کد مطلب:25294
شنبه 1 فروردين 1394
آمار بازدید:3
مكتب معتزله در انديشههاي كلامي خود چقدر از خطبهها و سخنان علي(ع) الهام گرفته است؟
به شهادت بزرگان «معتزله» واصل بن عطا، انديشههاي كلامي بالاخص دو اصل «توحيد و عدل» را از مكتب اهل بيت آموخته، و خطب و سخنان امير مؤمنان الهام بخش اصول فكري او بوده است، شاهد و گواه در اين مورد به اندازهاي است كه نميتوان همه را در اين جا منعكس كرد. و فقط بخشي از آن را از نظر خوانندة عزيز ميگذرانيم:
1 ـ كعبي (273ـ319) كه از شيوخ معتزله در قرن چهارم است، ميگويد: يكي از امتيازات معتزله اين است كه سند اصول آن، به پيامبر گرامي ميرسد و اين امتياز منحصر به اين مكتب است، حتي دشمنان معتزله ميدانند كه «واصل» مذهب خود را از فرزند محمد حنفيه «ابو هاشم» و او از پدرش، و او از علي بن ابي طالب اخذ كرده است و علي نيز از پيامبر فراگرفته است. (كعبي: ذكر المعتزله / 67)
2 ـ قاضي عبدالجبار (324ـ415) ميگويد: واصل بن عطا و عمرو بن عبيد دانش خود را از «ابو هاشم» فرزند محمد حنفيه آموخته، و او از پدرش، و او از پدر خود علي امير مؤمنان آموختهاند و دانش علي نيز به پيامبر منتهي ميگردد (قاضي عبدالجبار: طبقات المعتزله / 164 و 226) و نيز ميگويد مردم به عمق دانش «ابو هاشم» موقعي پي بردند كه شاگرد او واصل، در صحنة كلام ظاهر گرديد. (قاضي عبدالجبار: طبقات المعتزله / 164 و 226)
3 ـ شهرستاني ميگويد: واصل انديشههاي خود را از ابو هاشم عبدالله بن محمد حنفيه فرا گرفت. (شهرستاني: الملل و النحل 1/49)
4 ـ ابن المرتضي (816) كه طبقات معتزله قاضي عبدالجبار را تكميل كرده در كتاب «المنية و الأمل» كه گاهي آن را «طبقات المعتزله» نيز مينامند ميگويد: در سند مذهب معتزله كوچكترين نگراني نيست. آنگاه سخن قاضي عبدالجبار را تكرار ميكند و ميرساند كه ريشه مذهب به علي(ع) ميرسد. (ابن المرتضي: طبقات المعتزله / 5 و 6 و 11)
در اين مورد سيد مرتضي در امالي خود (سيد مرتضي: امالي 1/18) و ابن ابي الحديد در شرح نهج البلاغه (ابن ابي الحديد: شرح نهج البلاغه 1/17) سخنان مشابهي دارند، و جوهر همه يكي است و آن اينكه معتزله مبادي مكتب خود را از امير مؤمنان آموخته است، تنها قدماي معتزله نيستند كه به اين حقيقت اعتراف دارند، بلكه نويسندگان اخير (دكتر حسن ابراهيم حسن: تاريخ الاسلام 2/156) نيز آن را پذيرفتهاند.
با اين اعترافها جاي شك و شبهه نيست كه معتزله قسمت مهمي از اصول خود را از «باب علم النبي» آموخته و مرهون خطبهها و سخنان او هستند، حتي قاضي عبدالجبار ميگويد: اصل سوم اعتزال كه مرتكب كبيره نه مؤمن است و نه كافر، مأخوذ از ابو هاشم فرزند محمد حنفيه است. (شرح الاصول الخمسه / 138)
: آية الله جعفر سبحاني
سيماي فرزانگان ج 1
مطالب این بخش جمع آوری شده از مراکز و مؤسسات مختلف پاسخگویی می باشد و بعضا ممکن است با دیدگاه و نظرات این مؤسسه (تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عج)) یکسان نباشد.
و طبیعتا مسئولیت پاسخ هایی ارائه شده با مراکز پاسخ دهنده می باشد.