُنْتَظَرَ بِسِرْدابِ سامِرّاءَ وَكانَ مَوْلِدُهُ سَنَةَ اِثْنتَيْنِ وَثَلاثِينَ وَمِأَتَيْنِ». [2] .
يعني:
«از جمله حوادث سال 260 آن بود كه در آن ابومحمَّد عسكري (امام حسن عسكري عليه السّلام) وفات يافت و او يكي از امامان دوازده گانه به عقيده شيعه است كه ولادتش در سال 232 بود و او پدر محمَّد است كه شيعه او را «منتظر» نامند».
اين مورخ مشهور به ولادت حضرت مهدي عليه السّلام تصريح مي كند و او و پدرش را به عقيده شيعه از امامان دوازده گانه و منتظر مي نامد و اين هر دو را به شيعه نسبت مي دهد. ولي روايات فصل گذشته نشان مي دهد كه عقيده اهل سنّت نيز در واقع چنين است و گر نه براي آنهمه احاديثي كه تصريح به نامهاي امامان دوازده گانه مي كند و يا حديث «اَوَّلُهُمْ عَلِيُّ وَ آخِرُهُمْ الْمَهْدِيُّ» و امثال آنها چه محملي مي توان پيدا كرد؟
2 - عمادالدين ابوالفداء اسماعيل بن نورالدين شافعي (متوفاي 732) مي گويد: علي هادي (امام دهم عليه السّلام) در سال 254 هجري در سامرّا وفات يافت، او پدر حسن عسكري است و حسن عسكري، يازدهمين امام از ائمه دوازده گانه است و او حسن فرزند علي زكي، فرزند محمد جواد، فرزند علي الرضا، فرزند موس ي الكاظم، فرزند جعفر الصادق، فرزند محمد الباقر، فرزند علي زين العابدين، فرزند حسين، فرزند علي بن ابي طالب است كه ذكرش گذشت - رضي اللّه عنهم اجمعين - ولادت حسن عسكري در سال 230 بود و در ربيع الاوّل سال 260... در «سرّ من راي» از دنيا رفت و در كنار قبر پدرش علي زكي به خاك سپرده شد. بعد اضافه مي كند:
«وَالْحَسَنُ الْعَسْكَريُّ الْمَذْكُورُ هُوَ والِدُ مُحَمَّدٍ الْمُنْتَظَرِ صاحِبِ السِّرْدابِ وَمُحَمَّد الْمُنْتَظَرُ الْمَذْكُورُ هُوَ ثانِي عَشَرَ الاَئِمَّةِ اْلاِثْنَيْ عَشَرَ عَلَي رأَي الاِمامِيَّةِ وَيُقالُ لَهُ الْقائِمُ وَالْمُنْتَظَرُ وَالْمَهْدِيُّ وَالْحُجَّةُ، وَوُلِدَ الْمُنْتَظَرُ الْمَذْكُورُ فِي سَنَةِ خَمْسٍ وَ خَمْسِينَ وَ مأَتيْنِ...». [3] .
يعني:
«حسن عسكري نامبرده پدر محمَّد منتظر صاحب سرداب است و به عقيده اماميّه او امام دوازدهم مي باشد او را «قائم»، «مهدي» و «حجّت» نامند و در سال 255 هجري متولد شده است».
اين مورخ مشهور نيز ولادت امام زمان عليه السّلام را محقق دانسته و او را دوازدهمين امام به عقيده شيعه گفته است ولي دلايل گذشته اثبات كرد كه به عقيده اهل سنّت نيز چنين است. منتها دوران تاريك بني اميّه و بني عبّاس و قبل از آن نگذاشته است آنچه در كتابها نوشته شده بر زبانها و آشكارا جاري شود تا آنكه ذكر مهدي عليه السّلام به نسيان كشيده نشود.
اما جريان «صاحب السرداب» كه در بيان هر دو مورخ فوق گذشت و در كلمات ديگران نيز خواهد آمد، لازم است در اين رابطه توضيحي بدهيم:
در خانه حضرت امام علي النقي عليه السّلام سردابي بود كه آن حضرت و امام حسن عسكري عليهماالسلام در آن عبادت مي كردند اكنون نيز آن سرداب در صحن عسكريّين عليهماالسّلام باقي است و شيعيان به زيارت آن مي روند. آنجا فقط به علت معبد امامان بودن، مقدّس بود و مقدس است، شيعه عقيده ندارد كه امام زمان عليه السّلام در آن غايب شده و از آنجا ظهور خواهد كرد و اين به غلط مشهور شده است؛ چنانكه بزرگان شيعه بر اين مطلب تصريح كرده اند. اگر منظور صاحب كتابها از «صاحب السرداب» اين سخن باشد قطعاً نادرست است.
باز همين مورخ در ص 49، ج 2 تاريخ خود ضمن بيان حالات معتمد عبّاسي و حوادث سال 260 هجري در بيان رحلت امام عسكري عليه السّلام به ولادت مهدي موعود عليه السّلام تصريح كرده، چنين مي گويد:
«وَفِيها تُوُفِّيَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَي بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طالِبٍ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ وَهُوَ الْمَعْرُوفُ بِالْعَسْكَري وَهُوَ اَحَدُ أَئِمَّةِ اْلاِثْنَيْ عَشَرَ عَلَي مَذْهَبِ اْلاِمامِيَّةِ وَهُوَ والِدُ مُحَمَّدٍ الْمُنْتَظَرِ مِنْ سِرْدابِ سُرَّ مَنْ رأَي عَلَي زَعْمِهِمْ وَكانَ مَوْلِدُهُ سَنَةَ اِثْنَتَيْنِ وَثَلاثِينَ وَمأَتَيْنِ حَسْبَما تَقَدَّمَ ذِكْرُهُ فِي سَنَةِ اَرْبَعٍ وَ خَمْسِينَ وَ مأَتَيْنِ»:
يعني:
«همان سال حسن بن علي بن محمد بن علي بن موسي بن جعفر بن محمدبن علي بن حسين بن علي بن ابي طالب - رضي اللّه عنهم - معروف به عسكري وفات يافت، و او يكي از ائمّه اثناعشر - بنا بر مذهب اماميه - مي باشد و به اعتقاد آنها پدر محمد كه انتظار ظهور او را از سرداب سامرّا دارند مي باشد و ولادت او بنا بر آنچه در سال 254 ذكرش گذشت، سال 232 بوده است».
باز در اينجا مي بينيم كه دوازده امام را نام مي برد و پس از نقل رحلت حضرت عسكري - صلوات اللّه عليه - مي گويد: او والد محمَّد منتظر است و اينكه مي گويد:«علي مذهب الاماميه» در پاسخ گفتيم كه درمذهب اهل سنّت نيزچنين است.
3 - ابوالفرج بن جوزي ضمن انكار عقيده شيعه در باره امامت، به ولادت امام زمان (فرزند حسن عسكري عليه السّلام) تصريح كرده و مي گويد:
«قالُوا الاِمامَةُ فِي مُوسيَ بْنِ جَعْفَرٍ ثُمَّ فِي اِبْنِهِ عَلِيٍّ ثُمَّ اِلي مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ ثُمَّ اِلي عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ ثُمَّ اِلَي الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ [4] الْعَسْكَريِّ ثُمَّ اِلَي اِبْنِهِ مُحَمَّدٍ وَهُوَ اْلاِمامُ الثّانِي عَشَرَ الْمُنْتَظَرُ الَّذِي يَزْعَمُونَ اَنَّهُ لَمْ يَمُتْ وَاَنَّهُ سَيَرْجَعُ فِي آخِرِ الزَّمانِ فَيَمْلاَُ اْلاَرْضَ عَدْلاً». [5] .
يعني:
«اماميه مي گويند كه امامت در موسي بن جعفر است، سپس در فرزندش علي، سپس محمَّد بن علي، سپس علي بن محمَّد، سپس حسن بن محمَّد عسكري و بعد از او فرزندش محمَّد كه امام دوازدهم مي باشد كسي كه شيعه گمان مي كند او نمرده است و در آخرالزمان ظهور خواهد كرد و زمين را پر از عدل و داد خواهد نمود».
اين شخص كه از علماي مشهور حنبلي است با آنكه امامت ائمّه عليهم السّلام را به صورت عدم قبول نقل مي كند ولي كلامش صريح است در اينكه حسن عسكري عليه السّلام فرزندي به نام «م ح م د» داشته است، ابن جوزي در سال 597 در بغداد از دنيا رفته است.
4 - مسعودي، ابي الحسن علي بن الحسين (متوفاي 346) رحلت حضرت عسكري عليه السّلام را از حوادث سال 260 هجري گفته و به ولادت امام زمان عليه السّلام تصريح كرده و عين كلمات وي چنين است:
«وَ فِي سَنَةِ سِتِّينَ وَ مأَتَيْنِ قُبِضَ اَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسيَ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ اَبِي طالِبٍ عليهم السّلام فِي خِلافَةِ الْمُعْتَمَدِ وَهُوَ اِبْنُ تِسْعٍ وَ عِشْرِين سَنَةً وَهُوَ اَبُو الْمَهْدِيِّ الْمُنْتَظَرِ وَاْلاِمامِ الْثّانِي عَشَرَ عِنْدَ الْقَطْعِيَّةِ مِنْ الاِمامِيَّةِ وَهُمْ جُمْهُورُ الْشِيعَةِ». [6] .
يعني:
«در سال 260 هجري ابو محمَّد حسن عسكري... از دنيا رفت و او 29 سال داشت و او پدر مهدي منتظر و امام دوازدهم نزد شيعه اماميّه است».
نا گفته نماند كه شيعه، مسعودي را شيعه مي داند و اهل سنّت در عقيده اهل سنّت. حاج خليفه در كشف الظنون راجع به كتاب او سخن گفته است. به هر حال، سخن او در نظر شيعه و اهل سنّت هر دو معتبر مي باشد. در اينجا بيشتر از اين مجال بسط مقال نيست. به هر حال، اين مورخ معتبر نيز ولادت امام عصر - صلوات اللّه عليه - را مسلّم و قطعي مي داند.
5 - ابن حجر هيثمي مكّي شافعي (متوفاي 974 هجري) در صواعق محرقه حالات امامان عليهم السّلام را نقل كرده و چون به امام حسن عسكري عليه السّلام مي رسد، چنين مي نويسد:
«ماتَ بِسُرَّ مَنْ رَأَي وَ دُفِنَ عِنْدَ اَبِيِهِ وَ عَمِّهِ وَ عُمُرُهُ ثَمانِيةٌ وَعِشْرُونَ سَنَةً وَيُقالَ: اِنَّهُ سُمَّ اَيْضاً وَلَمْ يَخْلِفْ غَيْرَ وَلَدِهِ اَبِي الْقاسِمِ مُحَمَّدٍ الْحُجَّةِ وَعُمُرُهُ عِنْدَ وَفاةِ اَبِيهِ خَمْسُ سِنِينَ لكِنْ آتاهُ اللّه فِيهاَ الْحِكْمَةَ وَيُسَميَّ الْقاسِمُ (الْقائِمُ) الْمُنْتَظَرُ». [7] .
يعني:
«امام عسكري عليه السّلام در «سامرّا» وفات يافت و نزد پدر و عمويش دفن گرديد، عمرش به وقت رحلت 28 سال بود، به قولي او را مسموم كردند و از خودش فرزندي جز ابوالقاسم محمَّد حجّت را باقي نگذاشت، عمر او به وقت وفات پدرش پنج سال بود ليكن خدا در آن كمي سنّ به وي حكمت امامت را عطا كرده بود».
با توجه به مطالب گذشته لازم است در اينجا به چند نكته اشاره كنيم:
اوّل:
چنانكه در فصل اوّل گذشت ابن حجر مكّي از كساني است كه به تواتر، حديث «يكون بعدي اثنا عشر خليفة كلّهم من قريش» اقرار كرده است ولي در تعيين آن دوازده نفر، كار به جايي نبرده و نتوانسته است مصداق آنان را بيان نمايد با آنكه عملاً حالات علي عليه السّلام و يازده فرزندش را مفصلاً بيان كرده است!
دوّم:
ظاهراً در عبارت «عند ابيه و عمّه» به جاي «عمّه» «عمته» باشد؛ زيرا در «سامرّا» چهار بزرگوار در كنار هم دفن شده اند: امام هادي، امام عسكري، نرجس خاتون، مادر مهدي موعود و حكيمه دختر امام جواد و عمّه امام حسن عسكري عليهم السّلام و در آنجا كسي به نام عموي آن حضرت وجود ندارد.
سوّم:
اينكه در باره مهدي عليه السّلام گفته: «لكن آتاه اللّه فيها الحكمة» ابن حجر به امامت امام زمان عليه السّلام اقرار كرده است؛ چنانكه در باره حضرت يحيي آمده است: (... وَاتَيْناهُ الْحُكْمَ صَبِيّاً) [8] و حضرت عيسي عليه السّلام در گهواره فرموده است: (... اِنِّي عَبْدُاللّه اتانِيَ الْكِتابَ وَجَعَلَنِي نَبِيّاً) [9] به هر حال، ايشان قطع نظر از ولادت حضرت مهدي - صلوات اللّه عليه - به امامت وي نيز اشاره كرده است و شايد چيزهايي هم در مغزش بوده كه محيط، اجازه گفتن به او را نداده است واللّه اعلم.
6 - ابن صبّاغ، نورالدين علي بن محمَّد بن صبّاغ مالكي (متوفاي 855) در باره حضرت عسكري عليه السّلام مي گويد:
«وَكانَتْ مُدَّةُ اِمامَتِهِ سَنَتَيْنِ... وَ خَلَّفَ اَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ مِنَ الْوَلَدِ اِبْنَهُ الْحُجَّةَ الْقائِمَ الْمُنْتَظَرَ لِدَوْلَةِ الْحَقِّ وَكانَ قَدْ اَخْفي مَوْلِدَهُ وَ سَتَرَ اَمْرَهُ لِصُعُوبَةِ الْوَقْتِ وَخَوْفِ الْسُّلْطانِ وَ تَطلُّبِهِ للشِّيْعَةِ وَالْقَبْضِ عَلَيْهِمْ». [10] .
يعني:
«مدت امامت امام حسن عسكري دو سال بود... و او بعد از خودش، فرزندش حجّت قائم را باقي گذاشت كه براي حكومت حق، انتظارش كشيده مي شود، پدرش ولادت او را مخفي نگاه داشته و جريانش را مستور كرده بود و آن به علت سختي كار و خوف از سلطان وقت بود كه شيعه را جستجو كرده و آنان را بازداشت مي نمود».
ابن صبّاغ نسب، ولادت و مادر آن حضرت را نيز مطرح كرده، چنين مي گويد:
«وُلِدَ اَبُو الْقاسِمِ مُحَمَّدٌ الْحُجَّةُ بْنُ الْحَسَنِ الْخالِصِ بِسُرَّ مَنْ رَأَي لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبانَ سَنَةَ خَمْسٍ وَخَمْسِينَ وَمأَتَيْنِ لِلْهِجْرَةِ وَأَمّا نَسَبُهُ فَهُوَ اَبُوالْقاسِمِ مُحَمَّدٌ الْحُجَّةُ بْنُ الْحَسَنِ الْخالِصِ بْنِ عَلِيٍّ الْهادِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوادِ...». [11] .
يعني:
«ابوالقاسم محمد حجت، پسر حسن خالص در سامرا نيمه شعبان سال 255 هجري به دنيا آمد. اما نسبش: او ابوالقاسم «م ح م د» حجّت فرزند حسن خالص فرزند علي هادي، فرزند محمَّد جواد، فرزند علي الرضا، فرزند موسي كاظم، فرزند جعفر صادق، فرزند محمَّد باقر، فرزند علي زين العابدين، فرزند حسين بن علي بن ابي طالب است. مادرش كنيزي است به نام نرجس بهترين كنيز،نام اوراغيراز اين نيز گفته اند، كنيه اش ابوالقاسم، لقبش حجّت، مهدي،خلف صالح، قائم، منتظر، صاحب الزمان و مشهورترين آنان همان «مهدي»است».
بدين طريق مي بينيم كه ابن صبّاغ هم به ولادت آن حضرت اشاره كرده و هم امامت او و امام دوازدهم بودنش را بيان نموده است.
ناگفته نماند كه ابن صبّاغ [12] از كتاب ارشاد مرحوم شيخ مفيد دانشمند و فقيه بزرگوار شيعه به صورت مقبول چنين نقل مي كند: امام بعد از ابو محمَّد حسن عسكري پسرش محمَّد بود، امام حسن عسكري غير از وي پسري نگذاشت. پدرش او را به طور مخفي در جاي خود گذاشت، عمر وي به هنگام رحلت پدرش پنج سال بود ولي خداي تعالي در آن سن و سال به او حكمت عطا فرمود، چنانكه به يحيي عليه السّلام در حال طفوليت، حكمت عطا كرد و او را در حال كودكي، امام گردانيد (... وَآتَيْناهُ الْحُكْمَ صَبِيّاً) [13] ، چنانكه عيسي بن مريم را در گهواره پيامبر كرد، عيسي عليه السّلام در آغوش مادرش چنين گفت: (... اِنّي عَبْدُاللّهِ آتانِيَ الْكِتابَ وَ جَعَلَني نَبِيّاً». [14] .
در دين اسلام براي آن حضرت پيش از ولادتش از رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم، و از جدّش علي بن ابي طالب و از بقيه پدرانش كه اهل اشرف المراتب اند خبر صريح و نصّ وارد شده است. او صاحب شمشير و قائم منتظر است چنانكه در اين رابطه خبر صحيح داريم، او را پيش از قيامش دو تا غيبت هست، يكي از ديگري مفصلتر مي باشد، اولي كه كوتاه بود از ولادتش تا انقطاع سفارت و نيابت بين او و شيعيانش بود (حدود 69 سال) اما ديگري طولاني است و در آخر، او با شمشير قيام خواهد فرمود؛ زيرا خداوند فرموده: (وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ اَنَّ الاَْرْضَ يَرِثُها عِبادِيَ الصّالِحُونَ) [15] و مصداق آن، حكومت عدالت گستر و جهان شمول حضرت مهدي عليه السّلام است.
رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم فرموده: «لَنْ تَنْقَضِي اْلاَيّامُ واللَّيْالِي حَتّي يَبْعَثَ اللّهُ رَجُلاً مِنْ اَهْلِ بَيْتِي يُواطِئُ اِسْمُهُ اِسْمي يَمْلاُ اْلاَرْضَ عَدْلاً وَقِسْطاً كَما مُلِئَتْ جَوْراً وَظُلْماً». [16] .
«عَنْ زُرَارَةَ قالَ سَمِعْتُ اَبا جَعْفَرٍ عليه السّلام يَقُولُ: اَلاَئِمَّةُ اْلاِثْنَيْ عَشَرَ كُلُّهُمْ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ صلّي اللّه عليه و آله و سلّم عَلِيِّ بْنِ اَبِي طالِبٍ وَاَحَدَ عَشَرَ مِنْ وِلْدِهِ».
«و از زراره نقل شده كه مي گويد: از ابو جعفر (امام باقر عليه السّلام) شنيدم كه مي فرمود: امامان دوازده گانه همه از آل محمَّد صلّي اللّه عليه و آله و سلّم هستند و آنان عبارتند از: علي بن ابي طالب و يازده فرزندش».
پس از آنكه ابن صبّاغ اين مطالب را به صورت مقبول و بدون چون و چرا از ارشاد نقل كرده، اضافه مي كند كه ابن خشّاب در كتاب «مواليد اهل البيت» سند را به علي بن موسي عليه السّلام مي رساند كه فرمود: «خلف صالح از نسل ابي محمَّد حسن بن علي است و او صاحب الزمان و قائم مهدي است».
«عَلِيُّ بْنُ مُوسيَ الرِّضا عليه السّلام اَنَّهُ قالَ: الْخَلَفُ الصّالِحُ مِنْ وِلْدِ اَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ وَهُوَ صاحِبُ الزَّمانِ الْقائِمُ الْمَهْدِيُّ».
اما نصّ بر امامت وي از جانب پدرش آن است كه محمَّد بن علي بن بلال مي گويد: «دستور ابي محمَّد حسن بن علي عسكري به من آمد و آن وقت از عمر آن حضرت فقط دو سال مانده بود، به من از جانشين خود خبر داد، سپس وقتي كه فقط سه روز از عمرش باقي مانده بود به من خبر داد كه جانشين او بعد از وي فرزندش خواهد بود».
ناگفته نماند كه ابن صبّاغ با آنكه مالكي مذهب است اين مطالب حقّه را بدون كوچكترين ترديد نقل مي كند و اين مي رساند كه مطلب براي اين دانشمند و امثال وي كاملاً روشن و آفتابي بوده است و گر نه يك نفر از اهل سنّت، آن هم از علمايشان چگونه مي تواند با اين صراحت و بي پرده سخن بگويد!
7 - قرماني، ابو العباس احمد بن يوسف دمشقي (متوفاي 1019 هجري) مي گويد:
«اَلْفَصْلُ الْحادِي عَشَرَ فِي ذِكْرِ الْخَلَفِ الْصّالِحِ اَلاِْمام أبِي الْقاسِمِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ رَضِي اللّه عَنْهُ وَكانَ عُمْرُهُ عِنْدَ وَفاةِ اَبِيهِ خَمْسَ سِنِينَ آتاهُ اللّه فِيهاَ الْحِكْمَةَ كَما اُوتِيها يَحْيي عليه السّلام صَبِيّاً وَكانَ مَرْبُوعَ الْقامَةِ حَسَنَ الْوَجْهِ وَالشَّعْرِ، اَقْنَيَ اْلاَنْفِ اَجْلَي الْجَبْهَةِ». [17] .
يعني:
«فصل يازدهم كتاب در بيان حال خلف صالح امام ابي القاسم «م ح م د» فرزند حسن عسكري است كه عمرش به وقت وفات پدرش پنج سال بود، ولي خدا به وي حكمت (و امامت) عطا فرمود چنانكه به يحيي عليه السّلام داده شد، او متوسط القامه، زيبا موي، زيبا بيني [18] ، و گشاده پيشاني است».
معلوم مي شود كه مسأله به قدري واضح، حتمي و يقيني بوده كه اين مورخ حتي به ذكر قيافه و شمايل مبارك آن حضرت نيز پرداخته است و ولادت وي را از حتميّات دانسته و با جمله «الخلف الصالح الامام» از آن بزرگوار ياد كرده است.
8 - حافظ، ابو عبداللّه محمد بن يوسف كنجي شافعي (متوفاي 658 هجري) مانند ديگران رحلت حضرت عسكري و ولادت حضرت مهدي را بيان كرده و او را امام منتظر ناميده است، اينك عين كلام او را نقل مي كنيم:
«وَ قُبِضَ (الْعَسْكَريُّ عَلَيْهِ السَّلامْ) يَوْمَ الْجُمُعَةِ لِثَمانٍ خَلَوْنَ مِنْ رَبِيعِ اْلاَوَّلِ سَنَةَ سِتِّينَ وَ مأَتَيْنِ وَلَهُ يَوْمَئِذٍ ثَمانٌ وَ عِشْرُونَ سَنَةً بِسُرَّ مَنْ رَأَي وَ دُفِنَ فِي الْبَيْتِ الَّذِي دُفِنَ فِيهِ اَبُوهُ وَ خَلَّفَ اِبْنَهُ وَهُوَ اْلاِمامُ الْمُنْتَظَرُ وَنَخْتِمُ الْكِتابَ وَ نَرِدُهُ مُنْفَرِداً». [19] .
يعني:
«امام عسكري - صلوات اللّه عليه - روز جمعه هشتم ربيع الاوَّل در سال 260 در سامرّا از دنيا رفت و در خانه اي كه پدرش دفن شده بود دفن گرديد پسرش را بعد از خود گذاشت و اوست امام منتظر، كتاب كفاية الطالب را در اينجا تمام كرده و حالات امام منتظر را در كتابي مخصوص مي نگاريم».
ناگفته نماند كه: اين عالم، كتاب كفاية الطالب في المناقب را در حالات حضرت عسكري - صلوات اللّه عليه - تمام كرده، آن وقت حالات حضرت مهدي عليه السّلام را در كتابي به نام:«البيان في اخبار صاحب الزمان» نوشته است. حاج خليفه در كشف الظنون [20] مي گويد: «البيان في اخبار صاحب الزمان للشيخ ابي عبداللّه محمد بن يوسف الكنجي المتوفي سنة 658» بنابراين، در نسبت اين كتاب به او شكي نيست.
البته جاي بسيار دقت است كه اين حافظ مشهور به طور ارسال مسلّم مي گويد: «وهو الامام المنتظر»، خدايا! مطلب در نزد اين علما چقدر روشن و واضح و آشكار بوده كه بدون هيچ دغدغه مي گويند: «وهو الامام المنتظر» سبحان اللّه! حيف كه خلافت امويان و عبّاسيان و غيره مانع ترويج اين حقايق شد.
9 - شبراوي، عبداللّه بن محمد بن عامر شبراوي مصري شافعي (متوفاي 1172 هجري) مانند ديگر مورخين و محدّثين رحلت امام عسكري و ولادت امام مهدي عليهماالسّلام را چنين ذكر مي كند:
«اَلثّانِي عَشَرَ مِنَ اْلاَئِمَّةِ اَبُوالْقاسِمِ مُحَمَّدٌ الْحُجَّةُ اْلاِمامُ قِيلَ هُوَ الْمَهْدِيُّ الْمُنْتَظَرُ، وُلِدَ اْلاِمامُ مُحَمَّدٌ الْحُجَّةُ اِبْنُ اْلاِمامِ الْحَسَنِ الْخالِصِ رَضِيَ اللّه عَنْهُ بِسُرَّ مَنْ رأَي لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبانَ سَنَةَ خَمْسٍ وَ خَمْسِينَ وَ مأَتَيْنِ قَبْلَ مَوْتِ أَبِيهِ بِخَمْسِ سِنينَ وَكانَ اَبُوهُ قَدْ اَخْفاهُ حِينَ وُلِدَ وَ سَتَرَ اَمْرَهُ لِصُعُوبَةِ الْوَقْتِ وَ خَوْفِهِ مِنْ الْخُلَفاء... وَكانَ اْلاِمامُ مُحَمَّدٌ الْحُجَّةُ يُلَقَّبُ اَيْضاً بِالْمَهْدِيِّ وَالْقائِمِ وَالْمُنْتَظَرِ وَالْخَلَفِ الصّالِحِ وَصاحِبِ الزَّمانِ وَاَشْهَرُها الْمَهْدِيُّ وَلِذلِكَ ذَهَبَتِ الشِّيعَةُ: اَنَّهُ الّذِي صَحَّتِ اْلاَحادِيثُ بِأنَّهُ يَظْهَرُ فِي آخِرِ الزَّمانِ وَاَنَّهُ مَوْجُودٌ فِي السِّرْدابِ». [21] .
يعني:
«دوازدهمين امام ابوالقاسم «م ح م د» حجّت است، گويند: مهدي منتظر، اوست. امام «م ح م د» حجّت پسر امام حسن خالص در شب نيمه شعبان سال 255، پنج سال پيش از وفات پدرش به دنيا آمد، پدرش ولادت او را به علت دشواري وقت و ترس از خلفا... مخفي نگاه داشته بود، امام «م ح م د» حجّت، لقبش مهدي، قائم، منتظر، خلف صالح، صاحب الزمان بود، اشهر القابش همان «مهدي» است. لذا شيعه معتقد شده است او همان است كه احاديث صحيحه مي گويند در آخرالزمان ظهور خواهد كرد و او در «سرداب» موجود است».
در اينجا سه نكته را يادآور مي شويم:
اوَّل:
جريان سرداب را در گذشته گفتيم كه سرداب قداستش فقط به علت معبد بودن است و عسكريين عليهماالسّلام در آن عبادت مي كردند و امام زمان عليه السّلام نه در سرداب غايب شده و نه در سرداب است و نه از آن ظهور خواهد كرد و اين به غلط مشهور شده است.
دوّم:
اينكه مي گويند: «شيعه به مهدي موعود بودن او معتقد شده است» گفته شد كه دلايل اهل سنّت نيز او را مهدي موعود مي دانند، چنانكه در فصل قبلي نقل گرديد.
سوّم:
در كلام شبراوي و ديگران گذشت كه امام حسن عسكري عليه السّلام ولادت پسرش را از خوف خلفا مخفي نگاه داشته بود، مي گوييم چرا مخفي نگاه داشته بود، چرا ولادت يك نفر را مخفي نگاه دارند و چرا از خلفا بترسند؟ اين نيست مگر به جهت آنكه معلوم شده بود كه مهدي موعود فرزند حسن عسكري عليهماالسّلام است والاّ علّتي نبود كه وي را مخفي نگاه دارد.
10 - ابن عماد، عبدالحيّ بن احمد دمشقي حنبلي (متوفاي 1089 هجري) در حوادث سال 260 هجري مي گويد:
«وَفِيها تُوُفِّيَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْجَوادِ بْنِ عَلِي الرِّضاَ بْنِ مُوسَي الْكاظِمِ بْنِ جَعْفَرٍ الْصّادِقِ الْعَلَويِّ الْحُسَيْنِيِّ، اَحَدُ الاِْثْنَيْ عَشَرَ الَّذِينَ تَعْتَقِدُ الرّافِضَةُ فِيهِمُ الْعِصْمَةَ وَهُوَ والِدُ الْمُنْتَظَرِ مُحَمَّدٍ صاحِبِ السِّرْدابِ». [22] .
يعني:
«و در آن سال حسن بن علي بن جواد بن علي الرضا بن موسي كاظم بن جعفر صادق علوي حسيني وفات يافت، او يكي از دوازده نفري است كه شيعه به عصمت آنان اعتقاد دارد و او پدر «محمَّد منتظر» صاحب سرداب مي باشد».
به نظر مي آيد اين مورخ و محدّث، چنانكه از كلماتش پيداست از نقل جريان اكراه دارد ولي به ناچار ولادت حضرت مهدي عليه السّلام را و اينكه او فرزند حسن عسكري عليه السّلام است اقرار و گواهي مي دهد، و اي كاش! ايشان دلايل گذشته را به نظر مي آورد و شايد در نظر داشته و مغلوب جوّ موجود شده است.
11 - عبداللّه بسمل راجع به ولادت حضرت مهدي عليه السّلام چنين مي گويد:
«اَلاِمامُ الْمَهْدِيُّ اِسْمُهُ مُحَمَّدٌ كُنْيَتُهُ اَبُوالْقاسِمِ، لَقَبُهُ الْحُجَّةُ وَالْمَهْدِيُّ وَالْخَلَفُ الصّالِحُ وَالْقائِمُ وَالْمُنْتَظَرُ وَصاحِبُ الزَّمانِ وَعُمْرُهُ عِنْدَ وَفاةِ اَبِيهِ خَمْسُ سِنيِنَ لكِنْ آتاهُ اللّهُ فِيهَا الْحِكْمَةَ». [23] .
يعني:
«اسم امام مهدي «محمَّد» و كنيه اش ابوالقاسم است، لقبش حجّت، مهدي، خلف صالح، قائم، منتظر و صاحب الزمان مي باشد و در هنگام وفات پدرش پنج سال داشت، لكن در همان سن كم، خداوند به او حكمت عطا فرمود».
اين سخن نظير سخنان قبل است، ولادت حضرت، نزد صاحب كتاب، يقيني بوده و از عباراتش كاملاً معلوم مي شود كه آن حضرت را امام و فرزند بلافصل حضرت عسكري عليه السّلام مي داند و جمله «لكِنْ آتاهُ اللّهُ فِيهاَ الْحِكْمَةِ»
يعني:
خداوند در آن پنج سالگي به او حكمت عطا كرده بود نظير (... وَآتَيْناهُ الْحُكْمَ صَبِيّاً) [24] كه در باره حضرت يحيي عليه السّلام است قسم به عمرم كه اين عالم با اين بيان، امامت آن حضرت را قبول كرده است. چه بياني بالاتر از اين مي خواهيم؟!
12 - زِرِكلي، آن حضرت - صلوات اللّه عليه - را از اعلام شمرده و به ولادت و مدت عمرش تا رحلت پدرش اشاره كرده و چنين مي گويد:
«مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ (الْخالِصِ) بْن عَلِي الْهادِيِّ اَبُوالْقاسِمِ آخِرُ اَلاَْئمَّةِ اَلاِْثْنَيْ عَشَرَ عِنْدَ اْلاِمامِيَّةِ وَ هُوَ الْمَعْرُوفُ عِنْدَهُمْ بِالْمَهْدِيِّ وَصاحِبِ الزَّمانِ وَالْمُنْتَظَرِ وَالْحُجَّةِ... وُلِدَ فِي سامِرّا وَماتَ اَبُوهُ وَلَهُ مِنَ الْعُمْرِ نَحْوُ خَمْسِ سنين...وَقِيْلَفِي تارِيخ ِمَوْلِدِهِ لَيْلَةَ نِصْفِ شَعْبانَ سَنَةَ خَمْسٍ وَ خَمْسِينَ وَمأَتَيْنِ». [25] .
يعني:
«محمَّد بن حسن عسكري (خالص) فرزند علي هادي ابوالقاسم آخرين ائمه دوازده گانه نزد اماميّه مي باشد و او نزد اماميّه به مهدي، صاحب الزمان، منتظر و حجّت معروف است و در سامرّا به دنيا آمده است و وقتي پدرش فوت كرد، او پنج سال داشت. بعضي تولد او را شب نيمه شعبان سال 255 دانسته اند».
اصلاً اين عبارات نوراني در باره انساني كه بيش از پنج سال عمر نداشته و از اعلام است جز امامت و مهدي موعود بودن چه معنايي مي تواند داشته باشد؟ اي كاش! زركلي مقداري به خودش زحمت داده رواياتي را كه در فصل گذشته گفته ايم به نظر مي آورد و آن وقت مي ديد آيا امام دوازدهم بودن آن حضرت «عندالاماميّه» است يا «عندالاماميّه واهل السنّه» مي باشد.
13 - ديار بكري، حسين بن محمد بن حسن مالكي (متوفاي 982) در مكّه معظمه در باره ولادت و نسب آن حضرت چنين مي گويد:
«الثّانِي عَشَرَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الرِّضا يُكَنّي اَباَالْقاسِمِ وَ لَقّبَهُ الاِمامِيَّةُ بِالْحُجَّةِ وَالْقائِمِ وَالْمَهْدِيِّ وَالْمُنْتَظَرِ وَصاحِبِ الزَّمانِ وَهُوَ عِنْدَهُمْ خاتَمٌ لِلاِثْنَيْ عَشَرَ اِماماً... اُمُّهُ اُمُ وَلَدٍ اسْمُها صَيْقَلُ وَ قِيلَ: سَوْسَنُ وقيلَ: نَرْجِسُ وَقِيلَ: غَيْرُذلِكَ، وُلِدَ فِي سُرَّ مَنْ رَأَي فِي الثّالِثِ وَالْعِشْرِينَ مِنْ رَمَضانَ سَنَةَ ثَمانِينَ وَ خَمْسِينَ وَ مأَتَيْنِ». [26] .
يعني:
«امام دوازدهم «م ح م د» پسر حسن، پسر علي، پسر محمد، پسر علي الرضاست، كنيه اش ابوالقاسم مي باشد، شيعه به او لقب حجّت، قائم، مهدي، منتظر، و صاحب الزمان داده است، از نظر شيعه او تمام كننده و خاتم امامان دوازده گانه است... مادرش كنيزي است به نام صيقل و به قولي سوسن و به قولي نرجس و غير از آن نيز گفته اند، ايشان در روز بيست و سوم رمضان، سال 258 هجري در سامرّا متولّد شد».
همين مورخ، ضمن ذكر رحلت امام عسكري عليه السّلام باز به ولادت حضرت مهدي صلوات اللّه عليه - اشاره كرده و چنين مي گويد:
«وَفِي سَنَةِ سِتِّينَ وَ مأَتَيْنِ ماتَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْجَوادِ بْنِ الرِّضا الْعَلَويِّ اَحَدُ اْلاَئِمَّةِ الاِثْنَيْ عَشَرَ الَّذِينَ تَعْتَقِدُ اْلاِمامِيَّةُ الرّافِضيَّةُ عِصْمَتَهُمْ وَ هُوَ والِدُ مُنْتَظَرِهِمْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ». [27] .
يعني:
«در سال 260 حسن بن علي عسكري يكي از امامان دوازده گانه كه شيعه به عصمت آنان عقيده دارد از دنيا رفت و او پدر محمَّد بن الحسن است كه شيعيان انتظارش را مي كشند».
اين عبارتهاي نوراني و امثال آنها نشان مي دهند كه ولادت آن حضرت، نزد اهل سنّت از اوضح واضحات و اظهر من الشمس بوده است و دورانهاي تاريك بني اميّه و بني عبّاس وغيره نگذاشته آنچه در كتابهاست به زبان آورده و مانند جهان تشيع، ترويج شود، چنانكه مشروحاً در مقدّمه گفته شد. و اينكه انتظار مهدي موعود - عجّل اللّه تعالي فرجه الشريف - را به شيعه نسبت داده و مي گويند: او امام دوازدهم نزد شيعه است، علتش غفلت از دلايلي است كه در فصل سابق گفته شد و گر نه آنكه در كتابهاي مشهور و معتبر مي خوانند كه رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم به امام حسين عليه السّلام فرمود:
«اِنَّ اللّهَ اخْتارَ مِنْ صُلْبِكَ يا حُسَيْنُ تِسْعَةَ أَئمَّةٍ تاسِعُهُمْ قائِمُهُمْ...». و يا فرمود: «اَنْتَ حُجَّةٌ، اِبْنُ حُجَّةٍ اَخُو حُجَّةٍ وَاَبُو حُجَجِ تِسْعَةٍ تاسِعُهُمْ قائِمُهُمْ».
چطور مي توانند بگويند كه او از نظر شيعه امام دوازدهم است و يا او كسي است كه شيعه او را «منتظر» مي داند؟!
14 - ابن خلكان، ابوالعبّاس شمس الدين برمكي اربلي شافعي در باره ولادت، سن، مادر و پدر آن حضرت، چنين مي گويد:
«اَبُو الْقاسِمِ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ بْنِ عَلِي الْهادِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوادِ ثانِي عَشَرَ اَلاَْئِمَّةِ اْلاِثْنَيْ عَشَرَ عَلَي اِعْتِقادِ الشِّيْعَةِ الاِمامِيَّةِ الْمَعْرُوفُ بِالْحُجَّةِ وَهُوَ الَّذِي تَزْعمُ الشِّيعَةُ اَنَّهُ الْمُنْتَظَرُ وَالْقائِمُ وَالْمَهْدِيُّ... كانَتْ وِلادَتُهُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ مُنْتَصَف شَعْبانَ سَنَةَ خَمْسٍ وَخَمْسِينَ وَمأَتَيْنِ وَلَمّا تُوُفِّيَ اَبُوهُ وَقَدْ سَبَقَ ذِكْرُهُ كانَ عُمْرُهُ خَمْسَ سِنينَ وَاسْمُ اُمِّهِ «خَمْطٌ» وقيل نَرْجِسُ... ذَكَرَ ابْنُ اْلاَزْرَقِ فِي تارِيخِ «مَيّافارقين» اَنَّ الْحُجَّةَ الْمَذْكُورَ وُلِدَ تاسِعَ شَهْرِ رَبِيع اْلاَوَّلِ سَنَةَ ثَمانٍ وَ خَمْسِينَ وَمأَتَيْنِ...». [28] .
يعني:
«ابوالقاسم محمَّد بن حسن عسكري بن علي هادي بن محمد جواد، دوازدهمين امام از امامان دوازده گانه بنا بر اعتقاد شيعه مي باشد و معروف است به حجَّت و او همان است كه شيعه معتقد است او منتظر، قائم و مهدي مي باشد... ولادتش روز جمعه نيمه شعبان سال 255 بوده وقتي كه پدرش وفات يافت - كه ذكرش گذشت - پنج سال داشت، اسم مادرش «خمط» و بعضي نرجس گفته اند... ابن ازرق در تاريخ «ميّافارقين» گفته است كه حجّت مذكور در نهم ماه ربيع الاَوَّل سال 258 متولد شده است».
در اينجا نيز مي بينيم كه اين مورّخ معروف، ولادت آن حضرت را به طور ارسال مسلم مي نويسد و از «ابن ازرق» نيز نقل مي كند، او نيز مانند ديگران مسأله سرداب را عنوان كرده - كه در گذشته در باره آن سخن گفته شد - اين نقلها نشان مي دهد كه در ولادت آن حضرت و فرزند بلافصل حضرت عسكري عليه السّلام بودن آن مطلقاً شك و شبهه اي نبوده است و گر نه اين چنين بي دغدغه نقل نمي كردند.
15 - قاضي بهلول بهجت در باره امام عسكري عليه السّلام مي گويد: «امام عسكري در سال 260 هجري از دنيا رحلت فرمود و در سامرّا با پدر بزرگوارش در يك مقام مدفون است، فرزندش فقط وليعصر و زمان، حضرت محمَّد بود». [29] .
ايشان مي گويد: «امام القائم المهدي صاحب العصر والزمان در تاريخ 255 هجري در 15 شعبان متولد شد، مادرش امّ ولد و اسمش نرجس خاتون بود و او پنج سال داشت كه پدرش از دنيا رفت.... امام تا به حال زنده بوده و وقتي كه خدا بخواهد ظهور نموده و روي زمين را از عدل، مالامال خواهد نمود». [30] .
ناگقته نماند كه اين دانشمند معروف چنانكه كلماتش نشان مي دهد؛ مانند يك شيعه كامل، به امام عصر - صلوات اللّه عليه - اعتقاد دارد.
16 - حافظ ابن خشّاب ابي محمد عبداللّه بن نصر بغدادي (متوفاي 567 هجري) چنين مي گويد:
«فِي ذِكْرِ الْخَلَفِ الصّالِحِ عَنِ الرّضا عليه السّلام قالَ اَلْخَلَفُ الصّالِحُ مِنْ وِلْدِ اَبِي مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِي وَهُوَ صاحِبُ الْزَّمانِ وَهُوَ الْمَهْدِيُّ». [31] .
يعني:
«امّا سخن در باره خلف صالح (مهدي موعود) آن است كه از حضرت رضا عليه السّلام نقل شده كه فرمود: مهدي موعود از فرزندان حسن بن علي عسكري است و اوست صاحب الزمان و اوست مهدي».
حافظ قندوزي حنفي اين سخن را از غاية المرام از ابن خشّاب چنين نقل مي كند:
«عَنْ اِبْنِ الْخَشّابِ قالَ: حَدَّثَنا صَدَقَةُ بْنُ مُوسي قالَ: حَدَّثْنا اَبِي عَنْ عَلِي الرِّضا بْنِ مُوسيَ الْكاظِمِ قالَ: الْخَلَفُ الصّالِحُ مِنْ وِلْدِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْعَسْكَريِّ، هُوَ صاحِبُ الزَّمانِ وَهُوَ الْمَهْدِيُّ». [32] .
17 - ابْن ابي الثلج بغدادي (متوفاي 325) در باره ولادت حضرت و پدر بزرگوارش مي گويد:
«وُلِدَ الْخَلَفُ عليه السّلام سَنَةَ ثَمانٍ وَخَمْسِينَ وَمأَتَيْنِ (258) وَمَضَي اَبُو مُحَمَّدٍ وَللْخَلَفِ عَلَيْهِ السَّلامُ سَنَتانِ وَاَرْبَعَةُ اَشْهُرٍ، اُخِذَ عَنِ الْحافِظِ مُحَمَّدِ بْنِ جَرِيرٍ الطَّبَرِي صاحِبِ الْتارِيخِ». [33] .
يعني:
«خلف صالح (امام زمان عليه السّلام) در سال 258 به دنيا آمد، آنگاه كه پدرش ابو محمَّد از دنيا رفت، مهدي عليه السّلام دو سال و چهار ماه داشت، اين سخن از محمد بن جرير طبري صاحب تاريخ معروف، اخذ شده است».
18 - جمال الدين احمد بن علي الحسيني معروف به ابن عقبه (متوفاي 828 هجري) چنين گفته است:
«وَاَمّا عَلِيُّ الْهادِيُّ فَيُلَقَّبُ بِالْعَسْكَرِيِّ لِمَقامِهِ بِسُرَّ مَنْ رَأَي وَكانَتْ تُسَمّيَ الْعَسْكَرَ... وَاَعْقَبَ مِنْ رَجُلَيْنِ هُما اْلاِمامُ الْهُمامُ اَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ الْعَسْكَرِيُّ وَكانَ مِنَ الزُّهْدِ وَالْعِلْمِ عَلَي اَمْرٍ عَظِيِمٍ وَ هُوَ والِدُ اْلاِمامِ مُحَمَّدٍ الْمَهْدِيِّ - صلوات اللّه عليه - ثانِي عَشَرَ الاَئِمَّةِ عِنْدَ الاِمامِيَّةِ وَهُوَ الْقائِمُ الْمُنْتَظَرُ عِنْدَهُمْ مِنْ اُمِّ وَلَدٍ اِسْمُها نَرْجِسُ». [34] .
يعني:
«علي هادي عليه السّلام لقبش عسكري است چون در سامرّا كه عسكر ناميده مي شد سكونت داشت از نسل وي دو نفر است يكي امام ابو محمَّد الحسن العسكري است كه در زهد و علم مقام بزرگي داشت و او پدر امام محمَّد مهدي - صلوات اللّه عليه - امام دوازدهم در نزد اماميه است و او همان قائم منتظر نزد آنان است و از كنيزي به نام نرجس متولد شده است».
ناگفته نماند كه مرحوم شيخ آقابزرگ كتاب عمدة الطالب را در «الذّريعه» نقل كرده و آن را از كتب شيعه دانسته است. مرحوم محدّث قمّي در الكني والالقاب فرموده: «كانَ مِنْ اَعاظِمِ اْلاِمامِيَّةِ». و نيز حاجي خليفه آن را در كشف الظنون آورده است. عبارت فوق نشان مي دهد كه او از اهل سنّت بوده است. واللّه العالم.
19 - خواجه پارسا (متوفاي 822) - كه از بزرگان مذهب حنفي است - راجع به ولادت، پدر، مادر و فرزند بلافصل بودن حضرت مهدي عليه السّلام چنين گفته است:
«وَ مِنْ اَئمَّةِ اَهْلِ الْبَيْتِ الطَّيِّبِينَ اَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ الْعَسْكَريُّ... وَماتَ وَدُفِنَ بِجَنْبِ اَبِيهِ... وَلَمْ يَخْلِفْ وَلَداً غَيْرَ اَبِي الْقاسِمِ مُحَمَّدٍ الْمُنْتَظَرِ الْمُسَمّيَ بِالْقائِمِ وَالحُجَّةِ وَالْمَهْدِيِّ وَصاحِبِ الزَّمانِ وَخاتَمِ اْلاَئِمَّةِ الاِْثْنَيْ عَشَرَ عِنْدَ الاِْمامِيَّةِ وَكانَ مُوْلِدُ الْمُنْتَظَرِ لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبانَ سَنَةَ خَمْسٍ وخَمْسِينَ وَمأَتَيْنِ، اُمُّهُ اُمُّ وَلَدٍ يُقالُ لَها نَرْجِسُ». [35] .
اين عالم معروف نيز با اين عبارات نوراني، رحلت و محل دفن حضرت عسكري عليه السّلام را معين كرده و آنگاه به يگانه فرزند بودن امام مهدي عليه السّلام تصريح مي كند و همان القاب را بيان مي دارد كه شيعه از امامان عليهم السّلام نقل كرده و از مادر والامقامش نيز نام مي برد و تاريخ ولادتش را نيز تعيين مي نمايد.
نگارنده يقين دارد كه اگر خواجه پارسا دلايل فصل سابق كتاب را پيدا كرده و در نظر مي آورد از گفتن «عندالاماميه» مسلماً صرف نظر كرده و «عندالمسلمين» مي گفت. ولي با در نظر گرفتن ادله فصل سابق، مطلب كاملاً آسان است.
20 - حافظ قندوزي حنفي، باب 79 ينابيع المودّه به نام: «الباب التاسع والسبعون في ذكر ولادة القائم المهدي عليه السّلام وزايجة ولادته...» را به ولادت حضرت مهدي صلوات اللّه عليه - اختصاص داده است و در آن باب، ولادت آن بزرگوار را از كتاب غيبت شيخ طوسي، صواعق محرقه ابن حجر و فصل الخطاب خواجه پارسا و در ابواب ديگر از شعراني و امثال او به طور ارسال مسلم نقل كرده است.
21 - ابن طلحه، كمال الدين شافعي (متوفاي 654) راجع به حضرت امام حسن عسكري عليه السّلام فرموده: بزرگترين منقبت و مزيّتي كه خدا به او عطا فرموده آن است كه: مهدي موعود از صلب او و متولد از اوست، اينك عين عبارت كتاب:
«أَمّا اسْمُهُ (الْعَسْكَري عليه السّلام) الْحَسَنُ وَ كُنْيَتُهُ اَبُو مُحَمَّدٍ وَلَقَبُهُ الْخالِصُ وَأَمّا مَناقِبُهُ فَاعْلَمْ اَنَّ الْمَنْقَبَةَ الْعُلْيا وَالْمَزِيَّةَ الْكُبْري الَّتِي خَصَّهُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ بِها وَقَلّدَهُ فَرِيدَها... اِنَّ الْمَهْدِيَّ مُحَمَّداً نَسْلُهُ الْمَخْلُوقُ مِنْهُ وَوَلَدُهُ الْمُنْتَسَبُ اِلَيْهِ». [36] .
ايشان در باب دوازدهم كه در باره مهدي موعودعليه السّلام به طورمفصل سخن گفته و راجع به ولادت،نسب،تاريخ ولادت،نام مادر، القابش و غيره چنين گفته است:
«فَاَمّا مُوْلِدُهُ فَبِسُرَّ مَنْ رَأَي فِي ثالِثٍ وَ عِشْرِينَ سَنَةَ ثَمانٍ وَخَمْسِينَ وَمأَتَيْنِ لِلْهِجْرَةِ وَاَمّا نَسَبَهُ اَباً وَاُمّاً فَاَبُوهُ الْحَسَنُ الْخالِصُ بْنُ عَلِي الْمُتَوكّلِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقانِعِ بْنِ عَلِيٍّ الرِّضا بْنِ مُوسيَ الْكاظِمِ بْنِ جَعْفَرٍ الْصّادِقِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْباقِرِ بْنِ عَلِيٍّ زَيْنِ الْعابِدِينَ بْنِ الْحُسَيْنِ الْزَّكِيِّ بْنِ عَلِيٍّ الْمُرْتَضي اَمْيرِ الْمُؤ مِنينَ وَ قَدْ تَقَدَّمَ ذِكْرُ ذلِكَ مُفَصَّلاً وَاُمُّهُ اُمُّ وَلَدٍ تُسْمّي صَيْقَل... وَ أَمّا اِسْمُهُ فَمُحَمَّدٌ وَكُنْيَتُهُ اَبُو الْقاسِمِ وَلَقَبُهُ الْحُجَّةُ وَالْخَلَفُ الْصّالِحُ وَ قِيلَ الْمُنْتَظَرُ». [37] .
يعني:
«ولادتش در بيست و سوم [38] سال 258 هجري، در شهر سامرّا بوده امّا نسب او از طرف پدر و مادر: پدرش حسن خالص فرزند علي متوكل، پسر محمد قانع، فرزند علي الرضا، پسر موسي كاظم، پسر جعفر صادق، پسر محمد باقر، پسر علي زين العابدين، پسر حسين زكي پسر علي مرتضي امير المؤ منين كه حالاتش به طور مفصل ياد شده است، اما مادرش كنيزي به نام صيقل است... و نام خودش محمَّد، كنيه اش ابوالقاسم، لقبش حجّت و خلف صالح و به قولي منتظر مي باشد».
ببينيد اين مورّخ معروف - كه از اساطين شافعيه است - چطور مانند يك شيعه با كلمات درخشان و نوراني، حالات و نسب آن حضرت را ترسيم مي كند كه عقل حيران است و اين نشان مي دهد كه اين حقايق و واقعيات در عصر صاحب كتاب، چقدر روشن و آشكار و مسلّم بوده كه يك مورّخ و محدّث شافعي پا در ركاب كرده و چنين مي گويد.
البته ابن طلحه بعد از گفتن اين سخنان و نقل احاديث مهدي از رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم مي گويد: اگر معترضي بگويد كه اين احاديث در باره مهدي صحيح و مورد اتّفاق است و صحيح و صريحند در اينكه مهدي از نسل فاطمه و رسول خداصلّي اللّه عليه و آله و سلّم و از عترت اوست و نامش نام آن حضرت است و زمين را پر از عدل و داد خواهد كرد و او از نسل عبدالمطلب و از سادات اهل بهشت است، ولي اين روايت دلالت نمي كند كه او حتماً ابوالقاسم محمَّد بن حسن حجّت و خلف صالح است؛ چون اولاد فاطمه زياد است و هر كه تا روز قيامت از نسل فاطمه به دنيا بيايد مي شود گفت از نسل او و از عترت طاهره و از اهل بيت است، علي هذا با همه اين دلايل باز دليل ديگري احتياج است كه اثبات كند منظور از احاديث فوق، همان مهدي موعود فوق است.
آن وقت، صاحب كتاب، شروع به جواب دادن كرده و در پنج يا شش صفحه اعتراض فوق را آورده و جواب داده كه منظور رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم همان مهدي فرزند بلافصل امام حسن عسكري عليه السّلام است، خوانندگان را به مطالعه آن توصيه مي كنم.
ولي حيف كه اين دانشمند، مورّخ و محدّث شافعي، دلايلي را كه ما در فصل سابق آورديم نياورده و به آنها استدلال نكرده است؛ اگر يك دفعه مي فرمود كه در مقتل خوارزمي و در ارجح المطالب آمده كه رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم به امام حسين عليه السّلام فرمود: «... أَنْتَ اَبُو حُجَجِ تِسْعَةٍ تاسِعُهُمْ قائِمُهُمْ» جواب كاملاً تمام و كافي بود و اعتراض معترض، قطع مي گرديد.
22 - شمس الدين، ابو المظفر سبط ابن جوزي حنفي (متوفاي 654هجري) راجع به حضرت مهدي عليه السّلام چنين گفته است:
«هُوَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسيَ الرِّضاَ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ اَبِي طالِبٍ وَ كُنْيَتُهُ اَبُو عَبْدِاللّهِ وَاَبُوالْقاسِمِ وَهُوَ الْخَلَفُ الْحُجَّةُ صاحِبُ الزَّمانِ، الْقائِمُ الْمُنْتَظَرُ وَهُوَ آخِرُ اْلاَئِمَّةِ اَنْبأنا عَبْدُالْعَزيزِ بْنُ مُحَمُودِ بْنِ الْبَزّازِ عَنْ ابْنِ عُمَرَ قالَ: قالَ رَسُولُ اللّه صلّي اللّه عليه و آله و سلّم يَخْرُجُ فِي آخِرِ الزَّمانِ رَجُلٌ مِنْ وِلْدِي اِسْمُهُ كَاِسْمِي وَ كُنْيَتُهُ كَكُنْيَتِي يَمْلاُ اْلاَرْضَ عَدْلاً كَما مُلِئَتْ جَوْراً فَذَلِكَ هُوَ الْمَهْدِيُّ...». [39] .
يعني:
«او محمد بن حسن بن علي بن محمد بن علي بن موسي الرضا بن جعفر بن محمد بن علي بن الحسين بن علي بن ابي طالب و كنيه اش ابو عبداللّه و ابوالقاسم است و او خلف حجّت، صاحب زمان، قائم منتظر و آخرين ائمه است. عبدالعزيز بن محمود بن بزاز به نقل از ابن عمر به ما گفت كه رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: در آخر زمان مردي از فرزندانم كه اسم او مثل اسم من و كنيه او مثل كنيه من است خارج مي شود و زمين را پر از عدل مي كند همانطور كه از ظلم پر شده باشد، او همان مهدي است».
اين دانشمند كه اول حنبلي بوده و بعد مذهب حنفي را اختيار كرده بي هيچ شك و ترديدي، دوازده امام عليهم السّلام را نقل كرده و صريحاً اظهار مي دارد كه منظور رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم از حديث «يخرج...» همان فرزند بلافصل حسن عسكري - صلوات اللّه عليه - است و مي گويد: حجّت و صاحب الزمان و قائم منتظر، اوست. آنگاه قول اماميه را كه امام زمان عليه السّلام زنده است به صورت مقبول نقل كرده و به استدلال آنها اشاره مي كند و با نقل قصيده ابوالفضل يحيي بن سلامه كه در مدح ائمّه عليهم السّلام سروده است، سخن خود را به پايان مي برد.
23 - سيد مؤ من شبلنجي شافعي مصري مي نويسد: «رحلت ابو محمد حسن بن علي در روز جمعه هشتم ربيع الا ول سال 260 بود و از فرزندان، فقط پسرش محمّد را باقي گذاشت». [40] .
آن وقت در فصل بعدي در باره ولادت، حالات، شمائل، مادر و نوّاب آن حضرت چنين مي گويد:
«فَصْلٌ فِي ذِكْرِ مَناقِبِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْخالِصِ بْنِ عَلِي الْهادِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوادِ بْنِ عَلِي الرِّضاَ بِنْ مُوسَي الْكاظِمِ بْنِ جَعْفَرٍ الْصّادِقِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْباقِرِ بْنِ عَلِي زَيْنِ الْعابِدِينَ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أبِي طالِبٍ رَضِيَاللّه عَنْهُمْ».
اين عالم پس از ذكرنسب مبارك آن حضرت چنين مي گويد:«مادرش ام ولدي است به نام نرجس و به قولي صيقل و به قولي سوسن، كنيه اش ابوالقاسم و اماميه به او لقب حجّت، مهدي، خلف صالح، قائم، منتظر و صاحب الزمان داده اند ولي از همه مشهورتر همان «مهدي» است. آن حضرت متوسط القامه و زيباروي بود، موي سرش به شانه اش مي افتاد، بيني زيبا [41] و پيشاني گشاده داشت و در زمان معتمد عبّاسي، محمَّد بن عثمان، دربانش بود؛ چنانكه ابن صبّاغ در فصول المهمّه گفته است او به عقيده اماميه آخرين امام از امامان دوازده گانه است...».
در تاريخ ابن الوردي آمده است كه: «محمد بن حسن خالص در سال 255 به دنيا آمد... شيخ ابو عبداللّه محمد بن يوسف كنجي در كتاب «البيان في اخبار صاحب الزمان» مي گويد: از دلايلي كه بر زنده ماندن مهدي تا امروز دلالت دارد آن است كه زنده ماندنش محال نيست؛ چنانكه از اولياء اللّه عيسي بن مريم و خضر و الياس و از دشمنان خدا، دجّال و ابليس زنده اند...».
البته مكرّر گفته ايم كه بعضي از مطالب را منحصر به شيعه دانستن، غفلت و يا عدم توجه به منقولات كتب خودشان است و گر نه به طور عيان مي ديدند كه آنچه شيعه مي گويد، كتابهاي اهل سنّت نيز همان را مي گويد.
24 - عبدالوهاب شعراني شافعي مصري (متوفاي 973 هجري) در باره حضرت مهدي عليه السّلام چنين مي گويد:
«... وَ هُوَ مِنْ اَوْلادِ الاِمامِ حَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ وَ مَوْلِدُهُ عَلَيْهِ السَّلام لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبانَ سَنَةَ خَمْسٍ وَ خَمْسِينَ وَ مِأَتَيْنِ وَ هُوَ باقٍ اِلي اَنْ يَجْتَمِعَ بِعيسيَ بْنِ مَرْيَمَ عليهماالسّلام فَيكُونَ عُمُرُهُ اِلي وَقْتِنا هذا - وَهُوَ سَنَةُ ثَمانٍ وَ خَمْسِينَ وَ تِسْعَمأَةٍ سَبْعَمِأَةِ سَنَةٍ وَ سِتَّ سِنِينَ». [42] .
يعني:
«و او از اولاد امام حسن عسكري و تولدش نيمه شعبان سال 255 مي باشد و او باقي مي ماند تا با عيسي بن مريم عليهماالسّلام اجتماع كند. و عمر شريفش تا زمان ما كه اكنون سال 958 است، 706 سال مي باشد».
ناگفته نماند كه كلام شعراني در فصل سابق در بند چهاردهم در رابطه با اينكه امام زمان عليه السّلام فرزند بلافصل امام حسن عسكري عليه السّلام است، گذشت و در اينجا به مناسبت تصريح به ولادت آن حضرت آورده ايم. و نيز گذشت كه در حساب اشتباه شده و در زمان وي از عمر آن حضرت 703 سال گذشته بود، نه 706 سال.
به هر حال، اين عالم مشهور و مقبول نزد اهل سنّت هم ولادت آن حضرت را يقين دارد و هم فرزند بلافصل حضرت عسكري بودنش را، به همين خاطر، عين كلام او را سيّد مؤ من شبلنجي شافعي در نورالابصار، ص 170، باب ثاني، ذيل «تتمّة في الكلام علي اخبار المهدي» و محمّد صبّان در اسعاف الراغبين حاشيه نورالابصار، ص 141 و حافظ حنفي قندوزي در ينابيع المودّه، ص 470، باب 85 از يواقيت و جواهر شعراني به صورت قبول و ارسال مسلّم نقل كرده اند.
25 - محي الدين بن عربي راجع به آن حضرت ولادت و نسبش مي گويد:
«وَاعْلَمُوا اَنَّهُ لابُدَّ مِنْ خُرُوجِ الْمَهْدِيِّ عَلَيْهِ السَّلامُ... وَ هُوَ مِنْ عِتْرَةِ رَسُولِ اللّهِ صلّي اللّه عليه و آله و سلّم مِنْ وِلْدِ فاطِمَةَ رَضِيَ اللّهُ عَنْها، جَدُّهُ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ اَبِي طالِبٍ وَوالِدُهُ الْحَسَنُ الْعَسْكَرِيُّ اِبْنُ اْلاِمامِ عَلِي الْنَّقِيِّ (بالنون) اِبْنِ مُحَمَّدٍ الْتَّقِيِّ (بالتاء) اِبْنِ الاِمامِ عَلِيٍّ الرِّضا، اِبْنِ الاِمامِ مُوسيَ الْكاظِمِ، ابْنِ الاِمامِ جَعْفَرٍ الْصّادِقِ، اِبْنِ الاِمامِ مُحَمَّدٍ الْباقِرٍ، اِبْنِ الاِمامِ زَيْنِ الْعابِدِينَ عَلِيٍّ، اِبْنِ الاِمامِ الْحُسَيْنِ، اِبْنِ الاِمامِ عَلِيِّ بْنِ أبِي طالِبٍ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُمْ، يُواطِئُ اِسْمُهُ اِسْمَ رَسُولِ اللّه صلّي اللّه عليه و آله و سلّم يُبايِعُهُ الْمُسْلِمُونَ بَيْنَ الرُّكْنِ وَالْمَقامِ». [43] .
يعني:
«بدانيد كه مهدي عليه السّلام حتماً خروج خواهد كرد... و او از عترت رسول اللّه صلّي اللّه عليه و آله و سلّم و از فرزندان فاطمه - رضي اللّه عنها - است و جدّش حسين بن علي بن ابي طالب و پدرش حسن عسكري، فرزند امام علي نقي، فرزند محمد تقي، فرزند امام علي الرضا، فرزند امام موسي كاظم، فرزند امام جعفر صادق، فرزند امام محمد باقر، فرزند امام زين العابدين علي، فرزند امام حسين، فرزند امام علي بن ابي طالب - رضي اللّه عنهم - مي باشد. اسم او با اسم رسول اللّه صلّي اللّه عليه و آله و سلّم قرين است و مسلمين بين ركن و مقام با او بيعت خواهند كرد».
ناگفته نماند كه شعراني اين سخن را در اليواقيت و الجواهر، ج 2، مبحث 65 و محمد صبّان در اسعاف الراغبين، حاشيه نور الابصار، ص 141، و عدوي حمزاوي مالكي مصري در مشارق الانوار، ص 112 «الفصل الثاني في المهدي و...» از فتوحات مكيّه محي الدين بن عربي نقل كرده اند و ما آن را در بحث سابق، تحت رقم 14 در رابطه با اينكه مهدي عليه السّلام فرزند بلافصل حضرت عسكري عليه السّلام است نقل كرديم، براي تكميل مطلب به آنجا رجوع شود.
به هر حال، محي الدين بن عربي در اينجا هم نسب آن حضرت و هم فرزند بلافصل حضرت عسكري بودنش را قبول كرده، ولادتش نيز خود به خود از اين كلام روشن مي شود.
26 - شمس الدين محمد بن طولون دمشقي حنفي (متوفاي 953) در باره ولادت و ساير خصوصيات آن حضرت چنين مي گويد:
«وَثانِي عَشَرَهُمْ اِبْنُهُ (الْعَسْكَرِيِّ) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ وَهُوَ اَبُوالْقاسِمِ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْهادِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوادِ بْنِ عَلِيٍّ الرِّضا بْنِ مُوسَي الْكاظِمِ بْنِ جَعْفَرٍ الْصّادِقِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْباقِرِ بْنِ عَلِي زَيْنِ الْعابِدِينَ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أبِي طالِبٍ رَضِيَاللّه عَنْهُمْ» [44] .
چنانكه ملاحظه مي شود، اين مورّخ حنفي، نسب آن حضرت و فرزند بلافصل امام عسكري عليه السّلام بودنش را نقل كرده و پس از نقل عقيده اماميه در باره وي و اينكه آنان وي را منتظر، قائم و مهدي لقب داده اند در رابطه با ولادتش مي گويد:
«كانَتْ وِلادَتُهُ - رَضِي اللّهُ عَنْهُ - يَوْمَ الْجُمُعَةِ مُنْتَصَفَ شَعْبانَ سَنَةَ خَمْسٍ وَخَمْسِينَ وَمِأَتَيْنِ وَلَمّا تُوُفِّيِ اَبُوهُ الْمُتَقَدِّمُ ذِكْرُهُ - رَضِيَ اللّهُ عَنْهُما - كانَ عُمْرُهُ خَمْسَ سِنِينَ وَاِسْمُ اُمِّهِ خَمْطٌ وَقِيل نَرْجِسُ».
يعني:
«ولادتش در روز جمعه نيمه شعبان سال 255 بوده و به وقت وفات پدرش كه شرح حال او گذشت، سن وي پنج سال بود، نام مادرش خمط و به قولي نرجس است».
آنگاه اشعاري را كه در اسامي و مدح دوازده امام عليهم السّلام سروده نقل مي كند و آنها به شرح ذيل است:
عَلَيْكَ بِالاَئِمَّةِ الاِْثْنَيْ عَشَرْ
مِنْ آلِ بَيْتِ الْمُصْطَفي خَيْرِ الْبَشَرْ
اَبُو تُرابٍ حَسَنٌ وَ حُسَيْنُ
وَ بُغْضُ زَيْنِ الْعابِدِينَ شَيْنٌ
مُحَمَّدٌ الْباقِرُ كَمْ عِلْمٍ دَري
وَالْصّادِقُ ادْعُ جَعْفَراً بَيْنَ الْوَري
مُوسيَ هُوَ الْكاظِمُ وَ ابْنُهُ عَلِيّْ
لَقِّبْهُ بِالرِّضا وَ قَدْرُهُ عَلِيّْ
مُحَمَّدٌ التَّقِيُّ قَلْبُهُ مَعْمُورُ
عَلِيُّ النَّقِيُّ دُرُّهُ مَنْثُورُ
وَالْعَسْكَرِيُّ الْحَسَنُ الْمُطَهَّرُ
مُحَمَّدٌ الْمَهْدِيُّ سَوْفَ يَظْهَرُ
يعني:
«بر تو باد دانستن امامان دوازده گانه از اهل بيت مصطفي بهترين مخلوقات».
«ابو تراب و حسن و حسين است و دشمني زين العابدين ناپسند است».
«محمد باقركه داراي معلومات افزون بود،امام صادق را ميان مردم بخوان».
«موساي كاظم و پسرش علي كه او را رضا لقب كن، مقامش والاست».
«محمد تقي كه قلبش آباد از ايمان و علم و تقواست و علي نقي كه مرواريدش پراكنده است».
«حسن عسكري، مطهر و مهدي موعود كه حتماً ظهور خواهد كرد».
ناگفته نماند كه: اين از كارهاي خداست كه حقايق را به دست اين دانشمندان چنين حفظ و نگهداري فرموده است. و نيز نشان مي دهد كه در ولادت آن حضرت و فرزند بلافصل حضرت عسكري بودنش با آنكه حضرت عسكري عليه السّلام ولادت وي را از خوف دشمنان مخفي نگاه داشته بود، ذرّه اي ترديد و ابهام وجود نداشته و مانند روز روشن، آشكار و معلوم همگان گرديده است.
27 - محمد صبّان نقل مي كند:
«قالَ الْقُطْبُ الشَّعْرانِيُّ فِي اليَواقِيتِ وَالْجَواهِرِ: اَلْمَهْدِيُّ مِنْ وِلْدِ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ مَوْلِدُهُ لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبانَ سَنَةَ خَمْسٍ وَخَمْسِينَ وَمِأَتَيْنِ وَهُوَ باقٍ اِلَي اَنْ يَجْتَمِعَ بِعِيسيِ بْنِ مَرْيَمَ عليهماالسّلام». [45] .
يعني:
«قطب شعراني گفته است كه: مهدي از اولاد حسن عسكري است، در سال 255 در نصف شعبان متولد شده، او زنده است تا با عيسي بن مريم در وقت ظهور، اجتماع نمايند».
بنابراين، محمد صبّان با نقل اين كلام از شعراني از معتقدين به ولادت آن حضرت مي باشد.
28 - همچنين ايشان در ينابيع المودّه در شرح دائره شيخ صلاح الدين صفدي نقل كرده كه مي گويد:
«اِنّ الْمَهْدِيَّ الْمَوْعُودَ هُوَ الاِمامُ الثّانِي عَشَرَ مِنَ اْلاَئِمَّةِ أَوَّلُهُمْ سَيِّدُنا عَلِيُّ وَآخِرُهُمْ الْمَهْدِيُّ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُمْ وَ نَفَعَناَ اللّهُ بِهِمْ». [46] .
يعني:
«مهدي موعود همان امام دوازدهم است، اول آنان آقاي ما علي و آخر آنان مهدي عليهماالسّلام است».
ناگفته نماند كه: كلام صفدي - چنانكه در مطلب اول اين كتاب مشروحاً گذشت - در عين حال كه بر ولادت حضرت مهدي عليه السّلام دليل است، شرح روايت متواتر «يَكُونُ بَعْدِي اِثْنا عَشَرَ خَلِيفَةً» نيز مي باشد.
29 - شيخ سليمان حنفي قندوزي باب 82 كتاب ينابيع المودّه را با اين عنوان شروع كرده است:
«الاِمامُ اَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ الْعَسْكَرِيُّ أري وَلَدَهُ الْقائِمَ الْمَهْدِيَّ بِخَواصِّ مَوالِيهِ وَاَعْلَمَهُمْ اَنَّ الاِمامَ بَعْدَهُ وَلَدُهُ رَضِيَ اللّه عَنْهُما».
يعني:
«امام حسن عسكري عليه السّلام فرزندش مهدي قائم عليه السّلام را به خواص يارانش نشان داد و به آنان فهماند كه امام بعد از وي پسرش مي باشد».
آنگاه از كتاب غيبت (ظاهراً غيبت شيخ طوسي) از ابي غانم خادم امام عسكري عليه السّلام نقل كرده كه گفت:
«وُلِدَ لاَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ مَوْلُودٌ فَسَمّاه مُحَمَّداً فَعَرَضَهُ عَلَي اَصْحابِهِ يَوْمَ الْثالِثِ وَقالَ: هذا اِمامُكُمْ مِنْ بَعْدِي وَ خَلِيفَتِي عَلَيْكُمْ وَهُوَ الْقائِمُ الَّذِي تَمْتَدُّ عَلَيْهِ الاَعْناقُ بِالاِنْتِظارِ فَإ ذاَ امْتَلاَتِ اْلاَرْضُ جَوْراً وَ ظُلْماً خَرَجَ فَمَلاَها قِسْطاً وَعَدْلاً».
يعني:
«براي ابو محمد حسن عسكري عليه السّلام مولودي به دنيا آمد، اسم او را محمد گذاشت و در روز سوم ولادت، او را به اصحاب خويش نشان داد و فرمود: اين امام شماست بعد از من و جانشين من است در ميان شما و او همان قائم منتظر است كه گردنها به سوي او كشيده مي شود و انتظار او را مي كشند؛ چون زمين از ظلم پر شود ظهور كرده زمين را از عدل و داد پُر مي كند».
ناگفته نماند كه: حافظ قندوزي بعد از حديث فوق، حدود دوازده حديث ديگر در اين باره در باب فوق نقل مي كند، از جمله معاوية بن حكيم و محمد بن ايوب و محمد بن عثمان آورده كه گفتند:
«اِنَّ اَبا مُحَمَّدٍ الْحَسَنَ عَرَضَ وَلَدَهُ عَلَيْنا وَنَحْنُ فِي مَنْزِلِهِ وَكُنّا ارْبَعِينَ رَجُلاً فَقالَ هذا اِمامُكُمْ مِنْ بَعْدِي وَ خَلِيفَتِي عَلَيْكُمْ اَطِيعُوهُ وَلا تَتَفَرَّقُوا مِنْ بَعْدِي فَتُهْلَكُوا فِي اَدْيانِكُمْ أَما اَنَّكُمْ لاَ تَرَوْنَهُ بَعْدَ يَوْمِكُمْ هذا».
يعني:
«امام عسكري - صلوات اللّه عليه - پسرش را در منزل خودش به ما نشان داد، ما آن وقت چهل نفر بوديم، فرمود: اين امام شماست بعد از من و جانشين من است بر شما، از او اطاعت كنيد و متفرق نشويد و گر نه در دين خود هلاك مي شويد، بدانيد كه بعد از اين روز، او را نخواهيد ديد».
30 - ابن الوردي، زين الدين عمرو بن مظفر الشافعي (متوفاي 749) در تاريخ معروف خود به نقل شبلنجي در نورالابصار [47] مي گويد:
«وُلِدَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْخالِصِ سَنَةَ خَمْسٍ وَ خَمْسِينَ وَ مِأَتَيْنِ».
اين مورّخ معروف نيز ولادت حضرت مهدي - صلوات اللّه عليه - را از مسلّمات دانسته است.
31 - نورالدين،علي بن سلطان محمدهروي حنفي درباره عقيده شيعه مي گويد:
«بَلْ جَعَلُوا تَمامَ اِيمانِهِمْ وبِناءَ اِسْلامِهِمْ وَ اَرْكانَ اَحْكامِهِمْ بِاَنَّ مُحَمَّدَ بْنَ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ هُوَ الْحَيُّ الْقائِمُ وَهُوَ الْمَهْدِيُّ الْمَوْعُودُ عَلي لِسانِ صاحِبِ الْمَقامِ الْمَحْمُودِ وَ الْحَوْضِ الْمَوْرُودِ». [48] .
يعني:
«شيعه كمال ايمان و پايه اسلام و اركان احكام خويش را بر آن پايه گذاري كرده اند كه محمد بن حسن عسكري صلوات اللّه عليهما همان زنده و قائم و مهدي موعود است كه رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم صاحب مقام محمود و صاحب حوض كوثر از وي خبر داده است».
اين دانشمند در عين حمله به شيعه، ولادت حضرت را از مسلّمات دانسته و يقين داشته كه محمد بن الحسن عليهماالسّلام به دنيا آمده و زنده است ولي از دلايلي كه در گذشته گفته شد، غافل بوده است.
32 - محمد بن عبدالرسول برزنجي شافعي (متوفاي 1103) مي گويد: از ابي عبداللّه حسين بن علي عليهماالسلام وارد شده كه فرمود: براي صاحب اين امر يعني مهدي موعود دو غيبت هست و يكي طولاني تر از ديگري، تا حدي كه بعضي گويند او مرده است و بعضي گويند گم شده، كسي از وي خبري ندارد مگر خدا... تا اينكه مي گويد:
«وَأَمّا ما ذَهَبَ اِلَيْهِ الاِمامِيَّةُ الشِّيعَةُ مِنْ اَنَّهُ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ وَ اَنَّهُ غابَ ثُمَّ ظَهَرَ لِبَعْضِ خواصِّ شِيعَتِهِ ثُمَّ غابَ ثانياً وَأَنَّهُ يَراهُ خَواصُّ شِيعَتِهِ، فَيَرُدُّهُ اَنَّ الظُهُورَ لِبَعْضِ الْخَواصِّ لا يُسمّي ظُهُوراً». [49] .
يعني:
«امّا آنچه شيعه به آن معتقد شده است كه مهدي موعود همان محمَّد بن حسن عسكري است و او غايب شده سپس براي بعضي از خواص شيعه ظاهر شده، بعد غايب شده است و خواصّ شيعه اش او را مي بينند، اين سخن مردود است؛ زيرا ظهور براي بعض خواصّ، ظهور ناميده نمي شود».
حيف! كه اين دانشمند، مطالعات زياد نداشته است و اگر مطالب و شواهدي را كه در فصل سابق نقل كرديم مي دانست، اين مطلب را مخصوص به شيعه نمي دانست ولي در عين حال، ولادت حضرت قائم - صلوات اللّه عليه - را به صورت ارسال مسلّم نقل مي نمايد و مفروغ عنه مي داند.
33 - ابن الازرق در تاريخ «ميّافارقين» [50] در رابطه با ولادت آن حضرت و تاريخ ولادتش مي گويد:
«اِنَّ الْحُجَّةَ الْمَذْكُورَ وُلِدَ تاسِعَ رَبِيعٍ الاَوَّلِ سَنَةَ ثَمانٍ وَ خَمْسِينَ وَ مِأَتَيْنِ وَقِيلَ فِي ثامِنِ شَعْبانَ سَنَةَ سِتٍّ وَخَمْسِينَ وَ هُوَ الاَصَحُّ». [51] .
يعني:
«حجّت مذكور حضرت مهدي عليه السّلام در نهم ربيع الاَول سال 258 به دنيا آمده و به قولي در هشتم شعبان سال 256 و آن اصحّ است».
ناگفته نماند كه: اگر چه ابن ازرق در تاريخ ولادت آن حضرت، چپ و راست گفته است ولي ولادت حضرتش را مسلّم و بدون شك مي داند.
34 - فريد وجدي مي گويد: «عسكري پدر منتظر عبارت است از: ابو محمد حسن بن علي بن محمد بن علي بن موسي الرضا بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن علي زين العابدين بن حسين بن علي بن ابي طالب رضي اللّه عنهم جعليهم السلام ج؛ او، به اعتقاد اماميه، يكي از ائمه دوازده گانه و پدر منتظر صاحب سرداب است». [52] .
آنگاه در ص 439 ذيل كلمه «العسكري» چنين مي گويد:
«اَلْعَسْكَرِيُّ هُوَ أبُوالْقاسِمِ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ بْنِ عَلِيٍّ الْهادِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوادِ بْنِ عَلِيٍّ الرِّضاَ بْنِ جَعْفَرٍ الْصّادِقِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْباقِرِ بْنِ عَلِيٍّ زَيْنِ الْعابِدِينِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أبي طالبٍ، هُوَ ثانِي عَشَرَ الائِمَّةِ الاِثْنَيْ عَشَرَ فِي اِعْتِقادِ الاِمامِيَّةِ الْمَعْرُوفُ بِالْحُجَّةِ وَ هُوَ الَّذِي تَزْعَمُ الشِّيعَةُ اَنَّهُ الْمُنْتَظَرُ وَالْقائِمُ وَالْمَهْدِيُّ وَهُوَ صاحِبُ السِّرْدابِ عِنْدَهُمْ».
در اينجا فريد وجدي، هم نسب آن حضرت - صلوات اللّه عليه - را بيان مي كند و هم ولادت آن حضرت را به طور قطعي و يقيني، واقعاً عجيب است كه امام زمان عليه السّلام در پنج سالگي غايب شده و پيوسته در غيبت صغري و كبري بوده و پدرش از ترس دشمنان، ولادت او را مخفي داشته كه مبادا او را از بين ببرند؛ زيرا گوش مردم را اين سخن پُر كرده بود كه مهدي موعود، بنيان كن حكومتهاي ستمگر از فرزندان حسن عسكري عليه السّلام خواهد بود، با وجود اين، ولادت و به دنيا آمدن او چنان مسلّم و قطعي باشد كه امثال فريد وجدي آن را بي چون و چرا نقل نمايند. در ذيل سخن فوق دو نكته را - گر چه تكراري است - متذكر مي شويم:
اوّل اينكه:
اگر فريد وجدي شواهدي را كه در فصل سابق نقل شد مي دانست به هيچ وجه نمي گفت: «في اعتقاد الاماميه»، ولي در اثر ندانستن مطالب گذشته و يا به علت غفلت از آنها مي گويد: «اماميه چنين عقيده دارند»، پس آنهمه روايات را چه كنيم؟! و اين از امثال وجدي عجيب نيست؛ زيرا ايشان در حرف «الف»، ذيل كلمه «اماميه»، طايفه اماميه را در يك ستون تمام كرده ولي در حرف «باء» در باره سيد علي محمد باب و اقوال او، حدود دوازده صفحه را سياه كرده است!
دوّم اينكه:
مكرراً گفتيم شيعه نمي گويد: امام زمان عليه السّلام در سرداب غايب شده و از آن ظهور خواهد كرد بلكه سرداب سامرّا عبادتگاه عسكريين عليهماالسّلام بوده و محل مقدسي است.
35 - ابوالبركات آلوسي نعمان بن محمود حنفي (متوفاي 1317ه. ق) در رابطه با آن حضرت چنين مي گويد:
«وَالْمَشْهُورُ مِنْ مَذاهِبِهِمْ مَذْهَبِ اْلاِمامِيَّةِ اْلاِثْنَي عَشَريَّةَ اَنَّ الْمَهْدِيَّ هُوَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ بْنِ عَلِيٍّ الْهادِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوادِ بْنِ عَلِيٍّ الرِّضا بْنِ مُوسيَ الْكاظِمِ بْنِ جَعْفَرٍ الصّادِقِ، رَضِيَ اللّهُ تَعالي عَنْهُمْ وَ يُعْرَفُ عِنْدَهُمْ بِالْحُجَّةِ وَالْمُنْتَظَرِ وَالْقائِمِ وَهُوَ الَّذِي غابَ فِي سِرْداب دارِ اَبِيهِ فِي سامِرّا صَغِيراً وَ اُمُّهُ تَنْظُرُ اِلَيْهِ وَذلِكَ فِي سَنَةِ خَمْسٍ وَ سِتِّينَ وَ مِأَتَيْنِ». [53] .
اين مورّخ گر چه مهدي موعود بودن حضرت را قبول ندارد ولي ولادت ايشان را از مسلّميات مي داند، ظاهراً منظور از «ستين» در عبارت كتاب، «خمسين» است و اشتباهاً «ستين» نوشته شده؛ زيرا ولادت آن حضرت در سال 255 است نه در سال 265، در باره سرداب نيز كراراً توضيح داده ايم، باز بايد بگوييم كه: حضرت عسكري عليه السّلام ولادت آن حضرت را مخفي داشت؛ زيرا بني عبّاس در صدد يافتن و كشتن وي بودند؛ چون مي دانستند كه مهدي قائم عليه السّلام فرزند حضرت عسكري خواهد بود، با وجود اين، ولادت آن حضرت - چنانكه مي بينيم - به قدري شهرت يافته كه خاصّ و عام به آن يقين كرده اند.
36 - حافظ شمس الدين محمد بن احمد الذهبي شافعي (متوفاي 748 هجري) در باره ولادت آن حضرت و حالات او مي نويسد:
«وَ فِيْها (اَيْ فِي سَنَةِ 265 وُلِدَ) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِي الْهادِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوادِ بْنِ عَلِيٍّ الرِّضاَ بْنِ مُوسيَ الْكاظِمِ بْنِ جَعْفَرٍ الْصّادِقِ الْعَلويِّ الْحُسَيْنِيِّ، اَبُوالْقاسِمِ الَّذِي تُلَقِّبُهُ الرَّافِضَةُ الْخَلَفَ الْحُجَّةَ وَتُلقِّبُهُ بِالْمَهْدِيِّ وَالْمُنْتَظَرِ وَتُلقِّبُهُ بِصاحِبِ الْزَّمانِ وَهُوَ خاتِمَةُ الاِثْنيْ عَشَرَ». [54] .
اين مورّخ معروف نيز ولادت آن حضرت را از قطعيات دانسته و نسب وي را نيز ذكر مي كند، و اينكه مي گويد: شيعه او را مهدي و خلف و حجّت مي داند، در اثر غفلت از رواياتي است كه در فصل گذشته ذكر گرديد منظور او در اينجا فقط قطعي بودن ولادت آن حضرت است. و اينكه ولادت آن حضرت را در سال 265 نقل كرده اشتباه است؛ زيرا ولادت حضرت در سال 255 بوده است و شايد اشتباه از نُسّاخ باشد.
همين مورّخ در ص 373 در ذكر وقايع سال 260 مي نويسد: در آن سال وفات يافت حسن بن علي بن محمد جواد بن علي الرضا بن موسي الكاظم بن جعفر الصادق علوي حسيني يكي از امامان دوازده گانه كه رافضه عقيده به عصمت آنان دارد. تا اينكه مي گويد: «وَهُوَ والِدُ الْمُنْتَظَرِ مُحَمَّدٍ صاحِبِ السِّرْدابِ».
37 - ابو الفوز، سويدي محمد امين بغدادي (متوفاي 821) در باره آن حضرت فرموده:
«مُحَمَّدٌ الْمَهْدِيُّ وَكانَ عُمُرُهُ عِنْدَ وَفاةِ أبيِهِ خَمْسَ سِنِينَ وَكانَ مَرْبُوعَ الْقامَةِ حَسَنَ الْوَجْهِ وَ الشَّعْرِ، اَقْنيَ الاَنْفِ، صَبِيحَ الْجَبْهَةِ». [55] .
يعني:
«عمر وي به وقت وفات پدرش، پنج سال بود، او متوسط القامه، زيباروي، زيباموي، زيبابيني، گشاده پيشاني بود».
از اينجا معلوم مي شود كه قيافه آن حضرت نيز بر خاص و عام معلوم بوده است.
38 - حافظ ابو عبداللّه محمد بن يوسف كنجي شافعي (متوفاي 658) در كتاب «البيان في اخبار صاحب الزمان عليه السّلام» نه تنها ولادت حضرت مهدي عليه السّلام را قبول كرده بلكه بابي آورده به عنوان «الباب الخامس والعشرون في الدلالة علي كون المهدي عليه السّلام حياً باقياً مذغيبة الي الا ن» و زنده بودن حضرت را از زمان غيبت تا كنون، اثبات نموده است. در آغاز اين باب مي گويد:
«وَلا اِمْتِناعَ فِي بَقائِهِ بِدَلِيلِ بَقاءِ عِيسي وَ اِلْياسَ وَالْخِضْر مِنْ اَوْلِياءِاللّهِ تَعالي وَبَقاءِ الدَّجالِ وَاِبْلِيسَ الْمَلْعُونَيْنِ اَعْداءِاللّه تعالي وَهؤ لاء قَدْ ثَبَتَ بَقاؤ هُمْ بِالْكِتابِ وَالسُّنَّةِ وَقَد اتَّفَقُوا عَلَيِهِ ثُمَّ اَنْكَرُوا جَوازَ بَقاءِ الْمَهْدِيِّ وَها اَناَ أُبَيِّنُ بَقاءَ كُلِّ واحِدٍ مِنْهُمْ فَلايُسْمَعُ بَعْدَ ه ذا لِعاقِلٍ اِنْكارُ جَوازِ بَقاءِ الْمَهْدِيِّ عليه السّلام». [56] .
يعني:
«امتناعي در بقاي حضرت مهدي نيست به دليل باقي ماندن عيسي و الياس و خضر از اولياي خداوند و باقي ماندن دجّال و ابليس ملعون كه دشمنان خدايند. و اينان باقي ماندنشان به وسيله قرآن و سنّت ثابت شده است و همگان بر آن متفقند. در حاليكه جواز بقاي مهدي را انكار نموده اند. و من اكنون بقاي هر يك از آنان را روشن مي كنم، آن گونه كه ديگر انكار جواز بقاي مهدي عليه السّلام از هيچ عاقلي شنيده نشود».
39 - محقق و مورّخ شهير، قاضي محمد، مشهور به بهلول بهجت افندي (متوفاي 1350) در كتاب «تاريخ آل محمَّد»، صفحه 197 مي نويسد:
«لَمَّا كانَ حَدِيثُ مَنْ ماتَ وَلَمْ يَعْرِفْ اِمامَ زمانِهِ ماتَ مَيْتَةَ الْجاهِلِيَّةِ مُتَّفَقاً عَلَيْهِ بَيْنَ عُلَماءِ الْمُسْلِمِينَ فَلا يُوجَدُ مُسلِمٌ لا يَعْتَقِدُ بِوجُودِ اْلاِمامِ الْمُنْتَظَرِ وَنَحْنُ نَعْتَقِدُ اَنَّ الْمَهْدِيَّ صاحِبُ الْعَصرِ وَالزَّمانِ وُلِدَ بِبَلْدَةِ سامِرّاءَ وَاِلَيْهِ اَنْتَهَتْ وِراثَةُ النُّبُوّةِ وَالْوَصايَةِ وَاْلاِمامَةِ وَقَدِ اقْتَضَتِ الْحِكْمَةُ اْلاِلهِيَّةُ حِفْظَ سِلْسِلَةِ اْلاِمامَةِ اِلي يَوْمِ الْقِيامَةِ فَاِنَّ عَدَدَ الاَئِمَّةِ بَعْدَ رَسُولِاللّه صلّي اللّه عليه و آله و سلّم مَحْصُورِةٌ مَعْلُومَةٌ وَهِيَ اِثْنا عَشَرَ بِمُقْتَضيَ الْحَدِيثِ الْمُعْتَبَرِ الْمَرْوِيِّ فِي الْصَّحِيحَيْنِ خُلَفاءُ بَعْدِيِ اِثْنا عَشَرَ كُلُّهُمْ مِنْ بَنِي هاشِمٍ».
يعني:
«چون حديث مَنْ ماتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ اِمامِ زمانِهِ فَقَدْ ماتَ مِيْتَةَ الْجاهِلِيَّةِ متفق عليه علماي عامه و خاصه مي باشد، بنابراين، هيچ فردي از افراد اسلام پيدا نمي شود كه به وجود صاحب عصر و زمان، اقرار نداشته باشد. ما معتقديم كه امام مهدي، صاحب عصر و زمان در شهر سامرّا متولد شده و وراثت نبوّت و وصايت امامت به آنحضرت مي رسد، حكمت الهي، حفظ و ادامه سلسله امامت را تا روز قيامت اقتضا مي كند، عدد امامان بعد از رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم محصور و معلوم است كه دوازده نفرند؛ زيرا از رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم به سند معتبر در صحيح بخاري و مسلم روايت شده است كه خلفاي بعد از من دوازده نفرند و همه آنان از بني هاشم هستند».
اينها كتابهايي بود كه در اختيار نويسنده قرار داشت و يا در كتابخانه ها از آنها يادداشت كرده ام و گر نه در كتب، نقلها بسيار است و آنچه گفته شد براي استشهاد كافي است.
[1] ناگفته نماند كه: نام امام زمان عليه السّلام كه «م ح م د» است، صدوق و ديگر علما فرموده اند در زمان غيبت، ذكر نام صريحش حرام است، مرحوم شيخ بهائي و مرحوم سيد محسن امين آن را جايز دانسته اند ولي ما ناچاريم در نقل كتب اهل سنّت گفته آنها را بياوريم.
[2] تاريخ كامل، ج 5، ص 373.
[3] المختصر في اخبار البشر، معروف به: تاريخ ابوالفداء، ج 2، فصل خلع مستعين عباسي، ص 45.
[4] منظور حسن بن علي است نه محمد و آن اشتباه چاپ است.
[5] تلبيس ابليس، فصل: ذكر تلبيسه علي الرافضة، ص 97.
[6] مروج الذهب، ج 2، ص 441 (ضمن احوال معتمد عبّاسي).
[7] صواعق محرقه، باب يازده، فصل ثالث، ص 206.
[8] سوره مريم، آيه 12.
[9] سوره مريم، آيه 30.
[10] الفصول المهمة في معرفة الائمه، آخر فصل يازدهم، ص 307.
[11] همان مدرك، فصل دوازده، ص 310 (در رابطه با امام زمان عليه السّلام).
[12] همان مدرك، اوّل فصل دوازدهم، ص 309.
[13] سوره مريم، آية 12.
[14] سوره مريم، آيه 30.
[15] يعني: «ما در كتاب زبور بعد از ذكر (تورات) نوشته ايم كه زمين را بندگان صالح ما وارث خواهند شد»، كه اشاره به زمان مهدي موعود عليه السّلام است. (سوره انبياء، آيه 105).
[16] يعني: «شبها و روزها تمام نخواهد شد تا خداوند مردي از نسل مرا مبعوث گرداند كه نامش نام من است، او زمين را پر از عدل و داد مي كند؛ چنانكه از ظلم پر شده است».
[17] اخبارالدول و آثار الاول، ص 117.
[18] در لغت آمده: «قني الانف: ارتفع اعلاه واحد و دب وسطه و سبغَ طرفه».
[19] كفاية الطالب في المناقب، فصل: فرع في ذكر الائمه، ص 312.
[20] كشف الظنون ج 1، باب الباء، ص 263.
[21] الاتحاف بحبّ الاشراف، باب خامس، ص 179.
[22] شذرات الذهب في اخبار من قد ذهب، ج 2، ص 141.
[23] ارجح المطالب، ط هند، ص 471 (به زبان اردو).
[24] سوره مريم، آيه 12.
[25] قاموس الاعلام، ج 6، ص 80 (لفظ محمَّد).
[26] تاريخ الخمسين، ج 2، باب: ذكر الائمة الاثني عشر، ص 288.
[27] همان مدرك، ص 342.
[28] وفيات الاعيان، ج 1، ص 676، باب الميم، تحت رقم 534 چاپ مصر.
[29] تاريخ آل محمَّد (تشريح و محاكمه)، ص 269 و 270.
[30] همان مدرك، ص 270، باب امام دوازدهم.
[31] تاريخ مواليد الائمه ووفياتهم، ص 43.
[32] ينابيع المودّه، باب 94، ص 491.
[33] تاريخ الائمه، ص 15.
[34] عمدة الطالب في انساب آل ابي طالب، فصل: عقب موسي بن جعفر عليهماالسّلام، ص 228.
[35] فصل الخطاب، به نقل از: ينابيع المودّه، باب 79، ص 451.
[36] مطالب السئول في مناقب آل الرسول، باب يازدهم، ص 88.
[37] همان مدرك، باب دوازدهم، ص 89.
[38] علي الظاهر منظورش 23 رمضان است چنانكه سيدمحسن امين در سير الائمه، ج 5، ص 81 از او چنين نقل مي كند.
[39] تذكرة الخواص، باب دوازدهم، فصل: في ذكر الحجة المهدي، ص 325.
[40] نور الابصار، الباب الثاني، فصل: حالات حضرت عسكري عليه السّلام، ص 168.
[41] يعني «اقني الانف» در نقل كلام ابن صبّاغ مالكي گذشت.
[42] اليواقيت والجواهر، ج 2، المبحث الخامس والستون.
[43] فتوحات مكيه، باب 366.
[44] الائمة الاثني عشر، ط دارصادر بيروت، فصل دوازدهم.
[45] اسعاف الراغبين،حاشيه نورالابصارص 141به نقل ازيواقيت وجواهرشعراني.
[46] ينابيع المودّه، باب 86، ص 471.
[47] نورالابصار، فصل: ذكر مناقب محمد بن الحسن الخالص...، ص 168.
[48] مرقاة المفاتيح شرح مشكاة المصابيح، ج 5، ص 184.
[49] الاشاعة في اشراط الساعه، ص 93.
[50] در مراصد الاطلاع مي گويد: ميّافارقين به فتح ميم و تشديد ياء، مشهورترين شهر در ديار بكر است.
[51] اين مطلب را شمس الدين محمد بن طولون دمشقي حنفي در كتاب: الائمة الاثناعشر، فصل دوازدهم (الحجة المهدي) از ابن الازرق نقل كرده است.
[52] دائرة المعارف، ج 6، ص 438، باب عين.
[53] غالية الواعظ، ج 1، ص 79.
[54] العبر في خبر من غبر، ج 1، ص 381 (در وقايع سال 265 هجري).
[55] سبائك الذهب، ص 78.
[56] البيان، ص 102.