کد مطلب:134725 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:301
پیشگفتار
بیشتری چیزی كه موجب جلب توجه همگان به قیام امام حسین (ع) می گردد، جنبه ی جلوه های قهرمانی و رشادت بی نظیر و تعالی انسانی و معجزه آسای آن نزد انقلابیون و رهبر بزرگ شان است كه در فداكاری و ایثار عزیزترین امور همچون جان و فرزند و مال و آسایش و امنیت در راه اصل و صلاح عمومی به همراه ضعف و كمبود و ناامیدی از پیروزی نظامی، خود را می نمایاند.
از طرفی آثار ترس و پستی و انحطاط اخلاقی در طبقه ی حاكم و نمایندگان آن و ابزار و ساز و كارهای آن در اجرای جنایت وحشیانه نسبت به انقلابیون و از میان برداشتن آنها به صورتی كه تاریخ همانند آن را ندیده است، جلوه گری می كند.
از دیگر مسائل آن نمونه های منحصر بفرد درباره ی عشق و دوستی است؛ علاقه ی انقلابیون و دلسوزی و شفقت آنان بر مخالفان خود است كه می دیدند قدرت حاكم آناه را فریب داده و به استخدام خویش در آورده و آنها را به جنگ نیروهای واداشته كه طالب خیر و صلاح خود آنان بوده اند؛ و یا عشق آنان نسبت به یكدیگر كه هر یك را به استقبال مرگ و سبقت گرفتن از دیگری وا می داشت. تا شاهد شهادت یار خود نباشد.
در برابر این عمل انسانی، زشت ترین نمودهای كینه و دشمنی حاكمان و عمالشان را می بینیم كه در محروم ساختن انقلابیون و كودكانشان حتی نسبت به آب و كشتن كودكان و زنان، خودنمایی می كند.
و دیگر مسائلی چون شریف ترین و ارجمندترین اندیشه ها، گفتار و عمل انقلابیون و پست ترین غریزه های حاكمان و عمالشان را می بینیم كه داستان این انقلاب در بردارد. نتیجه ی رویارویی این الگوهای متضاد در آرمانها، اصول و عواطف، تراژدی خونباری است كه همچنان در دل هر شنونده و خواننده ای، غم و اندوه به بار می آورد.
قدرت تأثیر جنبه ی روایی - تراژدیك این انقلاب با نشانه های انقلابی و شگفت آور به حدی است كه خود را بیشتر نویسندگان - اگر همه ی آنها نباشند - تحمیل نموده و لذا پژوهشهای خود را به این جنبه اختصاص داده اند.
اما جنبه ی روایی - با توجه به ویژگیهای تربیتی و هدایت گری آن - تمام انقلاب امام حسین (ع) نیست. حوادث این انقلاب و یا هر انقلاب دیگر، در خلا اتفاق نیفتاده است بلكه بخشی از یك روند تاریخی فراگیر است. هر انقلابی ریشه در نظام و نهادهای جامعه ای دارد كه آتش انقلاب در آن شعله ور شده است. هر انقلاب شرایط سیاسی - اجتماعی مشخصی دارد و اگر از نظر نظامی شكست خورده باشد - آثار و نتایجی در پی دارد.
یك انقلاب آن گونه كه باید فهم نخواهد شد تا زمانی كه تمام جنبه های آن، مقدمات، شرایط و دستاوردهای آن بررسی نشده باشد. این هدف و غایت این كتاب است.
در این كتاب كوشیده ام تا انقلاب امام حسین (ع) را با بررسی شرایط حاكم بر آن و مناسباتی كه به آن منجر گردید و آثاری كه از آن در جامعه ی اسلامی پدید آمد، تحلیل نمایم.
این كتاب از سلسله كتابهایی است كه امیدوارم به توفیق خداوند درباره ی انقلابها در تاریخ اسلام به رشته ی تحریر در آورم.
بر این اعتقادم كه انقلابهادر تاریخ اسلام آن گونه كه باید از جانب مورخان و پژوهشگران مورد توجه واقع نشده است. بلكه توجه بیشتر آنها - چه گذشتگان و چه معاصران - به تاریخ قدرت حاكم بوده است كه به خود صبغه ی شرعی داده است. اما انقلابها - كه بیانگر جنبه ی دیگر داستان حكومت در اسلام است - به شكل حاشیه ای و در بیشتر حالات به روح مخالفت مورد بررسی قرار گرفته اند.
شاید علت این امر آن باشد كه تاریخ نگار گذشته - بیشتر - در پی جهت دهی و یا انگیزه ی حاكم روزگار خویش كه به وی عنایتی هم داشته، می نوشته است. گاهی جهت دهی حاكم به تاریخ نگار در روزگاری كه می زیست به حوادث و شخصیتهای فكری - سیاسی گذشته بوده است كه (هنوز) تأثیرشان را بر وضع سیاسی - اجتماعی روزگار مورخ از دست نداده اند.
پیداست مورخان معاصر خود را مقید به روشی نموده اند كه گذشتگان در این موضوع از آن پیروی نموده اند. و یا چه بسا ترس و وحشت از سخن گفتن در باب انقلاب در یك جامعه ی آرام، علت دروی گزیدن و پرهیز از سخن در باب انقلابها و انقلابیون بوده است. به ویژه اگر به مرحله ی پختگی فكری نرسیده باشیم تا میان سیاست و علم فرق گذرایم و یا به مرتبه ای از امانتدای نرسیده باشیم كه ما را از به خدمت گرفتن پژوهش علمی به نفع هدفهای سیاسی، دور نماید.
به هر حال با هر توجیهی كه باشد، بی توجهی در پژوهش جدی و فراگیر انقلابها در تاریخ اسلامی، تصویر تاریخی را تیره و ناقص می گرداند؛ چون انقلاب - همان گونه كه گفتیم - چهره و تصویر دیگری از تصویر تاریخی جامعه ی اسلامی است و شكل گیری اندیشه ای درست در باب شرایط گذشته ی مسلمانان بدون داشتن تصویری از دو جنبه ی آن ممكن نیست.
امید دارم كه خداوند توفیق دهد تا به انتشار سلسله كتابهایی در باب انقلابها در تاریخ اسلامی نایل آیم كه از انواع مبارزه ی مسلمانان - در طی تاریخ - در راه بهبودی اوضاع شان در پرتو هدایت و رهنمود شریعت اسلامی، پرده بر می دارد.
امید است در این كتاب كه نخستین اثر از آن سلسله نوشته هاست به نتایج و داوریهای درست نایل آمده باشم. توفیق نهایی با خداست.
محمد مهدی شمس الدین
از طرفی آثار ترس و پستی و انحطاط اخلاقی در طبقه ی حاكم و نمایندگان آن و ابزار و ساز و كارهای آن در اجرای جنایت وحشیانه نسبت به انقلابیون و از میان برداشتن آنها به صورتی كه تاریخ همانند آن را ندیده است، جلوه گری می كند.
از دیگر مسائل آن نمونه های منحصر بفرد درباره ی عشق و دوستی است؛ علاقه ی انقلابیون و دلسوزی و شفقت آنان بر مخالفان خود است كه می دیدند قدرت حاكم آناه را فریب داده و به استخدام خویش در آورده و آنها را به جنگ نیروهای واداشته كه طالب خیر و صلاح خود آنان بوده اند؛ و یا عشق آنان نسبت به یكدیگر كه هر یك را به استقبال مرگ و سبقت گرفتن از دیگری وا می داشت. تا شاهد شهادت یار خود نباشد.
در برابر این عمل انسانی، زشت ترین نمودهای كینه و دشمنی حاكمان و عمالشان را می بینیم كه در محروم ساختن انقلابیون و كودكانشان حتی نسبت به آب و كشتن كودكان و زنان، خودنمایی می كند.
و دیگر مسائلی چون شریف ترین و ارجمندترین اندیشه ها، گفتار و عمل انقلابیون و پست ترین غریزه های حاكمان و عمالشان را می بینیم كه داستان این انقلاب در بردارد. نتیجه ی رویارویی این الگوهای متضاد در آرمانها، اصول و عواطف، تراژدی خونباری است كه همچنان در دل هر شنونده و خواننده ای، غم و اندوه به بار می آورد.
قدرت تأثیر جنبه ی روایی - تراژدیك این انقلاب با نشانه های انقلابی و شگفت آور به حدی است كه خود را بیشتر نویسندگان - اگر همه ی آنها نباشند - تحمیل نموده و لذا پژوهشهای خود را به این جنبه اختصاص داده اند.
اما جنبه ی روایی - با توجه به ویژگیهای تربیتی و هدایت گری آن - تمام انقلاب امام حسین (ع) نیست. حوادث این انقلاب و یا هر انقلاب دیگر، در خلا اتفاق نیفتاده است بلكه بخشی از یك روند تاریخی فراگیر است. هر انقلابی ریشه در نظام و نهادهای جامعه ای دارد كه آتش انقلاب در آن شعله ور شده است. هر انقلاب شرایط سیاسی - اجتماعی مشخصی دارد و اگر از نظر نظامی شكست خورده باشد - آثار و نتایجی در پی دارد.
یك انقلاب آن گونه كه باید فهم نخواهد شد تا زمانی كه تمام جنبه های آن، مقدمات، شرایط و دستاوردهای آن بررسی نشده باشد. این هدف و غایت این كتاب است.
در این كتاب كوشیده ام تا انقلاب امام حسین (ع) را با بررسی شرایط حاكم بر آن و مناسباتی كه به آن منجر گردید و آثاری كه از آن در جامعه ی اسلامی پدید آمد، تحلیل نمایم.
این كتاب از سلسله كتابهایی است كه امیدوارم به توفیق خداوند درباره ی انقلابها در تاریخ اسلام به رشته ی تحریر در آورم.
بر این اعتقادم كه انقلابهادر تاریخ اسلام آن گونه كه باید از جانب مورخان و پژوهشگران مورد توجه واقع نشده است. بلكه توجه بیشتر آنها - چه گذشتگان و چه معاصران - به تاریخ قدرت حاكم بوده است كه به خود صبغه ی شرعی داده است. اما انقلابها - كه بیانگر جنبه ی دیگر داستان حكومت در اسلام است - به شكل حاشیه ای و در بیشتر حالات به روح مخالفت مورد بررسی قرار گرفته اند.
شاید علت این امر آن باشد كه تاریخ نگار گذشته - بیشتر - در پی جهت دهی و یا انگیزه ی حاكم روزگار خویش كه به وی عنایتی هم داشته، می نوشته است. گاهی جهت دهی حاكم به تاریخ نگار در روزگاری كه می زیست به حوادث و شخصیتهای فكری - سیاسی گذشته بوده است كه (هنوز) تأثیرشان را بر وضع سیاسی - اجتماعی روزگار مورخ از دست نداده اند.
پیداست مورخان معاصر خود را مقید به روشی نموده اند كه گذشتگان در این موضوع از آن پیروی نموده اند. و یا چه بسا ترس و وحشت از سخن گفتن در باب انقلاب در یك جامعه ی آرام، علت دروی گزیدن و پرهیز از سخن در باب انقلابها و انقلابیون بوده است. به ویژه اگر به مرحله ی پختگی فكری نرسیده باشیم تا میان سیاست و علم فرق گذرایم و یا به مرتبه ای از امانتدای نرسیده باشیم كه ما را از به خدمت گرفتن پژوهش علمی به نفع هدفهای سیاسی، دور نماید.
به هر حال با هر توجیهی كه باشد، بی توجهی در پژوهش جدی و فراگیر انقلابها در تاریخ اسلامی، تصویر تاریخی را تیره و ناقص می گرداند؛ چون انقلاب - همان گونه كه گفتیم - چهره و تصویر دیگری از تصویر تاریخی جامعه ی اسلامی است و شكل گیری اندیشه ای درست در باب شرایط گذشته ی مسلمانان بدون داشتن تصویری از دو جنبه ی آن ممكن نیست.
امید دارم كه خداوند توفیق دهد تا به انتشار سلسله كتابهایی در باب انقلابها در تاریخ اسلامی نایل آیم كه از انواع مبارزه ی مسلمانان - در طی تاریخ - در راه بهبودی اوضاع شان در پرتو هدایت و رهنمود شریعت اسلامی، پرده بر می دارد.
امید است در این كتاب كه نخستین اثر از آن سلسله نوشته هاست به نتایج و داوریهای درست نایل آمده باشم. توفیق نهایی با خداست.
محمد مهدی شمس الدین