کد مطلب:43109 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:2

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

تفسير فراز بيستوپنجم تا سيوچهارم خطبه نود كه درباره «عذاب» و «رحمت» خداوند ايراد شده، چيست؟

[او خداونديست كه عذاب او در عين گسترش رحمتش بر دشمنانش شديد، و رحمت او بر دوستانش در عين شدّت عذابش گسترده است. پيروز بر هر كسي است كه در صدد غلبه بر او برآيد، و هلاك كنندة هر كسي است كه به نزاع با او برخيزد و ذليل كنندة هر كسي است كه با او مخالفت نمايد، و غلبه كننده بر هر كسي است كه با او خصومت بورزد. هر كس كه توكّل بر او كند، كِفايتش نمايد، و هر كس از او مسألت نمايد، عطايش فرمايد و هر كس باو قرض داد ادايش فرمايد، و هر كس كه سپاسش را بجاي آورد پاداشش دهد.]
مطالبي كه اميرالمؤمنين در جملات مورد تفسير بيان فرموده است بقرار زير است:
1: عذاب خداوند در عين گسترش رحمتش بر دشمنان شديد است. 2ـ رحمت او بر دوستانش در عين شدت عذابش گسترده است.
اختلاط و تأثير و تأثّر صفات و پديدهها و نيروهاي مغزي و رواني آدمي است كه تغييري در هويّت هر يك از آنها بوجود ميآورد، نه در صفات و فعّاليّتهاي الهي. توضيح اينكه اگر در يك انساني جنبة عواطفش خيلي شديد باشد، موجب تضعيف حسابگريهاي عقلي او ميگردد، و بالعكس شدّت حسابگري عقلي او باعث ضعف عواطفش ميباشد. غلبة رحم و دلسوزي در يك انسان، مغلوبيّت عَدالت او را بدنبال ميآورد. تخيّلات وقتي كه از حدّ گذشت انديشههاي منطقي دچار ركود ميگردد. و بهمين جهت است كه ميتوان گفت: اگر كسي اين قدرت را بدست بياورد كه موجوديّت خود را با تمامي صفات و نيروها و استعدادها و فعّاليّتهاي مغزي و رواني بطور كامل اداره نمايد، او قدرت مديريّت همه مردم را دارا ميباشد. بهرحال، صفات خداوندي مافوق اختلاط و تأثير و تأثّر با يكديگر ميباشد، يعني رحمت واسعه و بينهايت او، هيچ تزاحمي با عذاب بيكران و شديد كه نصيب تبهكاران ضدّ هستي خواهد ساخت، ندارد. و بالعكس، عذاب شديد و بيكراني كه نصيب تبهكاران خواهد ساخت، هيچ تزاحمي با رحمت واسعة بينهايت او ندارد. در اينجا ناگفته نماند كه فرق است مابين عذاب و رحمت خداوندي، عذاب خداوندي از روي استحقاق صد در صد نصيب تبهكاران خواهد گشت، زيرا خداوند سبحان چنانكه در كتابش فرموده است: كمترين ستمي بر هيچ كس روا نميدارد، زيرا عالم مطلق و بينياز مطلق، نيازي به تعدّي وجور ندارد. ولي رحمت خداوندي چنانكه در گستردن بِساط خلقت عامل اساسي بوده و هيچچيز و هيچكسي باصطلاح معمولي: از خدا طلبكار نبوده است ـ
من نكردم خلق تا سودي كنم
بلكه تا برندگان جودي كنم

همچنين در ادامة خلقت و نشان دادن نتائج اعمال و حركات و انديشههاي مردم نيز، رحمت خداوندي بر همه چيز گسترده است.
3ـ پيروز بر هر كسي است كه در صدد غلبه بر او برآيد، و هلاك كنندة هر كسي است كه به نزاع با او برخيزد، و ذليل كنندة هر كسي است كه با او مخالفت نمايد و غلبه كننده بر هر كسي است كه باو او خصومت بورزد.
براستي، آيا آدمي با اين محدوديّت امكانات و با اين ضعف و ناتواني كه سرتاسر وجودش را احاطه كرده است، درصدد غلبه بر خدا و نزاع و مخالفت با او برميآيد؟! پاسخ اين سؤال بايد با بيان دو نوع نزاع و مخالفتها و وضع مغزي و رواني انسانها مطرح شود:
1ـ اكثريّت كساني كه خود را در موقعيّت نزاع و مخالفت با خدا قرار ميدهند، علم و اطّلاعي از عظمت و سُلطه و سيطرة خداوندي بر همة عوالم هستي ندارند، اينان در حقيقت با خدائي كه در ذهن محدود و بيمار خود ساختهاند، بمبارزه و نزاع برميخيزند.
2ـ اشخاصي هم پيدا ميشوند كه آرمانهاي ذهني خود را بر عالم هستي عرضه نموده و توقّع جدّي دارند كه عالم هستي همانطور كه آنان ميخواهند بگردد!!
از اين گونه اظهار نظرها دربارة اراده و فعل خداوندي، فراوان ديده ميشود كه صاحبان آنها درصدد تعليم خداوندي بر ميآيند! و با آنچه كه خداوند ميخواهد و انجام ميدهد به نزاع و انتقاد برميخيزند، در آخر كار هم اگر آگاهي به آنان دست بدهد، ميگويند: غلط كرديم.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 15
آية الله محمدتقي جعفري