کد مطلب:342 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:414
تیمم
در هفت مورد به جای وضو و غسل باید تیمم كرد:
اول از موارد تیمم:
آنكه تهیه آب به قدر وضو یا غسل ممكن نباشد.
648 اگر انسان در آبادی باشد، باید برای تهیه آب وضو و غسل بقدری جستجو كند كه از پیدا شدن آن ناامید شود. و اگر در بیابان باشد، چنانچه زمین آن پست و بلند است و یا به واسطه درخت و مانند آن، عبور در آن زمین مشكل است، باید در هر یك از چهار طرف به اندازه پرتاب یك تیر قدیمی كه با كمان پرتاب می كردند در جستجوی آب برود. و اگر زمین آن این طور نیست، باید در هر طرف به اندازه پرتاب دو تیر جستجو نماید.
649 اگر بعضی از چهار طرف هموار و بعضی دیگر پست و بلند یا عبور در آن مشكل باشد، در طرفی كه هموار است به اندازه پرتاب دو تیر و در طرفی كه این طور نیست به اندازه پرتاب یك تیر جستجو كند.
650 در هر طرفی كه یقین دارد آب نیست، در آن طرف جستجو لازم نیست.
651 كسی كه وقت نماز او تنگ نیست و برای تهیه آب وقت دارد اگر یقین دارد در محلی دورتر از مقداری كه باید جستجو كند آب هست در صورتی كه مانعی نباشد و مشقت هم نداشته باشد باید برای تهیه آب برود و اگر گمان دارد آب هست رفتن به آن محل لازم نیست ولی اگر اطمینان داشته باشد بنابر احتیاط واجب باید برای تهیه آب به آن محل برود.
652 لازم نیست خود انسان در جستجوی آب برود، بلكه می تواند كسی را كه به گفته او اطمینان دارد بفرستد. و در این صورت اگر یك نفر از طرف چند نفر برود،كافی است.
653 اگر احتمال دهد كه داخل بار سفر خود یا در منزل یا در قافله آب هست باید بقدری جستجو نماید كه به نبودن آب یقین كند یا از پیدا كردن آن ناامید شود.
654 اگر پیش از وقت نماز جستجو نماید و آب پیدا نكند و تا وقت نماز همان جا بماند، لازم نیست كه دوباره در جستجوی آب برود.
655 اگر بعد از داخل شدن وقت نماز جستجو كند و آب پیدا نكند و تا وقت نماز دیگر در همانجا بماند، جستجو لازم نیست.
656 اگر از درنده بترسد یا جستجوی آب به قدری سخت باشد كه نتواند تحمل كند یا وقت نماز به قدری تنگ باشد كه هیچ نتواند جستجو كند، جستجو لازم نیست. ولی اگر بتواند مقداری جستجو كند، به همان مقدار جستجو لازم است. و اگر از دزد بر جان یا مال خودش بترسد، نباید در جستجوی آب برود. ولی اگر مالی كه احتمال می دهد از بین برود، به حسب حال او قابل اعتنا نباشد و ترس دیگری هم نداشته باشد، جستجوی آب واجب است.
657 اگر در جستجوی آب نرود تا وقت نماز تنگ شود، معصیت كرده ولی نمازش با تیمم صحیح است.
658 كسی كه یقین دارد آب پیدا نمی كند، چنانچه دنبال آب نرود و با تیمم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد كه اگر جستجو می كرد آب پیدا می شد، نمازش باطل است.
659 اگر بعد از جستجو آب پیدا نكند و با تیمم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد در جایی كه جستجو كرده آب بوده، نماز او صحیح است.
660 اگر بعد از داخل شدن وقت نماز وضو داشته باشد و بداند كه اگر وضوی خود را باطل كند، نمی تواند وضو بگیرد، چنانچه بتواند بدون ضرر و مشقت وضوی خود را نگهدارد، نباید آن را باطل نماید. و همچنین است اگر بداند یا دو شاهد عادل خبر دهند كه تهیه آب برای او ممكن نیست. بلكه اگر احتمال صحیح عقلایی هم بدهد، احتیاط واجب آن است كه وضوی خود را باطل نكند.
661 اگر پیش از وقت نماز وضو داشته باشد و بداند یا احتمال عقلایی دهد یا دو شاهد عادل خبر دهند كه اگر وضوی خود را باطل كند، تهیه آب برای او ممكن نیست، چنانچه بتواند بدون ضرر و مشقت وضوی خود را نگهدارد، احتیاط واجب آن است كه آن را باطل نكند.
662 كسی كه فقط به مقدار وضو یا به مقدار غسل آب دارد، اگر بداند یا دو شاهد عادل خبر دهند كه اگر آن را بریزد آب پیدا نمی كند، چنانچه وقت نماز داخل شده باشد، ریختن آن حرام است. و احتیاط واجب آن است كه پیش از وقت نماز هم آن را نریزد، بلكه خالی از قوت نیست. و هرگاه احتمال عقلایی هم بدهد كه اگر آب را بریزد دیگر آب پیدا نمی كند، احتیاط واجب آن است كه پیش از وقت نماز هم آب را نریزد.
663 كسی كه می داند یا دو شاهد عادل خبر دهد كه آب پیدا نمی كند، اگر بعداز داخل شدن وقت نماز وضوی خود را باطل كند یا آبی كه دارد بریزد، معصیت كرده ولی نمازش با تیمم صحیح است. اگر چه احتیاط مستحب آن است كه قضای آن نماز را بخواند.
دوم از موارد تیمم
664 اگر به واسطه پیری یا ترس از دزد و جانور و مانند اینها یا نداشتن وسیله ای كه آب از چاه بكشد، دسترسی به آب نداشته باشد، باید تیمم كند. و همچنین است اگر تهیه كردن آب یا استعمال آن به قدری مشقت داشته باشد كه مردم تحمل آن را نكنند.
665 اگر برای كشیدن آب از چاه دلو و ریسمان و مانند اینها لازم دارد و مجبور است بخرد یا كرایه نماید، اگر چه قیمت آن چند برابر معمول باشد، باید تهیه كند. و همچنین است اگر آب را به چندین برابر قیمتش بفروشند. ولی اگر تهیه آنها به قدری پول می خواهد كه نسبت به حال او آن مقدار ضرر دارد، واجب نیست تهیه نماید.
666 اگر ناچار شود كه برای تهیه آب قرض كند، باید قرض نماید. ولی كسی كه می داند یا گمان دارد كه نمی تواند قرض خود را بدهد، واجب نیست قرض كند.
667 اگر كندن چاه مشقت ندارد، به احتیاط واجب باید برای تهیه آب،چاه بكند.
668 اگر كسی مقداری آب بی منت به او ببخشد، باید قبول كند.
سوم از موارد تیمم
669 اگر از استعمال آب بر جان خود بترسد یا بترسد كه به واسطه استعمال آن،مرض یا عیبی در او پیدا شود یا مرضش طول بكشد یا شدت كند یا به سختی معالجه شود، باید تیمم نماید. ولی اگر آب گرم برای او ضرر ندارد، باید با آب گرم وضو بگیرد یا غسل كند.
670 لازم نیست یقین كند كه آب برای او ضرر دارد، بلكه اگر احتمال ضرر بدهد، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد و از آن احتمال ترس برای او پیدا شود، باید تیمم كند.
671 كسی كه مبتلا به درد چشم است و آب برای او ضرر دارد، باید تیمم نماید.
672 اگر به واسطه یقین یا ترس ضرر تیمم كند و پیش از نماز بفهمد كه آب برایش ضرر ندارد، تیمم او باطل است. و اگر بعد از نماز بفهمد، نمازش صحیح است.
673 كسی كه می داند آب برایش ضرر ندارد، چنانچه غسل كند یا وضو بگیرد و بعد بفهمد كه آب برای او ضرر داشته، وضو و غسل او صحیح است.
چهارم از موارد تیمم
674 هرگاه بترسد كه اگر آب را به مصرف وضو یا غسل برساند، خود او یا عیال و اولاد او، یا رفیقش و كسانی كه با او مربوطند مانند نوكر و كلفت از تشنگی بمیرند یا مریض شوند یا به قدری تشنه شوند كه تحمل آن مشقت دارد، باید به جای وضو و غسل، تیمم نماید. و نیز اگر بترسد حیوانی كه مانند اسب و قاطر معمولا برای خوردن سرش را نمی برند، از تشنگی تلف شود، باید آب را به آن بدهد و تیمم نماید، اگر چه حیوان مال خودش نباشد. و همچنین است اگر كسی كه حفظ جان او واجب است به طوری تشنه باشد كه اگر انسان آب را به او ندهد، تلف شود.
675 اگر غیر از آب پاكی كه برای وضو یا غسل دارد آب نجسی هم به مقدار آشامیدن خود و كسانی كه با او مربوطند داشته باشد، باید آب پاك را برای آشامیدن بگذارد و با تیمم نماز بخواند. ولی چنانچه آب را برای حیوانش بخواهد، باید آب نجس را به آن بدهد و با آب پاك وضو و غسل را انجام دهد.
پنجم از موارد تیمم
676 كسی كه بدن یا لباسش نجس است و كمی آب دارد كه اگر با آن وضو بگیردیا غسل كند برای آب كشیدن بدن یا لباس او نمی ماند، باید بدن یا لباس را آب بكشد و با تیمم نماز بخواند. ولی اگر چیزی نداشته باشد كه بر آن تیمم كند،باید آب را به مصرف وضو یا غسل برساند و با بدن یا لباس نجس نماز بخواند.
ششم از موارد تیمم
677 اگر غیر از آب یا ظرفی كه استعمال آن حرام است آب یا ظرف دیگری ندارد مثلا آب یا ظرفش غصبی است و غیر از آن آب و ظرف دیگری ندارد، باید به جای وضو و غسل، تیمم كند.
هفتم از موارد تیمم
678 هرگاه وقت به قدری تنگ باشد كه اگر وضو بگیرد یا غسل كند، تمام نماز یا مقداری از آن بعد از وقت خوانده می شود، باید تیمم كند.
679 اگر عمدا نماز را به قدری تاخیر بیندازد كه وقت وضو یا غسل نداشته باشد معصیت كرده، ولی نماز او با تیمم صحیح است. اگر چه احتیاط مستحب آن است كه قضای آن نماز را بخواند.
680 كسی كه شك دارد كه اگر وضو بگیرد یا غسل كند وقت برای نماز او می ماند یا نه، باید تیمم كند.
681 كسی كه به واسطه تنگی وقت تیمم كرده، چنانچه بعد از نماز آبی كه داشته از دستش برود، اگر چه تیمم خود را نشكسته باشد، در صورتی كه وظیفه اش تیمم باشد، باید دوباره تیمم نماید.
682 كسی كه آب دارد اگر به واسطه تنگی وقت با تیمم مشغول نماز شود و در بین نماز آبی كه داشته از دستش برود، برای نمازهای بعد می تواند با همان تیمم نماز بخواند.
683 اگر انسانی به قدری وقت دارد كه می تواند وضو بگیرد یا غسل كند و نماز را بدون كارهای مستحبی آن مثل اقامه و قنوت بخواند، باید غسل كند یا وضو بگیرد و نماز را بدون كارهای مستحبی آن به جا آورد. بلكه اگر به اندازه سوره هم وقت ندارد، باید غسل كند یا وضو بگیرد و نماز را بدون سوره بخواند.
چیزهایی كه تیمم به آنها صحیح است
684 تیمم به خاك و ریگ و كلوخ و سنگ اگر پاك باشند، صحیح است. وبه گل پخته مثل آجر و كوزه نیز صحیح است.
685 تیمم بر سنگ گچ و سنگ آهك و سنگ مرمر سیاه و سایر اقسام سنگها صحیح است. ولی تیمم به جواهر مثل سنگ عقیق و فیروزه باطل می باشد. و احتیاط واجب آن است كه با بودن خاك یا چیز دیگری كه تیمم به آن صحیح است، به گچ و آهك پخته هم تیمم نكند. و اگر دسترسی به خاك و مانند آن ندارد و امر دایر است بین گچ یا آهك پخته، و بین غبار یا گل، باید به احتیاط واجب جمع كند بین تیمم به هر دو.
686 اگر خاك و ریگ و كلوخ و سنگ پیدا نشود، باید به گرد و غباری كه روی فرش و لباس و مانند اینهاست، تیمم نماید. و اگر غبار در لای لباس و فرش باشد، تیمم به آن صحیح نیست، مگر آن كه اول دست بزند تا روی آن، غبار آلوده شود، بعد تیمم كند. و چنانچه گرد پیدا نشود، باید به گل تیمم كند.و اگر گل هم پیدا نشود، احتیاط مستحب آن است كه نماز را بدون تیمم بخواند،و بنابر احتیاط بعدا قضای آن را بجا آورد.
687 اگر بتواند با تكاندن فرش و مانند آن خاك تهیه كند، تیمم به گرد باطل است. و اگر بتواند گل را خشك كند و از آن خاك تهیه نماید، تیمم به گل باطل می باشد.
688 كسی كه آب ندارد، اگر برف یا یخ داشته باشد، چنانچه ممكن است باید آن را آب كند و با آن وضو بگیرد یا غسل نماید. و اگر ممكن نیست و چیزی هم كه تیمم به آن صحیح است ندارد، احتیاط مستحب آن است كه نماز را بدون وضو و تیمم بخواند، و بنابر احتیاط واجب بعدا قضا كند.
689 اگر با خاك و ریگ، چیزی مانند كاه كه تیمم به آن باطل است مخلوط شود،نمی تواند به آن تیمم كند. ولی اگر آن چیز به قدری كم باشد كه در خاك یا ریگ از بین رفته حساب شود، تیمم به آن خاك و ریگ صحیح است.
690 اگر چیزی ندارد كه بر آن تیمم كند، چنانچه ممكن است باید به خریدن و مانند آن تهیه نماید.
691 تیمم به دیوار گلی صحیح است. و احتیاط مستحب آن است كه با بودن زمین یا خاك خشك، به زمین یا خاك نمناك تیمم نكند.
5 احوط این است كه تیمم كند و نمازش را در وقت بخواند و بعد قضای آن
693 اگر یقین داشته باشد كه تیمم به چیزی صحیح است و به آن تیمم نماید، بعد بفهمد تیمم به آن باطل بوده، نمازهایی را كه با آن تیمم خوانده، باید دوباره بخواند.
694 چیزی كه بر آن تیمم می كند، باید غصبی نباشد.
695 تیمم در فضای غصبی باطل نیست. پس اگر در ملك خود دستها را به زمین بزند و بی اجازه داخل ملك دیگری شود و دستها را به پیشانی بكشد، تیمم او باطل نمی شود.
696 اگر نداند محل تیمم غصبی است و یا فراموش كرده باشد، تیمم او صحیح است، اگر چه فراموش كننده، خود غاصب باشد.
697 كسی كه در جای غصبی حبس است، اگر آب و خاك او غصبی است، باید با تیمم نماز بخواند.
698 مستحب است چیزی كه بر آن تیمم می كند، گردی داشته باشد كه به دست بماند. و بعد از زدن دست بر آن، مستحب است دست را بتكاند كه گرد آن بریزد.
699 تیمم به زمین گود و خاك جاده و زمین شوره زار كه نمك روی آن را نگرفته، مكروه است. واگر نمك روی آن را گرفته باشد، باطل است.
دستور تیمم
700 در تیمم چهار چیز واجب است: اول: نیت. دوم: زدن كف دو دست با هم بر چیزی كه تیمم به آن صحیح است. سوم: كشیدن كف هر دو دست به تمام پیشانی و دو طرف آن از جایی كه موی سر می روید تا ابروها و بالای بینی، و بنابر احتیاط واجب باید دستها روی ابروها هم كشیده شود. چهارم: كشیدن كف دست چپ به تمام پشت دست راست و بعد از آن كشیدن كف دست راست به تمام پشت دست چپ.
701 تیمم بدل از غسل و بدل از وضو با هم فرقی ندارند.
احكام تیمم
702 اگر مختصری از پیشانی و پشت دستها را هم مسح نكند، تیمم باطل است، چه عمدا مسح نكند یا مساله را نداند یا فراموش كرده باشد. ولی دقت زیاد هم لازم نیست و همین قدر كه بگویند تمام
703 برای آنكه یقین كند تمام پشت دست را مسح كرده، باید مقداری بالاتراز مچ را هم مسح نماید. ولی مسح بین انگشتان لازم نیست.
704 پیشانی و پشت دستها را باید از بالا به پایین مسح نماید و كارهای آن را باید پشت سر هم بجا آورد و اگر بین آنها به قدری فاصله دهد كه نگویند تیمم می كند، باطل است.
705 در موقع نیت باید معین كند كه تیمم او بدل از غسل است یا بدل از وضو. و اگر بدل از غسل باشد، باید آن غسل را معین نماید. و چنانچه اشتباها به جای بدل از وضو، بدل از غسل، یا به جای بدل از غسل، بدل از وضو، نیت كند یا مثلا در تیمم بدل از غسل جنابت، نیت تیمم بدل از غسل مس میت نماید، تیمم او باطل است.
706 در تیمم باید پیشانی و كف دستها و پشت دستها پاك باشد، و اگر كف دست نجس باشد و نتواند آن را آب بكشد، باید به همان كف دست نجس تیمم كند.
707 انسان باید برای تیمم انگشتر را از دست بیرون آورد. و اگر در پیشانی یا پشت دستها یا در كف دستها مانعی باشد، مثلا چیزی به آنها چسبیده باشد، بایدبرطرف نماید.
708 اگر پیشانی یا پشت دستها زخم است و پارچه یا چیز دیگری را كه بر آن بسته، نمی تواند باز كند، باید دست را روی آن بكشد. و نیز اگر كف دست زخم باشدو پارچه یا چیز دیگری را كه بر آن بسته نتواند باز كند، باید دست را با همان پارچه به چیزی كه تیمم به آن صحیح است بزند و به پیشانی و پشت دستها بكشد.
709 اگر پیشانی و پشت دستها مو داشته باشد، اشكال ندارد. ولی اگر موی سر روی پیشانی آمده باشد، باید آن را عقب بزند.
710 اگر احتمال دهد كه در پیشانی و كف دستها یا پشت دستها مانعی هست، چنانچه احتمال او در نظر مردم به جا باشد، باید جستجو نماید تا یقین یا اطمینان پیدا كند كه مانعی نیست.
711 اگر وظیفه او تیمم است و نمی تواند تیمم كند، باید نایب بگیرد. و كسی كه نایب می شود، باید او را با دست خود او تیمم دهد. و اگر ممكن نباشد،باید نایب دست خود را به چیزی كه تیمم به آن صحیح است بزند و به پیشانی و پشت دستهای او بكشد.
712 اگر بعد از آنكه وارد تیمم شد شك كند كه قسمت پیش از آن را فراموش كرده یا نه، اعتنا نكند و تیمم او صحیح است. و نیز اگر بعد از به جا آوردن هر جزء شك كند كه درست به جا آورده یا نه، اعتنا نكند و تیمم او صحیح است.
713 اگر بعد از مسح دست چپ شك كند كه درست تیمم كرده یا نه، تیمم او صحیح است.
714 كسی كه وظیفه اش تیمم است، بنابر احتیاط واجب نباید پیش از وقت نماز برای نماز تیمم كند. ولی اگر برای كار واجب دیگر یا مستحبی تیمم كند و تا وقت نماز عذر او باقی باشد، می تواند با همان تیمم نماز بخواند.
715 كسی كه وظیفه اش تیمم است، اگر بداند تا آخر وقت عذر او باقی می ماند، در وسعت وقت می تواند با تیمم نماز بخواند. ولی اگر بداند كه تا آخر وقت عذر او برطرف می شود، باید صبر كند و با وضو یا غسل نماز بخواند یا در تنگی وقت با تیمم نماز را بجا آورد.
716 كسی كه نمی تواند وضو بگیرد یا غسل كند، می تواند نمازهای قضای خود را با تیمم بخواند، هر چند احتمال بدهد كه به زودی عذر او برطرف می شود. ولی در صورت علم به زوال عذر تا پیش از ضیق شدن وقت باید منتظر بماند.
717 كسی كه نمی تواند وضو بگیرد یا غسل كند، جایز است نمازهای مستحبی را كه مثل نافله های شبانه روز وقت معین دارد با تیمم بخواند، حتی در اول وقت. به شرط آنكه علم به زوال عذر تا آخر وقت نداشته باشد.
718 كسی كه احتیاطا باید غسل جبیره ای و تیمم نماید، مثلا جراحتی در پشت او است، اگر بعد از غسل و تیمم نماز بخواند و بعداز نماز حدث اصغری از او سر زند، مثلا بول كند برای نمازهای بعد باید وضو بگیرد.
719 اگر به واسطه نداشتن آب یا عذر دیگری تیمم كند، بعد از برطرف شدن عذر،تیمم او باطل می شود.
720 چیزهایی كه وضو را باطل می كند، تیمم بدل از وضو را هم باطل می كند. و چیزهایی كه غسل را باطل می نماید، تیمم بدل از غسل را هم باطل می نماید.
721 كسی كه نمی تواند غسل كند، اگر چند غسل بر او واجب باشد، احتیاط واجب آن است كه بدل هر یك از آنها یك تیمم نماید.
722 كسی كه نمی تواند غسل كند، اگر بخواهد عملی را كه برای آن غسل واجب است انجام دهد، باید بدل از غسل تیمم نماید. و اگر نتواند وضو بگیرد و بخواهد عملی را كه برای آن وضو واجب است انجام دهد، باید بدل از وضو تیمم نماید.
723 اگر بدل از غسل جنابت تیمم كند، لازم نیست برای نماز وضو بگیرد. ولی اگر بدل از غسلهای دیگر تیمم كند، باید وضو بگیرد. و اگر نتواند وضو بگیرد،باید تیمم دیگری هم بدل از وضو بنماید.
724 اگر بدل از غسل تیمم كند و بعد كاری كه وضو را باطل می كند برای او پیش آید، چنانچه برای نمازهای بعد نتواند غسل كند، باید وضو بگیرد. واگر نمی تواند وضو بگیرد، باید بدل از وضو تیمم نماید.
725 كسی كه وظیفه اش آن است كه بدل از وضو و بدل از غسل تیمم كند، همین دو تیمم كفایت می كند و تیمم دیگری لازم نیست.
726 كسی كه وظیفه اش تیمم است، اگر برای كاری تیمم كند، تا تیمم و عذر او باقی است، كارهایی را كه باید با وضو یا غسل انجام داد، می تواند به جا آورد. ولی اگر با داشتن آب برای نماز میت یا خوابیدن تیمم كرده، فقط كاری را كه برای آن تیمم نموده می تواند انجام دهد. و در مورد تیمم به خاطر تنگی وقت، به احتیاط واجب سایر غایات را انجام ندهد.
727 در چند مورد مستحب است نمازهایی را كه انسان با تیمم خوانده، دوباره بخواند: اول: آنكه از استعمال آب ترس داشته و عمدا خود را جنب كرده و با تیمم نماز خوانده است. دوم: آنكه می دانسته یا گمان داشته كه آب پیدا نمی كند و عمدا خود را جنب كرده و با تیمم نماز خوانده است. سوم: آنكه تا آخر وقت عمدا در جستجوی آب نرود و با تیمم نماز بخواند و بعد بفهمد كه اگر جستجو می كرد، آب پیدا می شد. چهارم: آنكه عمدا نماز را تاخیر انداخته و در آخر وقت با تیمم نماز خوانده است. پنجم: آنكه می دانسته یا گمان داشته كه آب پیدا نمی شود و آبی را كه داشته ریخته است.
اول از موارد تیمم:
آنكه تهیه آب به قدر وضو یا غسل ممكن نباشد.
648 اگر انسان در آبادی باشد، باید برای تهیه آب وضو و غسل بقدری جستجو كند كه از پیدا شدن آن ناامید شود. و اگر در بیابان باشد، چنانچه زمین آن پست و بلند است و یا به واسطه درخت و مانند آن، عبور در آن زمین مشكل است، باید در هر یك از چهار طرف به اندازه پرتاب یك تیر قدیمی كه با كمان پرتاب می كردند در جستجوی آب برود. و اگر زمین آن این طور نیست، باید در هر طرف به اندازه پرتاب دو تیر جستجو نماید.
649 اگر بعضی از چهار طرف هموار و بعضی دیگر پست و بلند یا عبور در آن مشكل باشد، در طرفی كه هموار است به اندازه پرتاب دو تیر و در طرفی كه این طور نیست به اندازه پرتاب یك تیر جستجو كند.
650 در هر طرفی كه یقین دارد آب نیست، در آن طرف جستجو لازم نیست.
651 كسی كه وقت نماز او تنگ نیست و برای تهیه آب وقت دارد اگر یقین دارد در محلی دورتر از مقداری كه باید جستجو كند آب هست در صورتی كه مانعی نباشد و مشقت هم نداشته باشد باید برای تهیه آب برود و اگر گمان دارد آب هست رفتن به آن محل لازم نیست ولی اگر اطمینان داشته باشد بنابر احتیاط واجب باید برای تهیه آب به آن محل برود.
652 لازم نیست خود انسان در جستجوی آب برود، بلكه می تواند كسی را كه به گفته او اطمینان دارد بفرستد. و در این صورت اگر یك نفر از طرف چند نفر برود،كافی است.
653 اگر احتمال دهد كه داخل بار سفر خود یا در منزل یا در قافله آب هست باید بقدری جستجو نماید كه به نبودن آب یقین كند یا از پیدا كردن آن ناامید شود.
654 اگر پیش از وقت نماز جستجو نماید و آب پیدا نكند و تا وقت نماز همان جا بماند، لازم نیست كه دوباره در جستجوی آب برود.
655 اگر بعد از داخل شدن وقت نماز جستجو كند و آب پیدا نكند و تا وقت نماز دیگر در همانجا بماند، جستجو لازم نیست.
656 اگر از درنده بترسد یا جستجوی آب به قدری سخت باشد كه نتواند تحمل كند یا وقت نماز به قدری تنگ باشد كه هیچ نتواند جستجو كند، جستجو لازم نیست. ولی اگر بتواند مقداری جستجو كند، به همان مقدار جستجو لازم است. و اگر از دزد بر جان یا مال خودش بترسد، نباید در جستجوی آب برود. ولی اگر مالی كه احتمال می دهد از بین برود، به حسب حال او قابل اعتنا نباشد و ترس دیگری هم نداشته باشد، جستجوی آب واجب است.
657 اگر در جستجوی آب نرود تا وقت نماز تنگ شود، معصیت كرده ولی نمازش با تیمم صحیح است.
658 كسی كه یقین دارد آب پیدا نمی كند، چنانچه دنبال آب نرود و با تیمم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد كه اگر جستجو می كرد آب پیدا می شد، نمازش باطل است.
659 اگر بعد از جستجو آب پیدا نكند و با تیمم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد در جایی كه جستجو كرده آب بوده، نماز او صحیح است.
660 اگر بعد از داخل شدن وقت نماز وضو داشته باشد و بداند كه اگر وضوی خود را باطل كند، نمی تواند وضو بگیرد، چنانچه بتواند بدون ضرر و مشقت وضوی خود را نگهدارد، نباید آن را باطل نماید. و همچنین است اگر بداند یا دو شاهد عادل خبر دهند كه تهیه آب برای او ممكن نیست. بلكه اگر احتمال صحیح عقلایی هم بدهد، احتیاط واجب آن است كه وضوی خود را باطل نكند.
661 اگر پیش از وقت نماز وضو داشته باشد و بداند یا احتمال عقلایی دهد یا دو شاهد عادل خبر دهند كه اگر وضوی خود را باطل كند، تهیه آب برای او ممكن نیست، چنانچه بتواند بدون ضرر و مشقت وضوی خود را نگهدارد، احتیاط واجب آن است كه آن را باطل نكند.
662 كسی كه فقط به مقدار وضو یا به مقدار غسل آب دارد، اگر بداند یا دو شاهد عادل خبر دهند كه اگر آن را بریزد آب پیدا نمی كند، چنانچه وقت نماز داخل شده باشد، ریختن آن حرام است. و احتیاط واجب آن است كه پیش از وقت نماز هم آن را نریزد، بلكه خالی از قوت نیست. و هرگاه احتمال عقلایی هم بدهد كه اگر آب را بریزد دیگر آب پیدا نمی كند، احتیاط واجب آن است كه پیش از وقت نماز هم آب را نریزد.
663 كسی كه می داند یا دو شاهد عادل خبر دهد كه آب پیدا نمی كند، اگر بعداز داخل شدن وقت نماز وضوی خود را باطل كند یا آبی كه دارد بریزد، معصیت كرده ولی نمازش با تیمم صحیح است. اگر چه احتیاط مستحب آن است كه قضای آن نماز را بخواند.
دوم از موارد تیمم
664 اگر به واسطه پیری یا ترس از دزد و جانور و مانند اینها یا نداشتن وسیله ای كه آب از چاه بكشد، دسترسی به آب نداشته باشد، باید تیمم كند. و همچنین است اگر تهیه كردن آب یا استعمال آن به قدری مشقت داشته باشد كه مردم تحمل آن را نكنند.
665 اگر برای كشیدن آب از چاه دلو و ریسمان و مانند اینها لازم دارد و مجبور است بخرد یا كرایه نماید، اگر چه قیمت آن چند برابر معمول باشد، باید تهیه كند. و همچنین است اگر آب را به چندین برابر قیمتش بفروشند. ولی اگر تهیه آنها به قدری پول می خواهد كه نسبت به حال او آن مقدار ضرر دارد، واجب نیست تهیه نماید.
666 اگر ناچار شود كه برای تهیه آب قرض كند، باید قرض نماید. ولی كسی كه می داند یا گمان دارد كه نمی تواند قرض خود را بدهد، واجب نیست قرض كند.
667 اگر كندن چاه مشقت ندارد، به احتیاط واجب باید برای تهیه آب،چاه بكند.
668 اگر كسی مقداری آب بی منت به او ببخشد، باید قبول كند.
سوم از موارد تیمم
669 اگر از استعمال آب بر جان خود بترسد یا بترسد كه به واسطه استعمال آن،مرض یا عیبی در او پیدا شود یا مرضش طول بكشد یا شدت كند یا به سختی معالجه شود، باید تیمم نماید. ولی اگر آب گرم برای او ضرر ندارد، باید با آب گرم وضو بگیرد یا غسل كند.
670 لازم نیست یقین كند كه آب برای او ضرر دارد، بلكه اگر احتمال ضرر بدهد، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد و از آن احتمال ترس برای او پیدا شود، باید تیمم كند.
671 كسی كه مبتلا به درد چشم است و آب برای او ضرر دارد، باید تیمم نماید.
672 اگر به واسطه یقین یا ترس ضرر تیمم كند و پیش از نماز بفهمد كه آب برایش ضرر ندارد، تیمم او باطل است. و اگر بعد از نماز بفهمد، نمازش صحیح است.
673 كسی كه می داند آب برایش ضرر ندارد، چنانچه غسل كند یا وضو بگیرد و بعد بفهمد كه آب برای او ضرر داشته، وضو و غسل او صحیح است.
چهارم از موارد تیمم
674 هرگاه بترسد كه اگر آب را به مصرف وضو یا غسل برساند، خود او یا عیال و اولاد او، یا رفیقش و كسانی كه با او مربوطند مانند نوكر و كلفت از تشنگی بمیرند یا مریض شوند یا به قدری تشنه شوند كه تحمل آن مشقت دارد، باید به جای وضو و غسل، تیمم نماید. و نیز اگر بترسد حیوانی كه مانند اسب و قاطر معمولا برای خوردن سرش را نمی برند، از تشنگی تلف شود، باید آب را به آن بدهد و تیمم نماید، اگر چه حیوان مال خودش نباشد. و همچنین است اگر كسی كه حفظ جان او واجب است به طوری تشنه باشد كه اگر انسان آب را به او ندهد، تلف شود.
675 اگر غیر از آب پاكی كه برای وضو یا غسل دارد آب نجسی هم به مقدار آشامیدن خود و كسانی كه با او مربوطند داشته باشد، باید آب پاك را برای آشامیدن بگذارد و با تیمم نماز بخواند. ولی چنانچه آب را برای حیوانش بخواهد، باید آب نجس را به آن بدهد و با آب پاك وضو و غسل را انجام دهد.
پنجم از موارد تیمم
676 كسی كه بدن یا لباسش نجس است و كمی آب دارد كه اگر با آن وضو بگیردیا غسل كند برای آب كشیدن بدن یا لباس او نمی ماند، باید بدن یا لباس را آب بكشد و با تیمم نماز بخواند. ولی اگر چیزی نداشته باشد كه بر آن تیمم كند،باید آب را به مصرف وضو یا غسل برساند و با بدن یا لباس نجس نماز بخواند.
ششم از موارد تیمم
677 اگر غیر از آب یا ظرفی كه استعمال آن حرام است آب یا ظرف دیگری ندارد مثلا آب یا ظرفش غصبی است و غیر از آن آب و ظرف دیگری ندارد، باید به جای وضو و غسل، تیمم كند.
هفتم از موارد تیمم
678 هرگاه وقت به قدری تنگ باشد كه اگر وضو بگیرد یا غسل كند، تمام نماز یا مقداری از آن بعد از وقت خوانده می شود، باید تیمم كند.
679 اگر عمدا نماز را به قدری تاخیر بیندازد كه وقت وضو یا غسل نداشته باشد معصیت كرده، ولی نماز او با تیمم صحیح است. اگر چه احتیاط مستحب آن است كه قضای آن نماز را بخواند.
680 كسی كه شك دارد كه اگر وضو بگیرد یا غسل كند وقت برای نماز او می ماند یا نه، باید تیمم كند.
681 كسی كه به واسطه تنگی وقت تیمم كرده، چنانچه بعد از نماز آبی كه داشته از دستش برود، اگر چه تیمم خود را نشكسته باشد، در صورتی كه وظیفه اش تیمم باشد، باید دوباره تیمم نماید.
682 كسی كه آب دارد اگر به واسطه تنگی وقت با تیمم مشغول نماز شود و در بین نماز آبی كه داشته از دستش برود، برای نمازهای بعد می تواند با همان تیمم نماز بخواند.
683 اگر انسانی به قدری وقت دارد كه می تواند وضو بگیرد یا غسل كند و نماز را بدون كارهای مستحبی آن مثل اقامه و قنوت بخواند، باید غسل كند یا وضو بگیرد و نماز را بدون كارهای مستحبی آن به جا آورد. بلكه اگر به اندازه سوره هم وقت ندارد، باید غسل كند یا وضو بگیرد و نماز را بدون سوره بخواند.
چیزهایی كه تیمم به آنها صحیح است
684 تیمم به خاك و ریگ و كلوخ و سنگ اگر پاك باشند، صحیح است. وبه گل پخته مثل آجر و كوزه نیز صحیح است.
685 تیمم بر سنگ گچ و سنگ آهك و سنگ مرمر سیاه و سایر اقسام سنگها صحیح است. ولی تیمم به جواهر مثل سنگ عقیق و فیروزه باطل می باشد. و احتیاط واجب آن است كه با بودن خاك یا چیز دیگری كه تیمم به آن صحیح است، به گچ و آهك پخته هم تیمم نكند. و اگر دسترسی به خاك و مانند آن ندارد و امر دایر است بین گچ یا آهك پخته، و بین غبار یا گل، باید به احتیاط واجب جمع كند بین تیمم به هر دو.
686 اگر خاك و ریگ و كلوخ و سنگ پیدا نشود، باید به گرد و غباری كه روی فرش و لباس و مانند اینهاست، تیمم نماید. و اگر غبار در لای لباس و فرش باشد، تیمم به آن صحیح نیست، مگر آن كه اول دست بزند تا روی آن، غبار آلوده شود، بعد تیمم كند. و چنانچه گرد پیدا نشود، باید به گل تیمم كند.و اگر گل هم پیدا نشود، احتیاط مستحب آن است كه نماز را بدون تیمم بخواند،و بنابر احتیاط بعدا قضای آن را بجا آورد.
687 اگر بتواند با تكاندن فرش و مانند آن خاك تهیه كند، تیمم به گرد باطل است. و اگر بتواند گل را خشك كند و از آن خاك تهیه نماید، تیمم به گل باطل می باشد.
688 كسی كه آب ندارد، اگر برف یا یخ داشته باشد، چنانچه ممكن است باید آن را آب كند و با آن وضو بگیرد یا غسل نماید. و اگر ممكن نیست و چیزی هم كه تیمم به آن صحیح است ندارد، احتیاط مستحب آن است كه نماز را بدون وضو و تیمم بخواند، و بنابر احتیاط واجب بعدا قضا كند.
689 اگر با خاك و ریگ، چیزی مانند كاه كه تیمم به آن باطل است مخلوط شود،نمی تواند به آن تیمم كند. ولی اگر آن چیز به قدری كم باشد كه در خاك یا ریگ از بین رفته حساب شود، تیمم به آن خاك و ریگ صحیح است.
690 اگر چیزی ندارد كه بر آن تیمم كند، چنانچه ممكن است باید به خریدن و مانند آن تهیه نماید.
691 تیمم به دیوار گلی صحیح است. و احتیاط مستحب آن است كه با بودن زمین یا خاك خشك، به زمین یا خاك نمناك تیمم نكند.
5 احوط این است كه تیمم كند و نمازش را در وقت بخواند و بعد قضای آن
693 اگر یقین داشته باشد كه تیمم به چیزی صحیح است و به آن تیمم نماید، بعد بفهمد تیمم به آن باطل بوده، نمازهایی را كه با آن تیمم خوانده، باید دوباره بخواند.
694 چیزی كه بر آن تیمم می كند، باید غصبی نباشد.
695 تیمم در فضای غصبی باطل نیست. پس اگر در ملك خود دستها را به زمین بزند و بی اجازه داخل ملك دیگری شود و دستها را به پیشانی بكشد، تیمم او باطل نمی شود.
696 اگر نداند محل تیمم غصبی است و یا فراموش كرده باشد، تیمم او صحیح است، اگر چه فراموش كننده، خود غاصب باشد.
697 كسی كه در جای غصبی حبس است، اگر آب و خاك او غصبی است، باید با تیمم نماز بخواند.
698 مستحب است چیزی كه بر آن تیمم می كند، گردی داشته باشد كه به دست بماند. و بعد از زدن دست بر آن، مستحب است دست را بتكاند كه گرد آن بریزد.
699 تیمم به زمین گود و خاك جاده و زمین شوره زار كه نمك روی آن را نگرفته، مكروه است. واگر نمك روی آن را گرفته باشد، باطل است.
دستور تیمم
700 در تیمم چهار چیز واجب است: اول: نیت. دوم: زدن كف دو دست با هم بر چیزی كه تیمم به آن صحیح است. سوم: كشیدن كف هر دو دست به تمام پیشانی و دو طرف آن از جایی كه موی سر می روید تا ابروها و بالای بینی، و بنابر احتیاط واجب باید دستها روی ابروها هم كشیده شود. چهارم: كشیدن كف دست چپ به تمام پشت دست راست و بعد از آن كشیدن كف دست راست به تمام پشت دست چپ.
701 تیمم بدل از غسل و بدل از وضو با هم فرقی ندارند.
احكام تیمم
702 اگر مختصری از پیشانی و پشت دستها را هم مسح نكند، تیمم باطل است، چه عمدا مسح نكند یا مساله را نداند یا فراموش كرده باشد. ولی دقت زیاد هم لازم نیست و همین قدر كه بگویند تمام
703 برای آنكه یقین كند تمام پشت دست را مسح كرده، باید مقداری بالاتراز مچ را هم مسح نماید. ولی مسح بین انگشتان لازم نیست.
704 پیشانی و پشت دستها را باید از بالا به پایین مسح نماید و كارهای آن را باید پشت سر هم بجا آورد و اگر بین آنها به قدری فاصله دهد كه نگویند تیمم می كند، باطل است.
705 در موقع نیت باید معین كند كه تیمم او بدل از غسل است یا بدل از وضو. و اگر بدل از غسل باشد، باید آن غسل را معین نماید. و چنانچه اشتباها به جای بدل از وضو، بدل از غسل، یا به جای بدل از غسل، بدل از وضو، نیت كند یا مثلا در تیمم بدل از غسل جنابت، نیت تیمم بدل از غسل مس میت نماید، تیمم او باطل است.
706 در تیمم باید پیشانی و كف دستها و پشت دستها پاك باشد، و اگر كف دست نجس باشد و نتواند آن را آب بكشد، باید به همان كف دست نجس تیمم كند.
707 انسان باید برای تیمم انگشتر را از دست بیرون آورد. و اگر در پیشانی یا پشت دستها یا در كف دستها مانعی باشد، مثلا چیزی به آنها چسبیده باشد، بایدبرطرف نماید.
708 اگر پیشانی یا پشت دستها زخم است و پارچه یا چیز دیگری را كه بر آن بسته، نمی تواند باز كند، باید دست را روی آن بكشد. و نیز اگر كف دست زخم باشدو پارچه یا چیز دیگری را كه بر آن بسته نتواند باز كند، باید دست را با همان پارچه به چیزی كه تیمم به آن صحیح است بزند و به پیشانی و پشت دستها بكشد.
709 اگر پیشانی و پشت دستها مو داشته باشد، اشكال ندارد. ولی اگر موی سر روی پیشانی آمده باشد، باید آن را عقب بزند.
710 اگر احتمال دهد كه در پیشانی و كف دستها یا پشت دستها مانعی هست، چنانچه احتمال او در نظر مردم به جا باشد، باید جستجو نماید تا یقین یا اطمینان پیدا كند كه مانعی نیست.
711 اگر وظیفه او تیمم است و نمی تواند تیمم كند، باید نایب بگیرد. و كسی كه نایب می شود، باید او را با دست خود او تیمم دهد. و اگر ممكن نباشد،باید نایب دست خود را به چیزی كه تیمم به آن صحیح است بزند و به پیشانی و پشت دستهای او بكشد.
712 اگر بعد از آنكه وارد تیمم شد شك كند كه قسمت پیش از آن را فراموش كرده یا نه، اعتنا نكند و تیمم او صحیح است. و نیز اگر بعد از به جا آوردن هر جزء شك كند كه درست به جا آورده یا نه، اعتنا نكند و تیمم او صحیح است.
713 اگر بعد از مسح دست چپ شك كند كه درست تیمم كرده یا نه، تیمم او صحیح است.
714 كسی كه وظیفه اش تیمم است، بنابر احتیاط واجب نباید پیش از وقت نماز برای نماز تیمم كند. ولی اگر برای كار واجب دیگر یا مستحبی تیمم كند و تا وقت نماز عذر او باقی باشد، می تواند با همان تیمم نماز بخواند.
715 كسی كه وظیفه اش تیمم است، اگر بداند تا آخر وقت عذر او باقی می ماند، در وسعت وقت می تواند با تیمم نماز بخواند. ولی اگر بداند كه تا آخر وقت عذر او برطرف می شود، باید صبر كند و با وضو یا غسل نماز بخواند یا در تنگی وقت با تیمم نماز را بجا آورد.
716 كسی كه نمی تواند وضو بگیرد یا غسل كند، می تواند نمازهای قضای خود را با تیمم بخواند، هر چند احتمال بدهد كه به زودی عذر او برطرف می شود. ولی در صورت علم به زوال عذر تا پیش از ضیق شدن وقت باید منتظر بماند.
717 كسی كه نمی تواند وضو بگیرد یا غسل كند، جایز است نمازهای مستحبی را كه مثل نافله های شبانه روز وقت معین دارد با تیمم بخواند، حتی در اول وقت. به شرط آنكه علم به زوال عذر تا آخر وقت نداشته باشد.
718 كسی كه احتیاطا باید غسل جبیره ای و تیمم نماید، مثلا جراحتی در پشت او است، اگر بعد از غسل و تیمم نماز بخواند و بعداز نماز حدث اصغری از او سر زند، مثلا بول كند برای نمازهای بعد باید وضو بگیرد.
719 اگر به واسطه نداشتن آب یا عذر دیگری تیمم كند، بعد از برطرف شدن عذر،تیمم او باطل می شود.
720 چیزهایی كه وضو را باطل می كند، تیمم بدل از وضو را هم باطل می كند. و چیزهایی كه غسل را باطل می نماید، تیمم بدل از غسل را هم باطل می نماید.
721 كسی كه نمی تواند غسل كند، اگر چند غسل بر او واجب باشد، احتیاط واجب آن است كه بدل هر یك از آنها یك تیمم نماید.
722 كسی كه نمی تواند غسل كند، اگر بخواهد عملی را كه برای آن غسل واجب است انجام دهد، باید بدل از غسل تیمم نماید. و اگر نتواند وضو بگیرد و بخواهد عملی را كه برای آن وضو واجب است انجام دهد، باید بدل از وضو تیمم نماید.
723 اگر بدل از غسل جنابت تیمم كند، لازم نیست برای نماز وضو بگیرد. ولی اگر بدل از غسلهای دیگر تیمم كند، باید وضو بگیرد. و اگر نتواند وضو بگیرد،باید تیمم دیگری هم بدل از وضو بنماید.
724 اگر بدل از غسل تیمم كند و بعد كاری كه وضو را باطل می كند برای او پیش آید، چنانچه برای نمازهای بعد نتواند غسل كند، باید وضو بگیرد. واگر نمی تواند وضو بگیرد، باید بدل از وضو تیمم نماید.
725 كسی كه وظیفه اش آن است كه بدل از وضو و بدل از غسل تیمم كند، همین دو تیمم كفایت می كند و تیمم دیگری لازم نیست.
726 كسی كه وظیفه اش تیمم است، اگر برای كاری تیمم كند، تا تیمم و عذر او باقی است، كارهایی را كه باید با وضو یا غسل انجام داد، می تواند به جا آورد. ولی اگر با داشتن آب برای نماز میت یا خوابیدن تیمم كرده، فقط كاری را كه برای آن تیمم نموده می تواند انجام دهد. و در مورد تیمم به خاطر تنگی وقت، به احتیاط واجب سایر غایات را انجام ندهد.
727 در چند مورد مستحب است نمازهایی را كه انسان با تیمم خوانده، دوباره بخواند: اول: آنكه از استعمال آب ترس داشته و عمدا خود را جنب كرده و با تیمم نماز خوانده است. دوم: آنكه می دانسته یا گمان داشته كه آب پیدا نمی كند و عمدا خود را جنب كرده و با تیمم نماز خوانده است. سوم: آنكه تا آخر وقت عمدا در جستجوی آب نرود و با تیمم نماز بخواند و بعد بفهمد كه اگر جستجو می كرد، آب پیدا می شد. چهارم: آنكه عمدا نماز را تاخیر انداخته و در آخر وقت با تیمم نماز خوانده است. پنجم: آنكه می دانسته یا گمان داشته كه آب پیدا نمی شود و آبی را كه داشته ریخته است.