کد مطلب:23912 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:239
یادداشت
«سال شمار وقایع» یا «كرونولوژی» با آن كه نه توصیف كاملی از رخدادهای تاریخی است و نه تحلیلی گویا درباره آنها، اما به هر رو، از دیرباز ساختاری مهم در ابعاد نگارش تاریخ به شمار میآمده است؛ زیرا فهرست سال به سال حوادث، كه چارچوبی از وقایع تاریخی است، هم درك نزدیك تری از بستر زمانی رویدادها را ممكن می نماید و هم سنجش میان آنها را آسان می سازد.
«سال شمار تاریخ پیامبر خدا، حضرت محمدبن عبدالله(ص)». چكیده ای است فهرست وار از كلیات تاریخ زندگانی آن رسول كریم كه در تنظیم آن كوشش شده تا موارد ذیل مراعات گردد:
1. با تكیه برمهم ترین منابع تاریخ اسلام، تنها بر آرای مشهور بسنده شود؛
2.از ذكر وقایع ساختگی دوری گردد؛
3. همگام با ارائه توصیفی رویدادها، گذری بر تحلیل آنها نیز به عمل آید؛
4. در دو ستون جداگانه، از سویی بنابر تاریخ «عام الفیل» با رمز (ع.ف) حوادث بر اساس روند طبیعی «از ولادت تا وفات» شناسایی شود و از سوی دیگر، بر اساس تاریخ پیش با رمز (پ) و پس از «هجرت» با رمز (ه) سال شمار حاضر به گونه ای رسمی فراهم آید.
بدیهی است كه این مجال كوتاه را یارای پرداختن به تفصیل وقایع نمی باشد.
هم چنین پس از استناد مطالب آن به «دیدگاه جمعی» منابع تاریخ اسلام (مذكور در پایان نوشتار)، ذكر تك تك موارد و ارائه تمامی استنادهای گردآمده نیز ضرورتی نمی یابد.
1 ع. ف (53 پ.) «مكه»، شهری در جزیره العرب با دیرینه ای توحیدی، در دوره ای از سروری تجارت پیشگان و برده دارانی از قبیله «قریش»، خود كانون شرك و بت پرستی است و تنها شماری چند به كیش ابراهیم نبی (ع) مانده اند. روز هفدهم و به قولی دوازدهم ماه ربیع الاول، پنجاه وپنج روز پس از حادثه «فیل»، [1] از تبار یكتاپرستان و از خاندان ارجمند «بنی هاشم»، حضرت محمدبن عبدالله بن عبدالمطلب (ص) پس از وفات پدر، از بانویی به نام «آمنه»(ع) زاده می شود و به نشان از رسالتی الهی، كه به او واگذار خواهد شد، ایوان كسری در هم فرو می شكند و آتشكده فارس به خاموشی می گراید. [2] 1 6ع. ف (53 ـ 48پ.) دوران خردسالی حضرت محمد(ص) به دور از شهر و در طبیعتی پاك، به دایگی «حلیمه سعدیه» سپری می گردد و در پایان این دوره به دامان خانواده در مكه مكرمه بازگردانده می شود.
6 ع.ف (47پ.) همراه با مادر برای دیدار ازخویشان وزیارت مزار پدر به یثرب سفر می كند، اما در راه بازگشت به مكه، مادر در سرزمین «ابـواء» وفات می یابد.
8 ع. ف (45پ.) با درگذشت «عبـدالمطلب»، بزرگ مكیان و نیای حضـرت محمـد(ص)، كه پیش از ایـن، عهده دار كفالتـش بود، عمویـش، «ابـوطالب»، كه خـود از سروران قریش است، پذیرای این مهم می گردد.
12ع.ف (41پ.) حضرت محمد(ص) كه در كاروان تجاری ابـوطالب به شام، سفر می كند، پـس از آن كه در «بصری» رسالت الهی آینـده اش از سـوی «بحیرا»ی [3] راهب شناسایـی مـی شـود و عمـویـش در بـاره حـراست از وی هشـدار مـی یابـد، از میانه راه به مكه بازمی گردد.
20 ع.ف (33پ.) محمـد «امیـن»(ص) با حضور در پیمان «حلف الفضـول»، به دفاع از ستمدیدگان برمی خیزد. جنگ «فجار» در ماه حرام، درمـی گیرد كه هیچ یك از بنـی هاشـم در آن شركت نمی جویند. [4] 25ع.ف (28پ.) پـس از سرپرستی امانت دارانه حضرت محمد(ص) در كاروان تجارتی «خدیجه» (س) در سفر به شام، آن زن تـوانمند خویشتـن را به كابین امین (ص) درمیآورد.
35ع.ف (18پ.) درتعمیر كعبه، داوری حضـرت محمـد(ص) در میان بزرگان قـریـش، به نزاع اینان بر سر نصب «حجرالاسـود» پایان مـی بخشد. در حدود همیـن سال، [5] بروز خشكسالی، خود بهانه ای می شود تا «علی بـن ابی طالب» تحت پرورش مستقیم حضرت محمد (ص) قرار گیرد.
40 ع.ف (13پ.) با وحـی الهی، در غار «حرا» حضرت محمـد(ص) به پیام آوری آییـن «اسلام» مبعوث می شـود. در دوران دعوت پنهانی، خدیجه(س)، علـی (ع) ومعدودی دیگر ایمـان مـیآورنـد و از امتیـاز «سـابقـان» در اسلام بـرخـوردار مـی گـردند.
43ع.ف (10پ.) در دعوت رسـول خـدا (ص) از خـویشـاونـدان به اسلام، «ابولهب» كارشكنـی مـی كند و حضـرت علـی(ع)، تنها اجابت كننـده رسـول خـدا (ص) به وزارتـش برگزیده می شـود. مدتـی بعد، با فراخـوان عمـومـی، دعوت «آشكارا» به اسلام آغاز می شود. نوید «برابری» انسانی از سوی این آییـن تازه، موجب گرایش شماری از رنج دیدگان بـدان مـی شـود وگاه نیز در سایه اسلام آوردن مهتری از یك طایفه، رشد اسلام فزون تر می گردد. كفار قریـش كه سخت برآشفته اند، ناموفق از تطمیع حضرت محمد(ص) و حامی بزرگ او، ابـوطالب (رحمه الله علیه) به آزار شدید نوكیشان مسلمان می پردازند.
45ع.ف (8 پ.) كـوثر نبـوی، حضرت فاطمه(س) ولادت» می یابد تا ذریه پیامبر(ص) در میان فرزنـدان او امتـداد یابـد. با فـرمان پیامبـر(ص)، گـروهـی از مسلمانان به سرپـرستـی «جعفربـن ابـی طالب» (رحمه الله علیه) به «حبشه» مهاجر و پناهنـده مـی شـونـد. قـریـش نیز در بـازگـردانـدن ایشـان نـاكـام مـی مـانـد.
47 ـ 50 ع.ف (6ـ3 پ.) با وجـود ترفنـدهای مخالفان در تخریب شخصیت پیامبـر اسلام (ص) و نیز شكنجه وسیع نـومسلمانان، اسلام در مكه، درحال ریشه دوانیدن است و ایـن بار مشركان در سركوب آییـن تازه، بر «محاصره همه جانبه» پیروان آن، با یكدیگر هم پیمان می شوند.
مسلمانان ناگزیـر به گذران دوران بسیار سخت، در شعب ابـوطالب محصـور مـی شـونـد.
50 ع.ف (3پ.) با امداد غیبی، پیمان نامه قریـش به وسیله موریانه خـورده می شـود و مسلمانان از حصـر خارج می گردنـد، اما وفات پیاپـی دو حامـی بزرگ، خـدیجه(س) و ابـوطالب(ع)، پیامبـر(ص) و مسلمانان را بسیار حزیـن مـی سازد (عام الحزن). سفـر تبلیغی رسـول الله (ص) به «طائف» پـس از بـی مهری شـدید طایفیان، تنها با اسلام آوردن غلامـی به نـام «عداس» به كـام مـی گـردد.
«سال شمار تاریخ پیامبر خدا، حضرت محمدبن عبدالله(ص)». چكیده ای است فهرست وار از كلیات تاریخ زندگانی آن رسول كریم كه در تنظیم آن كوشش شده تا موارد ذیل مراعات گردد:
1. با تكیه برمهم ترین منابع تاریخ اسلام، تنها بر آرای مشهور بسنده شود؛
2.از ذكر وقایع ساختگی دوری گردد؛
3. همگام با ارائه توصیفی رویدادها، گذری بر تحلیل آنها نیز به عمل آید؛
4. در دو ستون جداگانه، از سویی بنابر تاریخ «عام الفیل» با رمز (ع.ف) حوادث بر اساس روند طبیعی «از ولادت تا وفات» شناسایی شود و از سوی دیگر، بر اساس تاریخ پیش با رمز (پ) و پس از «هجرت» با رمز (ه) سال شمار حاضر به گونه ای رسمی فراهم آید.
بدیهی است كه این مجال كوتاه را یارای پرداختن به تفصیل وقایع نمی باشد.
هم چنین پس از استناد مطالب آن به «دیدگاه جمعی» منابع تاریخ اسلام (مذكور در پایان نوشتار)، ذكر تك تك موارد و ارائه تمامی استنادهای گردآمده نیز ضرورتی نمی یابد.
1 ع. ف (53 پ.) «مكه»، شهری در جزیره العرب با دیرینه ای توحیدی، در دوره ای از سروری تجارت پیشگان و برده دارانی از قبیله «قریش»، خود كانون شرك و بت پرستی است و تنها شماری چند به كیش ابراهیم نبی (ع) مانده اند. روز هفدهم و به قولی دوازدهم ماه ربیع الاول، پنجاه وپنج روز پس از حادثه «فیل»، [1] از تبار یكتاپرستان و از خاندان ارجمند «بنی هاشم»، حضرت محمدبن عبدالله بن عبدالمطلب (ص) پس از وفات پدر، از بانویی به نام «آمنه»(ع) زاده می شود و به نشان از رسالتی الهی، كه به او واگذار خواهد شد، ایوان كسری در هم فرو می شكند و آتشكده فارس به خاموشی می گراید. [2] 1 6ع. ف (53 ـ 48پ.) دوران خردسالی حضرت محمد(ص) به دور از شهر و در طبیعتی پاك، به دایگی «حلیمه سعدیه» سپری می گردد و در پایان این دوره به دامان خانواده در مكه مكرمه بازگردانده می شود.
6 ع.ف (47پ.) همراه با مادر برای دیدار ازخویشان وزیارت مزار پدر به یثرب سفر می كند، اما در راه بازگشت به مكه، مادر در سرزمین «ابـواء» وفات می یابد.
8 ع. ف (45پ.) با درگذشت «عبـدالمطلب»، بزرگ مكیان و نیای حضـرت محمـد(ص)، كه پیش از ایـن، عهده دار كفالتـش بود، عمویـش، «ابـوطالب»، كه خـود از سروران قریش است، پذیرای این مهم می گردد.
12ع.ف (41پ.) حضرت محمد(ص) كه در كاروان تجاری ابـوطالب به شام، سفر می كند، پـس از آن كه در «بصری» رسالت الهی آینـده اش از سـوی «بحیرا»ی [3] راهب شناسایـی مـی شـود و عمـویـش در بـاره حـراست از وی هشـدار مـی یابـد، از میانه راه به مكه بازمی گردد.
20 ع.ف (33پ.) محمـد «امیـن»(ص) با حضور در پیمان «حلف الفضـول»، به دفاع از ستمدیدگان برمی خیزد. جنگ «فجار» در ماه حرام، درمـی گیرد كه هیچ یك از بنـی هاشـم در آن شركت نمی جویند. [4] 25ع.ف (28پ.) پـس از سرپرستی امانت دارانه حضرت محمد(ص) در كاروان تجارتی «خدیجه» (س) در سفر به شام، آن زن تـوانمند خویشتـن را به كابین امین (ص) درمیآورد.
35ع.ف (18پ.) درتعمیر كعبه، داوری حضـرت محمـد(ص) در میان بزرگان قـریـش، به نزاع اینان بر سر نصب «حجرالاسـود» پایان مـی بخشد. در حدود همیـن سال، [5] بروز خشكسالی، خود بهانه ای می شود تا «علی بـن ابی طالب» تحت پرورش مستقیم حضرت محمد (ص) قرار گیرد.
40 ع.ف (13پ.) با وحـی الهی، در غار «حرا» حضرت محمـد(ص) به پیام آوری آییـن «اسلام» مبعوث می شـود. در دوران دعوت پنهانی، خدیجه(س)، علـی (ع) ومعدودی دیگر ایمـان مـیآورنـد و از امتیـاز «سـابقـان» در اسلام بـرخـوردار مـی گـردند.
43ع.ف (10پ.) در دعوت رسـول خـدا (ص) از خـویشـاونـدان به اسلام، «ابولهب» كارشكنـی مـی كند و حضـرت علـی(ع)، تنها اجابت كننـده رسـول خـدا (ص) به وزارتـش برگزیده می شـود. مدتـی بعد، با فراخـوان عمـومـی، دعوت «آشكارا» به اسلام آغاز می شود. نوید «برابری» انسانی از سوی این آییـن تازه، موجب گرایش شماری از رنج دیدگان بـدان مـی شـود وگاه نیز در سایه اسلام آوردن مهتری از یك طایفه، رشد اسلام فزون تر می گردد. كفار قریـش كه سخت برآشفته اند، ناموفق از تطمیع حضرت محمد(ص) و حامی بزرگ او، ابـوطالب (رحمه الله علیه) به آزار شدید نوكیشان مسلمان می پردازند.
45ع.ف (8 پ.) كـوثر نبـوی، حضرت فاطمه(س) ولادت» می یابد تا ذریه پیامبر(ص) در میان فرزنـدان او امتـداد یابـد. با فـرمان پیامبـر(ص)، گـروهـی از مسلمانان به سرپـرستـی «جعفربـن ابـی طالب» (رحمه الله علیه) به «حبشه» مهاجر و پناهنـده مـی شـونـد. قـریـش نیز در بـازگـردانـدن ایشـان نـاكـام مـی مـانـد.
47 ـ 50 ع.ف (6ـ3 پ.) با وجـود ترفنـدهای مخالفان در تخریب شخصیت پیامبـر اسلام (ص) و نیز شكنجه وسیع نـومسلمانان، اسلام در مكه، درحال ریشه دوانیدن است و ایـن بار مشركان در سركوب آییـن تازه، بر «محاصره همه جانبه» پیروان آن، با یكدیگر هم پیمان می شوند.
مسلمانان ناگزیـر به گذران دوران بسیار سخت، در شعب ابـوطالب محصـور مـی شـونـد.
50 ع.ف (3پ.) با امداد غیبی، پیمان نامه قریـش به وسیله موریانه خـورده می شـود و مسلمانان از حصـر خارج می گردنـد، اما وفات پیاپـی دو حامـی بزرگ، خـدیجه(س) و ابـوطالب(ع)، پیامبـر(ص) و مسلمانان را بسیار حزیـن مـی سازد (عام الحزن). سفـر تبلیغی رسـول الله (ص) به «طائف» پـس از بـی مهری شـدید طایفیان، تنها با اسلام آوردن غلامـی به نـام «عداس» به كـام مـی گـردد.
[1] ابن سعد، الطبقات الكبري، ج1، ص؛80 در حادثه «فيل»، با سنگسار شدن «ابرهه» و پيل سوارانش به وسيله پرندگان «ابابيل»، خانه «كعبه» از هجوم سپاه ابرهه محفوظ ماند.
[2] يعقوبي، تاريخ اليعقوبي، ج2، ص8.
[3] مسيحيان، «بحيرا» را به نام «سرجس» و يا «جرجـس» شناخته اند. ر.ك. به:
مسعودي، مـروج الذهب و معادن الجـوهـر، ج1، ص75.
[4] يعقوبي، همان، ص15.
[5] با محاسبه دوران كـودكي علي(ع) مي تـوان سـي و پنجـم عام الفيل را آغاز پرورش او از سوي پيامبر(ص) دانست.