کد مطلب:50487 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:152
«و اما قولك: انا بنو عبد مناف، فكذلك نحن، ولكن لیس امیه كهاشم و لا حرب كعبد المطلب و لا ابوسفیان كابی طالب و لا المهاجر كالطلیق و لا الصریح كاللصیق و لا المحق كالمبطل و لا المومن كالمدغل. و لبئس الخلف خلف یتبع سلفا هوی فی نار جهنم.»[3] . اما گفته ی تو كه ما فرزندان عبدمنافیم، درست است كه تبار ما یكی است، اما امیه در پایه ی هاشم نیست و حرب را با عبدالمطلب در یك رتبت نتوان آورد و ابوسفیان را با ابوطالب قیاس نتوان كرد. آن كه در راه خدا هجرت نمود چونان كسی نیست كه رسول خدایش آزاد فرمود و خاندانی را كه حسبی است شایسته، همچون كسی نیست كه خود را بدان خاندان بسته و نه با ایمان درستكردار چون دروغگوی دغلكار. بدا پسری كه پیرو پدر شود و در پی او به آتش دوزخ در شود. امام علی (ع) در این سخن هم به اهمیت انكار ناپذیر وراثت در تربیت پرداخته و هم این حقیقت را آشكارا بیان فرموده است كه انسان می تواند با وجود وراثتی ناپاك، به پاكی گراید و راه هدایت پیش گیرد و از این رو معاویه را مذمت می نماید. امیرمومنان علی (ع) در سخنانی روشن و روشنگر اهمیت وراثت را در شكل گیری [صفحه 157] شخصیت آدمی یادآور شده، چنانكه فرموده است: «حسن الاخلاق برهان كرم الاعراق.»[4] . نیكویی اخلاق دلیل پاكی و فضیلت ریشه ی خانوادگی است. «من شرف الاعراق كرم الاخلاق.»[5] . نیكویی اخلاق و خویها از شرافت و بلندی مرتبت اصل و ریشه ی و وراثت آدمی است. وراثت بستری است كه خویها و رفتارهای آدمی را سامان می دهد و بی شك شرافت وراثت در تربیت تاثیری بسزا دارد. از امیرمومنان علی (ع) چنین نقل شده است: «اطهر الناس اعراقا احسنهم اخلاقا.»[6] . نیكوترین مردمان از نظر اخلاق، پاكترین مردمانند از نظر اصل و ریشه و وراثت. «ان مواساه الرفاق من كرم الاعراق.»[7] . براستی مواسات با دوستان و یكسان گرفتن خود با آنان از نیكویی اصل و ریشه و وراثت است. بنابراین وراثت به عنوان عاملی مهم در تربیت باید مورد توجه قرار گیرد. امیرمومنان علی (ع) نقش وراثت را نقشی جدی در خلقیات و رفتارهای آدمی معرفی كرده، چنانكه فرموده است: «اذا كرم اصل الرجل كرم مغیبه و محضره.»[8] . وقتی اصل و ریشه ی انسان خوب و شریف باشد، نهان و آشكارش خوب شریف است. با توجه به چنین تاثیر تربیتی است كه امام علی (ع) در فرمانهای حكومتی خود- در امر انتخاب فرماندهان و مدیران ارشد- وراثت را نیز مهم شمرده است. آن حضرت در عهدنامه ی مالك اشتر در این باره بدو چنین سفارش نموده است: «ثم الصق بذوی المروءات و الاحساب.»[9] . [صفحه 158] پس، از آنان كسانی را بگمار كه صاحب مروتند و گوهری نیك دارند. البته چنانكه اشاره شد، وراثت- همچون دیگر عوامل موثر در تربیت- نقشی مسلط در تربیت ندارد و به نحو اقتضا عمل می نماید.
وراثت انتقال یافتن صفات و خصوصیات از یك اصل از موجود زنده به نسل است، خواه این صفات و خصوصیات مختص آن نسل باشد و خواه مشترك میان تمام افراد آن نوع یا بخشی از آنها باشد.[1] بنابراین صفات و خصوصیات و خلقیات آبا و اجداد به نسلهای بعد انتقال می یابد كه گاه آشكار می شود و گاه به صورت نهان می ماند. البته تاثیر وراثت در تربیت، تاثیری مهم به نحو اقتضا است و نه به نحو علت تامه و عامل مسلط، چنانكه انسانی با وراثتی نادرست می تواند به درستی گراید و انسانی با وراثتی درست به نادرستی میل كند.[2] امیرمومنان علی (ع) درباره اهمیت وراثت در نامه ای خطاب به معاویه در مقایسه ای میان خاندان خود- با بهترین وراثت- و خاندان اموی- با پست ترین وراثت- چنین فرموده است:
صفحه 157، 158.