کد مطلب:25166 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:3

گنجینه پرسمان » ادعيه و زيارت

آداب دعا را بيان كنيد.

آنچه از روايات اهل بيت عصمت و طهارت (عليه السلام) و از خود قرآن بدست مي- آيد اين است كه براي رفتن به درگاه خدا هيچ زمان و مكان خاصّي وجود ندارد. درِ رحمت الهي هميشه به روي سائلان باز است و هر گاه انسان روي دل به سوي خدا كند، خداوند پاسخ ميدهد.
البته در اين كه بعضي زمانها، مانند شب قدر يا شب جمعه يا بعضي مكانها، مانند مسجد الحرام، مشهد حسيني و مشاهد ساير ائمّه هدي (عليهم السلام) از ويژگي خاصّي برخوردار است، شكّي وجود ندارد؛ اما قرآن و روايات آداب ديگري نيز براي دعا ذكر كرده اند كه مهم ترين آنها توجه به عظمت خداوند هنگام دعا و قبل از آن است.
در آيه اي خداوند ميفرمايد:
«اُدْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرَّعاً وَ خُفْيَة»؛ (1)
((خداي خود را به تضرّع و زاري و به آهستگي بخوانيد.))
در اين آيه، به دعا امر شده است؛ اما ميفرمايد كه به صورت تضرّع و آهستگي باشد. از اين آيه دو نكته استفاده ميشود: آهسته دعا كردن و حالت تضرّع داشتن؛
خداوند به بندگانش نزديك است، دعاي بندگانش را ميشنود، لذا نيازي به داد و فرياد نيست. مؤمنين نهي شده بودند كه در حضور پيامبر(صلّي الله عليه و آله) صدايشان را بلند كنند. پس چگونه است اگر طرف مكالمه خدا باشد؟ كسي كه خود را در حضور خدا احساس ميكند، شرم دارد كه در حضور او صدايش را بلند نمايد.
تضرّع در قرآن كريم بارها ذكر شده و وجود آن نشان دهندة اين است كه ـ بر خلاف آنچه كه برخي تصور ميكنند ـ دعا صرف تلقين به نفس نيست. بلكه در دعا مسألة ديگري نيز وجود دارد، وگرنه شايد تلقين به صورتهاي ديگري بهتر از تضرّع ممكن بود.
چرا تضرّع؟ تضرّع ما چه سودي دارد؟ چرا خداوند بر اين موضوع تأكيد ميفرمايد؟ دربارة اين موضوع بسيار بحث شده است كه اين مقال مجال بررسي مفصّل آن را ندارد. فقط بطور خلاصه به آن اشاره ميشود:
ساختار روحي بشر به گونه اي است كه اگر به درگاه خدا تضرّع نداشته باشد، به آفات مبتلا ميگردد. تضرّع انسان را از انانيت و سركشي باز ميدارد و موضع او را در برابر خداي متعال براي خود انسان بهتر روشن ميكند؛ چون تضرّع از باختن شخصيت حاصل ميشود. وقتي انسان گريه و زاري ميكند كه خود را ببازد و به نوعي، احساس شكست كند لذا اين حالت براي عبادت و اظهار عبوديّت در پيشگاه الهي بهترين حالت است.
از ديگر شرايط و آداب دعا داشتن حالت خوف و رجاست. دعا در واقع توجه انسان به خدا و تقويت رابطة بندگي است. در اين رابطه، يك طرف خداوند متعال است و طرف ديگر بندة گنهگار. وقتي انسان به گناه خود توجه ميكند حالت شرمندگي در او ايجاد ميشود و وقتي به رحمت الهي توجّه مينمايد اميدوار ميگردد. انسان بايد از يك طرف از عذاب الهي نگران و ترسناك باشد و از طرف ديگر متوجّه باشد كه اگر خدا تمام گناهان او را بيامرزد چيزي از او كاسته نميشود. اين همان حالت خوف و رجاست كه بايد هميشه در انسان وجود داشته باشد. اين نكته بخصوص در دعاي «ابو حمزة ثمالي» مورد عنايت واقع شده است.
آداب ديگري نيز براي دعا گفته شده، از جمله در روايتي كه از امام صادق (عليه السلام) نقل شده فرمود:
دعا را با حمد و ثناي خدا آغاز كنيد سپس نعمتهاي الهي را برشماريد، پس از آن گناهان خود را يادآور شويد و بدانها اعتراف كنيد و از خدا طلب عفو و بخشش نماييد و بر محمّد (صلّي الله عليه و آله) و آلش درود فرستيد... (2).
با وضو بودن، رعايت نظافت و طهارت ظاهر و باطن، پاكي قلب از كينه نسبت به مؤمنين، صدقه دادن قبل از دعا، گذشت از خطاي ديگران، مقدم داشتن ديگران در دعا، صلوات فرستادن بر محمد و آل او (عليهم السلام) در آغاز و انتهاي دعا و ... از جمله آدابي است كه در روايات اسلامي بدانها اشاره شده است و همه اينها موجب تقويت رابطة انسان با خدا و حضور قلب در هنگام دعا ميشود. نكته اصلي اين است كه بدانيم خداوند بر همه چيز قادر است و ما هر چه داريم از اوست.

پاورقي 1: اعراف/55
پاورقي2: محمد باقر مجلسي، بحار الانوار، ج93، ص317 ، روايت 21

---

بر درگاه دوست
آيت الله مصباح يزدي