کد مطلب:31843 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:1472

بینوایان را دریابید











الله الله فی الفقراء و المساكین!

فشاركوهم فی معائشكم.

شما را درباره نیازمندان و درماندگان سفارش می كنم.

ایشان را هم در زندگی و آسایش خویش شریك گردانید.

یكی از مهمترین تعالیم فردی و اجتماعی در اسلام- و بلكه همه ادیان- رسیدگی به بینوایان و بیچارگان است. در متون دینی و بخصوص در قرآن كریم از یك سو توصیه و تشویق فراوان درباره ی رسیدگی به مساكین صورت گرفته است و از سوی دیگر با بیاناتی تند و تهدیدآمیز درباره ی كسانی كه به این موضوع بی توجه و بی تفاوت هستند، سخن به میان آمده است. قرآن كریم ویژگی مهم مومن را انفاق دانسته است و عدم رسیدگی به فقیران را نشانه كفر و بی ایمانی تلقی كرده است. به آیات شریفه ای در این باره توجه می كنیم:

[صفحه 119]

خداوند در وصف تقواپیشگان می فرماید:

الذین یومنون بالغیب و یقیمون الصلاه و مما رزقناهم ینفقون[1].

آنها كسانی هستند كه به غیب ایمان می آورند، نماز را به پای می دارند و از روزی هایی كه به آنها وعده داده ایم، انفاق می كنند.

از همین رو صریحا به مومنان دستور می دهد كه:

یا ایها الذین آمنوا انفقوا مما رزقناكم من قبل ان یاتی یوم لابیع فیه و لا خله و لا شفاعه[2].

ای كسانی كه ایمان آورده اید، پیش از آنكه روزی فرارسد كه در آن روز داد و ستد و دوستی و میانجیگری، كارساز نیست، از آن چه به شما روزی داده ایم، انفاق كنید.

و البته تاكید می فرماید كه:

لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون[3].

هرگز نیكوكار نخواهید بود تا آنكه از آنچه خود دوست می دارید، انفاق كنید.

تشویق و ترغیب به دادن صدقه، ادای حقوق واجب شرعی مانند خمس و زكات، اموری مانند وقف و نذر و قرض الحسنه همگی در راستای این امر مهم و مقدس قرار دارند.

و چنانچه گفتیم درباره آنان كه نسبت به انفاق و رسیدگی به تهیدستان و بیچارگان كوتاهی می كنند با حدت و شدت بسیار،

[صفحه 120]

برخورد شده است:

خداوند درباره ی گروهی از دوزخیان خطاب به ماموران دوزخ می فرماید:

خذوه فغلوه ثم الجحیم صلوه ثم فی سلسله ذرعها سبعون ذراعا فاسلكوه انه كان لا یومن بالله العظیم و لایحض علی طعام المسكین[4].

او را برگیرید و به بندش كشید و آنگاه به آتش درافكنید. و آنگاه با زنجیری كه هفتاد ذراع طول آن است، بر بندیدش چرا كه او به خداوند بزرگ ایمان نیاورده است و برای اطعام بیچارگان برانگیخته نشده و اقدام نكرده است.

و آنگاه كه اهل بهشت از مجرمان می پرسند كه چرا شما به دوزخ افكنده اند؟ دوزخیان مجرم یكی از عوامل جهنمی شدن خود را آن می دانند كه:

و لم نك نطعم المسكین[5].

ما به مسكین و بینوا غذا نمی دادیم.

و بالاخره آنكه درباره ی كافران می فرماید:

ارایت الذی یكذب بالدین فذلك الذی یدع الیتیم و لایحض علی طعام المسكین[6].

- ای پیامبر- آیا دیدی آن كس را كه دین را دروغ می انگاشت؟ او همان است كه یتیم را با تندی از خود دور می كرد و بر اطعام مسكین اقدام نمی كرد.

در بیانات پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و نیز ائمه معصومین علیهم السلام توصیه بسیار

[صفحه 121]

اكیدا و فراوان نسبت به این امر شده است و علاوه بر توصیه، در عمل هم آن بزرگواران در رسیدگی به فقیران و بیچارگان نظیر و مانندی نداشتند و داستانهای شگفت انگیزیاز اهتمام آنان در این امر نقل شده و آیات شریفه ای هم در مورد انفاق اهل بیت پیامبر نازل گشته است.[7].

اینك به نقل سخنانی از آن بزرگواران در اهمیت و آثار دادن صدقه می پردازیم:

پیامبر خدا فرمود:

بیماران خود را به وسیله ی صدقه دادن، درمان كنید.[8].

روزی را به وسیله ی صدقه دادن فرود آورید.[9].

صدقه پنهانی خشم خداوند را فرومی نشاند.[10].

صدقه از مرگ ناهنجار جلوگیری می كند.[11].

و حضرت علی علیه السلام فرمود:

هرگاه تنگدست شدید، به وسیله ی صدقه دادن با خدا تجارت كنید.[12].

این ماجرا نیز شنیدنی است:

یك بار جناب ابوذر كنار كعبه به پا خاست و خود را با صدای بلند معرفی كرد. مردم پیرامون او جمع شدند، چون او یكی از بهترین اصحاب پیامبر بود. ابوذر مردم را موعظه كرد و گفت: هرگاه یكی از شما بخواهد راهی سفر شود، به اندازه ی كافی توشه برمی دارد.

مردم هشیار باشید سفر روز قیامت در پیش است، آیا نمی خواهید توشه راه بردارید؟

[صفحه 122]

مردی از میان جمعیت برخاست وگفت: ما را ارشاد كن. چه توشه ای برگیریم؟

ابوذر در پاسخ آن مرد گفت:

روز قیامت گرسنگی و تشنگی بسیار شدید است. در شدت گرما روزه بگیر تا توشه ی آن روز باشد. دشواریها و سختی های آن روز فراوان است، حج خانه خدا را به جای آور كه ذخیره آن سختی ها باشد. تنهایی و تاریكی درون قبر بسی وحشت آور است. دو ركعت نماز در دل تاریك شب مونس تنهایی درون قبر است. چه بسا سخن نیكی كه می گویی، یا زبان از گفتن سخن شری بازمی داری، یا صدقه ای كه به درمانده ای می دهی، ای كه در روز قیامت بسی درمانده و بیچاره ای، شاید كه در آن سختی تو را نجات دهد. ثروت دنیا را دو قسمت كن. نیمی از آن را برای خانواده خویش خرج كن و نیم دیگر را برای توشه آخرت پیش فرست. جز این دو قسمت، مال و ثروت سودی ندارد و بلكه زیان می رساند، آن را رها كن. سخن گفتن را هم دو قسمت كن، سخنی برای به دست آوردن روزی حلال و سخنی برای آبادانی آخرت. سخن سوم را رها كن كه نه تنها سودی ندارد، بلكه زیان می رساند.

ابوذر پس از بیان این سخنان، افزود: دل مشغولی روزی كه ان را هنوز درك نكرده ایم، مرا كشت! (یعنی غم روزی، آدمی را از پای می اندازد)[13].

[صفحه 124]


صفحه 119، 120، 121، 122، 124.








    1. بقره/ 3.
    2. بقره/ 254.
    3. آل عمران/ 92.
    4. حاقه/ 30 تا 34.
    5. مدثر/ 44.
    6. ماعون/ 3 -1.
    7. مانند: سوره انسان/ 8، مائده/ 55.
    8. داووا مرضاكم بالصدقه (بحارالانوار ج 93 ص 118).
    9. استنزلوا الرزق بالصدقه (بحارالانوار ج 93 ص 120) هر دو روایت از حضرت علی هم نقل شده است. (بحارالانوار 120:93).
    10. صدقه السر تطفی غضب الرب. (بحارالانوار ج 93 ص 130).
    11. الصدقه تمنع میته السوء. (بحارالانوار ج 93 ص 131).
    12. اذا املقتم فتاجروا الله بالصدقه. (بحارالانوار ج 93 ص 134).
    13. بحارالانوار ج 93 بحارالانوار ج 93 ص 118، باب فضل الصدقه و انواعها و آدابها.