کد مطلب:210734 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:135
اجتهاد
اجتهاد مصدر باب افتعال و در لغت كوشش جد و جهد و تحمل مشقت در به دست آوردن كمال مطلوب است.
و در اصطلاح فقه پیدا شدن و پدید آمدن قوه ای است كه در انسان ظاهر می گردد و به وسیله آن نیرو احكام و مسائل شرعیه را از روی مبانی و دلایل فقهی استخراج نمایند.
بیان این مطلب با یك مثال بهتر تقریب به ذهن می یابد و روشن می گردد.
مثلا در مبحث نكاح است كه اگر زن یا شوهر در عقد نكاح یكدیگر را فریب دهند و گول زنند «تدلیس» آن كس كه گول خورده می تواند عقد را فسخ كند اما ثبوت تدلیس و
[ صفحه 198]
نحوه آن و شرایط ظهور و بروز فریب با فقیه مجتهد است.
یا آنكه دختری را به عنوان بكر بودن تزویج می كنند و پس از عقد معلوم شود قبلا شوهر كرده و بیوه بوده یا به سبب عواملی بدون شوهر كردن بكارت خود را از دست داده چنانچه دوشیزگان مدارس در ورزش اكثر بكارت خود را از دست می دهند و شاید خودشان هم به علل و اسباب آن جاهل باشند بنابراین آیا حق فسخ ثابت هست یا نیست جز به ادله فقهیه روشن نمی گردد.
یا در اغفال دیگری مثل كم سال بودن دختر یا ثروتمند بودن مرد در وجود سلب آن آیا این حق ثابت هست یا نیست.
جز از راه قواعد و ادله فقهیه حق فسخ را در این موارد نمی توان به دست آورد و این استنباط حكم را اجتهاد گویند.
مثال دیگر:
در عقد نكاح جنون و عنن در مرد به زن اختیار فسخ می دهد ولی آیا اگر این عیب پس از عقد یا بعد از عروسی ظهور و بروز نماید باز برای زن حق فسخ هست یا نیست؟
مرض جذام و برص نیز از امراضی است كه اگر در مرد باشد زن حق فسخ نكاح را دارد ولی پس با اجتهاد در مسائل فقهی اثبات و نفی و ایجاب و سلب آن را می توان به دست آورد.
یا آنكه قاضی باید به شم قضائی خود حكم كند یا نه بین فقها اختلاف است و آن كس می تواند یك طرف را اختیار كند كه مجتهد باشد.
و نظایر آن مسائل در موضوع های مختلف رخ می دهد مانند حق شفعه در كشتی و اتومبیل یا لقطه در هر حال منافع و مواد تولیدی یا اراضی مفتوح العنوه و غیره كه باید به اجتهاد مسائل حل شود - و باب اجتهاد برای همیشه مفتوح است برخلاف عقیده ی اهل بدعت.
و در اصطلاح فقه پیدا شدن و پدید آمدن قوه ای است كه در انسان ظاهر می گردد و به وسیله آن نیرو احكام و مسائل شرعیه را از روی مبانی و دلایل فقهی استخراج نمایند.
بیان این مطلب با یك مثال بهتر تقریب به ذهن می یابد و روشن می گردد.
مثلا در مبحث نكاح است كه اگر زن یا شوهر در عقد نكاح یكدیگر را فریب دهند و گول زنند «تدلیس» آن كس كه گول خورده می تواند عقد را فسخ كند اما ثبوت تدلیس و
[ صفحه 198]
نحوه آن و شرایط ظهور و بروز فریب با فقیه مجتهد است.
یا آنكه دختری را به عنوان بكر بودن تزویج می كنند و پس از عقد معلوم شود قبلا شوهر كرده و بیوه بوده یا به سبب عواملی بدون شوهر كردن بكارت خود را از دست داده چنانچه دوشیزگان مدارس در ورزش اكثر بكارت خود را از دست می دهند و شاید خودشان هم به علل و اسباب آن جاهل باشند بنابراین آیا حق فسخ ثابت هست یا نیست جز به ادله فقهیه روشن نمی گردد.
یا در اغفال دیگری مثل كم سال بودن دختر یا ثروتمند بودن مرد در وجود سلب آن آیا این حق ثابت هست یا نیست.
جز از راه قواعد و ادله فقهیه حق فسخ را در این موارد نمی توان به دست آورد و این استنباط حكم را اجتهاد گویند.
مثال دیگر:
در عقد نكاح جنون و عنن در مرد به زن اختیار فسخ می دهد ولی آیا اگر این عیب پس از عقد یا بعد از عروسی ظهور و بروز نماید باز برای زن حق فسخ هست یا نیست؟
مرض جذام و برص نیز از امراضی است كه اگر در مرد باشد زن حق فسخ نكاح را دارد ولی پس با اجتهاد در مسائل فقهی اثبات و نفی و ایجاب و سلب آن را می توان به دست آورد.
یا آنكه قاضی باید به شم قضائی خود حكم كند یا نه بین فقها اختلاف است و آن كس می تواند یك طرف را اختیار كند كه مجتهد باشد.
و نظایر آن مسائل در موضوع های مختلف رخ می دهد مانند حق شفعه در كشتی و اتومبیل یا لقطه در هر حال منافع و مواد تولیدی یا اراضی مفتوح العنوه و غیره كه باید به اجتهاد مسائل حل شود - و باب اجتهاد برای همیشه مفتوح است برخلاف عقیده ی اهل بدعت.