کد مطلب:39116 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:3

گنجینه پرسمان » اهل بيت

در رابطه با مقدار سكوت كه مورد تاييد و تاكيد ائمه اطهار است توضيح دهيد ؟

يكي از ويژگيهاي بزرگ و برجسته انسان در ميان ساير قواي جسمي او زبان و قدرت بر بيان و اظهار نيازهاي مادي و معنوي است . بي شك اين بر جستگي يكي از نعمتهاي عظيم و بزرگي است كه خداوند به انسان بخشيده است .

زبان در عين كوچك بودن جرم و اندازه به لحاظ بازدهي و عمل در ابعاد اطاعت و عصيان گسترده و پر دامنه است . زيرا زبان است كه به خدا و انبياء الهي و كليه امور خير شهادت مي دهد و همين زبان است كه به خدا كفر مي ورزد و باعث ترويج منكرات و مفاسدي از قبيل غيبت ، دروغ ، تهمت و .... مي شود .

امام علي (ع) در باب شر آفريني زبان مي فرمايند : اي بسا حرف و گفته بيجا و حساب نشده موجب سلب نعمتي مي گردد (1) و باز ايشان مي فرمايند : فتنهو آشوب آفريني گفتار بي حساب از جراحت وارده در اثر شمشير شديدتر است (2)

و اما فوايد سكوت و سخن

امام سجاد (ع) مي فرمايد : براي هر يك از سكوت و سخن آفاتي است پس هرگاه اين دو از آفات و مفاسد سالم ماندند ، سخن گفتن از سكوت بهتر است . گفته شد يابن رسول الله اين مطلب چطور مي شود ؟ امام فرمودند براي اينكه خداي عز و جل اوصياء و پيامبرانش را به سكوت و خاموشي مبعوث نكرده بلكه آنها را براي سخن گفتن برانگيخته است . نه با سكوت كسي استحقاق بهشت پيدا مي كند و نه با سكوت كسي استحقاق ورود به دژ ولايت الله را پيدا ميكند و نه با سكوت از آتش دوزخ كسي مصون مي ماند بلكه تمام اين مراتب با كلام و گفتار بدست مي آيد .(3)

پس معلوم شد پيامبران آمده اند تا گفتار انسانها را از خبائث و فواحش و قول زور و آفات پاك سازند و گفتار طيب و طاهر بياموزند.

و نيز گفتار در حيات بشر نقش اساسي دارد و اين نقش هنگامي محقق مي شود كه از آفاتي همچون غيبت و دروغ و ديگرآلودگي ها مصون بماند .

و اما مسئله سكوت : سكوتي كه در بيان بزرگان دين بدان سفارش شده است بمعناي صحنه را خالي كردن و دوري از اجتماع و فرار از مسئوليتهاي بزرگ اجتماعي و ترك امر به معروف و نهي از منكر و عدم بيان حقايق الهي نيست بلكه زمينه ساز تفكر و ايده هاي بزرگ و سازنده است يعني سكوتي كه در گفتار ائمه هدي مورد مدح و ستايش قرار گرفته سكوتي است كه انديشه زا و توام با تعقل، تفكر و تامل است . مولا علي (ع) مي فرمايند : الصمت روضه الفكر 4 يعني سكوت دوستان فكر و انديشه است . و امام رضا (ع) مي فرمايند : از نشانه ها و علائم فقاهت و انديشمندي يكي حلم و بردباري است و ديگر علم و دانايي و سوم سكوت حكيمانه مي باشد زيرا سكوت دري از درهاي حكمت و خرد مندي است همانا سكوت

و در حديث ديگر امام رضا (ع) ارزش سكوت را بيان مي كند كه چه نيكو و پسنديده است سكوت و خاموشي كه از روي ناتواني بر سخن نباشد . و براي هرزه گوي پرسخن لغزشها و پرتگاههايي است . (6)

و نيز امام رضا از اجداد طاهرينش نقل مي كند : نجات مومن در حفظ و نگهداري زبانش مي باشد . (7)

حال آثار سكوت :

1-رشد فكر : كه امام رضا (ع) مي فرمايد : سكوت زياد بجا و حكيمانه باعث زيادي و رشد فكر و روشنايي دل است .(8)

2- سلامت رواني : علي (ع9 مي فرمايد : سكوت كن تا سالم بماني (9) و مي فرمايد سكوت سلامتي و آرامش مي آورد (10) و علت اينكه سكوت باعث آرامش مي شود اين است كه بوسيله آن آفات زبان دفع مي شود .اما كدام سكوت ارزش ندارد: 1- سكوت بدون تفكر كه علي (ع) مي فرمايد هر سكوتي كه در آن تفكر نباشد آن سكوت غفلت و از روي نا آگاهي است . (11)2- سكوت بخاطر بيان نكردن حق : علي (ع) مي فرمايد : زيانكارترين مردم كسي است كه قدرت و توانايي بر گفتن حقي داشته باشد ولي از گفتن آن سر باز زند . (12)

3-سكوت بعلت دريغ كردن از خير : پيامبر (ص) مي فرمايند : گفتن خير بهتر از سكوت است .(13)

4- شانه خالي كردن از مسئوليت : معصوم (ع) مي فرمايد : (1) سزاوار عالم نيست كه بر علمش سكوت كند و از تعليم و آموزش آن سر باز زند و همان گونه كه بر جاهل سزاوار نيست كه سكوت پيشه خود سازد و از تعليم و آموزش علم و دانش كوتاهي ورزد .(14)

5- سكوت بخاطر عجز و ناتواني و ناچاري : علي (ع) ميفرمايد : خاموش ساكت باش اما نه از روي ناتواني و ناچار كه اين خاموش باشي سبب عجز و ناتواني در گفتار چه آن سكوتي كه از جهت ناتواني و عجز است مورد پسند و باعث كمال نيست .(15) البته بايد توجه كرد كه اگر انسان احساس مي كند لغو گويي در او شدت يافته است بايد تمرين سكوت نمايد و در بسياري از موارد حرف نزند بلكه بينديشد تا به مرور زمان زبانش در اختيارش در آيد و به حق بگويد نه به باطل .

عزيزا چو تيغ سخن بركشي به رحمت بزن ني به گردنكشي

و درجائي سعدي شيرين سخن فرمود :

زبان بسته به كنجي نشستته صم بكم به از كسي كه نباشد زبانش اندر حكم





1- بحارالانوار جلد 71 ص 2882- همان

3-وسائل الشيعه ج 8 ص 533 4-ميزان الحمد، ج5، ص436

5-مسند الامام الرضا،ج1،ص294 6-بحار،ج71،ص288

7-بحار،ج71،ص2838- ميزان الحكمه،ج5،ص436

9-ميزان الحكمه،ج5،ص43510- همان

11-همان،ص44612-غررالحكم،ج2،ص434

13- ميزان الحكمه،ج5،ص447 14-همان،ص446

15-غررالحكم،ج4،ص611

منابع ديگر :

a. پرورش روح،ج1، سيد محمد شفيعي

b. مجموعه آثار دومين كنگره جهاني امام رضا(،ج3،ص200