کد مطلب:43156 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:2

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

تفسير فرازهاي سيوسوم تا سيوهشتم خطبه صدوسيوسوم كه درباره صورتهاي خندان و درونهاي كينهتوز مردم نسبت به يكديگر، ايراد شده چيست؟

[كينهتوزي را مبناي زندگي خود قرار داديد، سبزه بر روي خاكهاي آلوده روييده در اظهار دوستي، در محبت آرزوها، به يكديگر صفا نشان داديد و در كسب اموال با يكديگر خصومت ورزيديد.شيطان پليد شما را فريب داد و غرور، شما را گمراه ساخت، از خدا درباره نفس خود و نفسهاي شما ياري ميطلبم.] اميرالمؤمنين(ع) در چند جمله فوق، مطالب مهمي را به عنوان علل فساد مردم آن دوران بيان فرموده است:
مطلب يكمـ درون آن تبهكاران پر از كينهتوزي به يكديگر، ولي ظاهرشان محبت و دوستي و هماهنگي در زندگي! اميرالمؤمنين(ع) درباره اين ظاهر و باطن متناقض چه تشبيه زيبا و رسا فرموده است: سبزه باطراوت اما روييده بر خاكهاي آلوده!
عوامل خودخواهي و خودكامگي و سودپرستي و لذتگرايي، درون آنان را با آتش كينهتوزي شعلهور ساخته است. هر يك از آنان فقط خود را ميخواهند و با اين خواستن نابكارانه ديگران را طرد و نفي ميكنند و اين جريان بر مبناي همان قانون كلي خود طبيعي است كه ميگويد: «من هدف و ديگران وسيله» و اين يك امر كاملاً طبيعي است كه اگر اين اشخاص با هر انسان ديگر روياروي شوند كه او نيز مانند آنان معتقد به هدف بودن خويش است و همه چيز را براي خود ميخواهد، اگر تضاد و پيكار ظاهري هم مابين آنان بوجود نيايد، كينهتوزيها به يكديگر، درون آنان را اشغال خواهد نمود. اين جريان وقيح و جداكننده انسان از برادرش انسان، يك امر كاملاً طبيعي و ساده است. زيرا هر آنگاه كه دو يا چند من با اعتقاد به هدف بودن خود روياروي هم قرار گرفتند جز تنفر و انزجار از همديگر نتيجهاي نخواهند گرفت. در اينجا بسيار مناسب است به يك نكته بسيار با اهميت اشاره كنيم و آن اينست كه علت خصومت و كينهتوزي ما بين منهاي خود هدفي، تنها تزاحم و تضاد بر سر مقام و مال دنيا و مطرح شدن در جامعه نيست، بلكه اين علت تندتر و تلختر نيز وجود دارد كه هر يك از آن منها ميداند كه «من مقابل» او داراي چه بيماري كثيف و متعفن و مهلك خود و ديگران ميباشد.
مطلب دومـ سخنان و ديگر نمودهاي ظاهري زندگي شما كه در موقع رويارويي، خودتان را به آنها معرفي ميكنيد محبت به آرمانها است ولي درباره كسب مال و ثروت با يكديگر خصومت ميورزيد! عبارت كلي اين درد زندگي اجتماعي، چنين است: واي به حال ـ
جامعهاي كه مردم آن با عقائد آرماني بسيار عالي سخن ميگويند، ولي كردارشان جز خواستههاي آنان چيز ديگري نيست
حقيقتاً واي به حال جامعهاي كه اگر مردم آن جامعه بخواهند سخن بگويند ويا چيزي بنويسد، چنان داد سخن در حقائق عاليه و اصول انساني و شايستگيها و بايستگيهاي حيات فردي و اجتماعي ميدهند كه اگر شنونده يا بيننده اثر قلمي آنان، زبان آنها را بفهمد ولي اطلاعي از كردارهاي عيني آنان نداشته باشد، با خود خواهد گفت: اين جامعه همان بهشت موعود الهي است كه آن مردم براي خود ايجاد كردهاند! اينان هنگامي كه دهان باز ميكنند يا قلم روي كاغذ ميگذارند، شنونده و يا خواننده خود را در مقابل يك فيلسوف كاملاً مطلع و يك حكيم تمام عيار و يك انسان متقي و عارف كامل مشاهده ميكند. او گمان ميكند اين اشخاص همان ربالنوعهاي انساني هستند كه نه تنها به تاريخ انساني معني بخشيدهاند، بلكه درست همينها هستند كه حكمت خلقت جهان هستي را در روي زمين تجسم دادهاند!! گاهي هم رسوايي، سراغ اين نابكاران را ميگيرد.
مطلب سومـ اميرالمؤمنين(ع) ماده كينهتوزيها و خصومتها را در اين سخنان مباركشان كسب اموال فرمودهاند، ميتوان گفت: اختصاص دادن اموال در جمله مورد تفسير، به معناي ماده انحصاري براي كينهتوزيها نيست، زيرا مقام و جاه و ديگر عوامل لذت گاهي خيلي شديدتر از مال و ثروت موجب انزجار و تخاصم و تنفر ميگردد و لذا بايد گفت: ذكر اموال براي مثال بسيار شايع عامل خصومتها و تضادها ميباشد. و اگر دقتي درباره همه عوامل كينهتوزيها و تصادمها داشته باشيم، خواهيم ديد ريشه اصلي همه آنها خودخواهي است كه اولين نتيجه آن خود محوري و لازمه آن خودكامگيها است، سپس اميرالمؤمنين(ع) ميفرمايد: «شيطان پليد شما را فريب داده و غرور شما را گمراه ساخت» آري، اينست حقيقت جاوداني: در آن هنگام كه شخصيت كمالجوي آدمي از مسير اصلياش كه جاده تزكيه و تقويت بعد الهي آن است، منحرف گردد، غرايز حيواني او، دست و پاي او را بسته تحويل شيطان كه دشمن ديرينه فرزندان آدم(ع) است، ميدهد. فريب خوردن از شيطان و غرايض حيواني، نه تنها انسان را با ديگران به خصومت وا ميدارد، بلكه تا ساليان متمادي به بيماري تضاد دروني مبتلا ميسازد. مبتلا به اين بيماري اگر با تحمل مشقتهاي خودسازي توانست آن را معالجه كند، خود را اصلاح نموده است و در حقيقت خود را بازسازي كرده است. و در غير اينصورت، خصومت با خويشتن تا مرحله «از خود بيگانگي» او را ساقط خواهد كرد.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 23
آية الله محمدتقي جعفري