کد مطلب:564 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:356
اجاره
احكام سرقفلی
س 1668: آیا مستأجری كه مغازه ای را برای تجارت در آن و یا كار دیگری به مدّت معیّنی اجاره كرده، جایز است بعد از پایان مهلت اجاره در صورتی كه مالك آن را تجدید نكند، از تخلیه مغازه خودداری نموده و حق سرقفلی را مطالبه نماید؟ و آیا با توجه به اینكه حق واگذاری عین مستاجره را به كس دیگری ندارد، جایز است نسبت به آن، ادّعای حق شغل و حرفه كند؟
مستأجر حق ندارد بعد از انقضاء مدّت اجاره، عین مستأجره رادر تصرف خود نگهدارد و از تسلیم آن به مالك خودداری كند، ولی اگر نسبت به آن حق سرقفلی داشته باشد كه از مالك به او منتقل شده و یا مغازه از مكانهایی باشد كه از نظر قانونی برای مستأجر در آن حقی ایجاد می شود، در این صورت می تواند عوض حق خود را از مالك مطالبه كند.
س 1669: اینجانب یك مكان تجاری را اجاره كردم و مبلغی را برای دستیابی به حق سرقفلی به مالك آن پرداخت كردم و مبلغ زیادی را هم برای برق كشی و سنگ فرش كردن زمین آن و امور دیگر خرج كردم و مقداری هم برای گرفتن پروانه كار پرداختم، بعد از گذشت ده سال ورثه مالك خواهان استرداد آن مكان شده اند، آیا بر من واجب است كه با تخلیه مغازه خواسته آنان را اجابت كنم؟ و بر فرض وجوب تخلیه، آیا جایز است اموالی را كه برای آن مكان هزینه كرده ام از آنان مطالبه كنم؟ و آیا حق مطالبه عوض سرقفلی به قیمت روز را دارم؟
وجوب تجدید اجاره بر مالك یا جواز مطالبه تخلیه و لزوم انجام آن و همچنین ضمان اموالی كه برای مكان استیجاری خرج شده، تابع قوانین جاری كشور و یا شرایط مذكور در ضمن عقد اجاره بین موجر و مستأجر است و امّا سرقفلی آن مكان در صورتی كه از مالك بر وجه شرعی به مستأجر منتقل شده باشد و یا به مقتضای قانون برای او ثابت باشد، حق مطالبه آن به قیمت روز را دارد.
س 1670: مالك یكی از شركتها ساختمانی را اجاره داده بدون آنكه از مستأجر چیزی در برابر سرقفلی آن بگیرد، آیا هنگام تخلیه ساختمان توسط مستأجر باید مبلغی را به عنوان سرقفلی به او بپردازد؟ و اگر موجر آن را به مستأجر بفروشد، آیا باید مبلغی را به عنوان حق سرقفلی از قیمت آن كم نماید؟
تا زمانی كه سرقفلی آن به وجه مشروعی مانند خرید یا صلح یا شرط ضمن عقد لازم و یا طبق قانونی كه تصریح به آن كند، ملك مستأجر نشده باشد، حق ندارد در برابر آن از مالك چیزی را مطالبه كند و همچنین اگر آن ساختمان را از مالك بخرد نمی تواند مبلغی را به عنوان عوض سرقفلی از قیمت آن كم نماید.
س 1671: پدرم چند مغازه تجاری را برای سه تن از فرزندانش خریده و اسناد آنها را در همان زمان به نام آنان كرده است، در نتیجه آن مغازه ها در حال حاضر شرعا و قانونا متعلّق به آنان است. این مغازه ها قبل از وفات پدرم تحت تصرف او بودند و در آنها مشغول كسب و تجارت بود، آیا سرقفلی این مغازه ها فقط برای مالكین آنهاست یا اینكه سرقفلی آنها مستقل از ملك است و تعلّق به همه ورثه است؟
سرقفلی مغازه ها تابع ملك آن است و تا زمانی كه از طریق شرعی به شخص دیگری منتقل نشده اختصاص به مالك آن دارد.
س 1672: اگر مستأجر هنگام اجاره مغازه مبلغی را به عنوان سرقفلی به مالك بپردازد، آیا در صورتی كه مستأجر به هر علتی بخواهد آنجا را تخلیه كند، مالك فقط باید همان مقدار را به مستأجر بپردازد یا آنكه واجب است قیمت سرقفلی را به قیمت روز تخلیه به او بدهد؟
اگر حق سرقفلی مغازه شرعا برای مستأجر باشد، می تواند قیمت فعلی آن را طبق قیمت عادلانه روز، مطالبه كند و بر مالك هم واجب است قیمت فعلی آن را به او بپردازد، ولی اگر مبلغی را نزد مالك به ودیعه گذاشته تا هنگام تخلیه آن مكان به او برگرداند در این صورت فقط حق مطالبه معادل مبلغی را دارد كه هنگام اجاره آن مكان به مالك پرداخته است و نسبت به تفاوت ارزش پول احتیاط در مصالحه است.
س 1673: اینجانب مغازه ای را از مالك آن اجاره كردم بدون آنكه مبلغی را در برابر سرقفلی آن بپردازم زیرا در آن زمان پرداخت سرقفلی در شهر ما متعارف نبود و الآن كه موجر فوت كرده و مغازه، ملك یكی از فرزندانش شده، درخواست تخلیه آن را دارد و از طرفی در خلال مدّت اجاره اقدام به انجام بعضی از كارها از قبیل كشیدن برق ، تلفن و تعویض درب و نگهداری آن نموده ام و مردم بر اثر معامله با من در این مكان به من بدهكار هستند، آیا بر من واجب است خواسته مالك فعلی را اجابت نموده و آن مكان را بدون آنكه استحقاق چیزی را داشته باشم تخلیه نموده و به او تحویل بدهم؟ و در صورتی كه حقّی داشته باشم مقدار آن چقدر است؟
شما بعد از انقضاء مدّت اجاره قبلی حق ندارید بدون تجدید اجاره توسط مالك فعلی در آن تصرّف نمایید و از تسلیم آن به او خودداری كنید ولی لزوم پاسخ مثبت مالك فعلی به درخواست تجدید اجاره و یا جواز مطالبه تخلیه محل و لزوم اجابت آن، تابع قوانین جاری یا شروط ضمن عقد است و امّا اینكه هنگام تخلیه در برابر سرقفلی چیزی را مطالبه كنید، با این فرض كه در زمان انعقاد اجاره قبلی ثبوت حق سرقفلی برای مستأجر در آن منطقه متعارف نبوده و حق سرقفلی آن مكان هم از مالك به شما انتقال پیدا نكرده، بنابر این در مقابل تخلیه محل و تسلیم آن به مالك فعلی آن، حق ندارید نسبت به سرقفلی آن چیزی از مالك مطالبه كنید مگر آنكه قانون به شما این اجازه را بدهد و امّا نسبت به كشیدن برق و تلفن و امور دیگری كه با هزینه خود انجام داده اید همه آنها ملك شما هستند مگر آنچه را كه عرف یا قانون جاری بطور مجانی و یا در صورت پرداخت هزینه های آن توسط مالك ، تابع ملك بداند.
س 1674: 1 - مكانی به مدّت بیست سال بطور مستمر به عنوان محل كار اجاره داده شده است آیا مستأجر در خلال مدّت اجاره یا بعد از انقضاء آن حق دارد حق سرقفلی مكان مزبور را با پرداخت مالیاتهای سرقفلی و رعایت همه امور قانونی به مستأجر دیگری واگذار كند؟
2 - اگر سرقفلی آن مكان را به شكل رسمی و با رعایت همه ضوابط قانونی به مستأجر دیگری انتقال بدهد، آیا مالك حق دارد به سبب عدم قبول آن از مستأجر دوم بخواهد مكان مزبور را تخلیه كند؟
اگر سرقفلی آن مكان از سوی مالك و یا طبق قانون به او منتقل نشده باشد حق فروش و واگذاری آنرا به غیر، ندارد و اگر چنین كاری كند فضولی و متوقّف بر اجازه مالك است.
س 1675: مورّث من همه سهم خود از هتل و لوازم آن اعم از اعیان و حقوق را با من مصالحه كرده است، آیا این مصالحه شامل حق سرقفلی آن هتل هم می شود؟
اگر حق سرقفلی هتل متعلّق به او باشد و مصالحه بر همه مایملك او در هتل اعم از اعیان و حقوق بدون استثناء چیزی صورت گرفته باشد، حق سرقفلی آن نیز داخل در این مصالحه است.
س 1676: فردی مكانی را اجاره كرده است به این شرط كه هنگام مطالبه مالك، آن را تخلیه كند، بعد از انقضاء مدّت اجاره و درخواست مالك مبنی بر تخلیه آن، مستأجر حق سرقفلی آنرا مطالبه می كند، آیا پرداخت آن به او بر مالك واجب است؟
در فرض مسأله كه شرط تخلیه مكان توسط مستأجر هنگام مطالبه مالك شده است و ظاهرا حق سرقفلی از مالك به مستأجر منتقل نشده، حق مطالبه چیزی را نخواهد داشت مگر طبق قوانین نظام اسلامی.
س 1677: سر قفلی مكانی را كه اجاره داده ام به مبلغ معیّنی به مستأجر آن فروختم و او هم در برابر آن یك فقره چك به من داد كه به علت عدم وجود پول در حساب بانكی او موفق به نقد كردن آن نشدم، و مكان مزبور هنوز هم در اختیار مستأجر است و با آنكه من تاكنون پول سرقفلی را از او نگرفته ام ادعای مالكیّت آن را می كند، آیا سرقفلی آن مكان متعلّق به اوست یا آنكه معامله سرقفلی بر اثر عدم دستیابی من به پول آن باطل است؟
بعد از تحقّق معامله سرقفلی بر وجه صحیح ، مجرّد عدم موجودی در حساب صاحب چك كه آن را در برابر سرقفلی داده،موجب بطلان معامله آن نمی شود بلكه حق سرقفلی متعلّق به مشتری است و فروشنده كه همان موجر است حق دارد مبلغ چك را از او مطالبه كند.
س 1678: اگر مستأجر هنگام تخلیه مغازه حق مطالبه عوض سرقفلی را داشته باشد، ولی مالك بر خلاف آنچه كه عرفا و قانونا متداول است از پرداخت آن خودداری كند، باقی ماندن مستأجر در آن ملك بدون رضایت مالك تا زمانی كه عوض سرقفلی را دریافت كند چه حكمی دارد؟ و بر فرض كه ماندن مستأجر در آن مكان جایز نباشد و غصب باشد، آیا در آمدی كه از آنجا بدست می آید شرعا حلال است؟
تا زمانی كه تخلیه مغازه را مشروط به پرداخت عوض سرقفلی به مستأجر نكرده باشند، مجرّد استحقاق مطالبه عوض سرقفلی هنگام تخلیه مغازه، برای جواز استمرار تصرف در آن مكان بعد از پایان مدّت اجاره كافی نیست و به هر حال درآمد حاصل از كسب و كار در آن مغازه شرعا حلال است.
س 1679: شخصی مغازه ای را به مبلغ معیّنی اجاره نموده و مبلغ دیگری را هم به عنوان سرقفلی پرداخته است، سپس مالك شروع به زیاد كردن اجاره آن نموده تا اینكه به دو برابر اجاره اولیه رسیده است و در حال حاضر مستأجر قصد دارد مغازه را با سرقفلی بیشتری در اختیار مستأجر دیگری قرار دهد ولی مالك پانزده درصد سرقفلی را مطالبه می كند و قصد افزایش اجاره ماهانه را تا ده برابر دارد در حالی كه اجازه مغازه های مجاور كمتر ازآن مقدار است، آیا مالك شرعا و قانونا حق مطالبه درصد مذكور و اضافه كردن اجاره تا آن مقدار را دارد؟
اگر سرقفلی مغازه متعلّق به مستأجر باشد و مجاز باشد آن را به هر كسی كه می خواهد منتقل كند، مالك حق ندارد چیزی از آنچه را كه مستأجر به عنوان عوض سرقفلی می گیرد از او مطالبه كند. ولی نسبت به مال الاجاره، تعیین مقدار آن بستگی به توافق مالك و مستأجر هنگام تجدید عقد اجاره دارد.
س 1680: اگر شخصی مغازه ای را اجاره كند و علاوه بر اجاره ماهانه مبلغی را به عنوان سرقفلی بپردازد و شرط نماید كه موجر هنگام تخلیه محل مبلغ سرقفلی را به قیمت فعلی آن بپردازد والاّ مستأجر حق خواهد داشت كه سر قفلی آن مكان را به شخص دیگری بفروشد و آنجا را برای او تخلیه نماید، آیا این شرط صحیح است؟ و آیا واجب است موجر با پرداخت قیمت كنونی آن به مستأجر و یا با رضایت به واگذاری آن مكان به دیگری، به آن شرط وفا كند؟
اشتراط چنین شرطی در ضمن عقد اجاره اشكال ندارد و بر موجر واجب است كه به آن عمل كند و در صورتی كه راضی به خرید سرقفلی از مستأجر نشود، حق اعتراض به فروش آن به شخص دیگر و واگذاری مكان مزبور را به او ندارد.
س 1681: خانه ای را خریده ایم كه مغازه تجاری آن در اجاره شخص دیگری است و مالك، سرقفلی آن را به مستأجر فروخته و مستأجر مزبور هم حق خود را به شخص دیگری فروخته است، آیا درصورتی كه بعد از انقضاء مدّت اجاره از مستأجر اخیر تقاضای تخلیه مغازه را بكنیم باید عوض سرقفلی را ما به او بپردازیم یا مالك سابق و یا مستأجر قبلی كه پول سرقفلی را گرفته اند باید آن را به او بپردازند؟
بعد از آنكه مستأجر اخیر به نحو شرعی مالك سرقفلی مغازه شد، كسی كه در حال حاضر می خواهد آن را از او بخرد باید قیمت سرقفلی را به او بپردازد.
--------------------------------------------------------------------------------
س 1638: اگر كاری كه انسان برای مردم انجام می دهد از كارهایی باشد كه فعالیت بدنی و فكری زیادی نخواهد و هزینه مادی هم نیاز نداشته باشد در صورتی كه از طرف نهادهای مربوطه قیمت مشخصی تعیین نشده باشد و میانگین زمان صرف شده برای انجام آنها هم معیار عامی برای قیمت گذاری آنها نباشد، ملاك تعیین دستمزد كارهای مزبور بطوری كه منجر به اجحاف به مشتری نشود، چیست؟
اجرت این قبیل امور موكول به نظر عرف است و توافق دو طرف معامله بر مقدار معیّنی كه مورد رضایت آنان است اشكال ندارد.
س 1639: اینجانب خانه ای را اجاره كردم و سپس متوجه شدم كه مقداری از پول خرید آن، از مال ربا بوده است، وظیفه من چیست؟
تا زمانی كه نمی دانید موجر خانه را با عین مال ربا خریده است، تصرف در آن اشكال ندارد.
س 1640: مؤسسه دولتی كه در آن مشغول به كار هستم مرا برای یك مأموریت دو ماهه به خارج از كشور فرستاد و مبلغی ارز به عنوان اجرت این مأموریت به من داد كه آن را از بانك مركزی به قیمت بسیار ارزان تهیه نمودم، ولی به علل مشخصی مأموریت من بیشتر از یك ماه طول نكشید، بعد از مراجعت نصف ارز باقیمانده را به قیمتی بسیار بیشتر از قیمت خرید فروختم و الآن می خواهم با پرداخت آنچه بر عهده ام است به خزانه دولت، خود را برئ الذّمه نمایم، آیا مبلغی كه برای خرید ارز پرداخته ام بر عهده من است یا مبلغی كه با فروش آن بدست آورده ام؟
اگر آن اجرت برای روزهای مأموریت به شما داده شده باشد، ضامن مبلغی كه نسبت به روزهای باقی مانده زیاد آمده، می باشید و باید عین آن و یا معادل قیمت كنونی آن را به دولت برگردانید.
س 1641: شخصی بین صاحب كار و كارگران واسطه است، به این صورت كه صاحب كار پولی را به عنوان دستمزد آنان به او می دهد و او هم مبلغی كمتر از آن را به كارگران می پردازد، این عمل او چه حكمی دارد؟
واسطه اگر از جانب صاحب كار وكیل باشد واجب است، مقدار اضافه بر آن مبلغ را به مالك بپردازد و جایز نیست در آن تصرّف كند مگر آنكه علم به رضایت مالك داشته باشد.
س 1642: شخصی قطعه زمین موقوفه ای را از متولّی شرعی و قانونی آن به مدّت ده سال اجاره كرده است و اجاره نامه رسمی هم در مورد آن تنظیم شده است، ولی بعد از فوت موجر، جانشین او ادعا می كند كه متولّی سفیه بوده و اجاره او باطل است، این مسئله چه حكمی دارد؟
تا زمانی كه كه بطلان تصرّفات موجر در زمین موقوفه ثابت نشده، اجاره دادن زمین توسط او محكوم به صحت است.
س 1643: شخصی مغازه ای از موقوفات مسجد جامع را به مدّت معلومی اجاره كرده است، ولی بعد از انقضاء مدّت اجاره، علاوه بر اینكه چند سال است اجاره مغازه را نپرداخته، از تخلیه آن هم خودداری می كند و در برابر تخلیه آن چند میلیون مطالبه می كند، آیا جایز است این مبلغ از اموال موقوفه مسجد به او پرداخت شود؟
مستأجر بعد از پایان مدّت اجاره در عین مستأجره حقّی ندارد، بلكه بر او واجب است مغازه را تخلیه نموده و به متولّی آن تحویل دهد ولی اگر از نظر قانونی، حقّی برای او منظور شده می تواند مطالبه كند و پرداخت آن از موقوفات مسجد مانعی ندارد.
س 1644: شخصی منزلی را به مبلغ معیّنی و برای مدّت مشخصی اجاره كرده، سپس مبلغی را به عنوان اجاره آن خانه برای مدّت مشخص دیگری بعد از پایان مهلت مقرّر، پیشاپیش به موجر پرداخت نموده كه بیشتر از مقدار اجاره قبلی است، به این شرط كه مالك تا مدّت معیّنی از او تقاضای تخلیه خانه را نكند و الاّ باید اجاره مدّت دوم راهم هنگام تخلیه مانند اجاره مدّت اول حساب كند و مبلغ مازاد را به او برگرداند ولی مالك قبل از پایان مدّت مزبور از او تقاضای تخلیه خانه را نمود و از بازگرداندن مبلغ اضافی هم خودداری كرد، حكم این مسئله چیست؟ و آیا جایز است مالك، مبلغی را از مستأجر در برابر هزینه رنگ كاری خانه بگیرد، با آنكه هیچ قراردادی در این زمینه بین آنان وجود ندارد؟
در صورتی كه در ضمن عقد اجاره شرط كرده باشند كه اگر موجر قبل از موعد مقرّر تقاضای تخلیه خانه را بنماید، مستأجر بعد از پایان مدّت اجاره فقط موظّف به پرداخت همان اجاره زمان اول برای مدّت اجاره دوم است ، موجر حق ندارد بر خلاف شرط خود مبلغ بیشتری را مطالبه كند و اگر مبلغی اضافی دریافت كرده باید به مستأجر برگرداند و آنچه راهم صرف رنگ كاری و تعمیر خانه نموده، بر عهده مستأجر نیست.
س 1645: شخصی دو اتاق را از مالك آنها به مبلغ معیّنی برای هر ماه اجاره كرده و موجر هم كلید ها را در اختیار او گذاشته و در نتیجه مستأجر مبادرت به حمل اثاثیه و لوازم منزل به آن دو اتاق نموده است. پس از آن به قصد آوردن خانواده اش رفته ولی برنگشته است ، موجر نیز هیچگونه اطلاعی در مورد او و علت برنگشتن وی ندارد، آیا موجر حق تصرف در اتاقها را دارد؟ همچنین نسبت به اثاث و لوازم خانگی مستأجر چه تكلیفی دارد؟
اگر اجاره بر وجه صحیح شرعی محقق نشده باشد مانند اینكه مدّت را تعیین ننموده اند مستأجر حقّی در متعلّق اجاره ندارد بلكه اختیار آن دردست مالك است و می تواند هر گونه كه بخواهد در آن تصرف كند، ولی اثاث مستأجر در نزد او امانت است و باید آن را حفظ نماید و هنگام بازگشت او می تواند اجرت المثل اتاق را در مدّتی كه با بستن درب آن و گذاشتن لوازم در آن تصرف كرده، از مستأجر مطالبه كند، ولی در صورتی كه اجاره به نحو صحیح شرعی محقق شده باشد، مالك باید منتظر پایان مدّت اجاره بماند و حق مطالبه اجاره تمام آن مدّت را از مستأجر دارد و بعد از پایان مدّت، مستأجر دیگر حقی در آن خانه نداشته و مانند حالتی است كه اجاره از اصل باطل باشد.
س 1646: ما جمعی از كاركنان یك شركت هستیم كه در ساختمانی كه شركت آن را از مالكش اجاره كرده زندگی می¬¬كنیم، در حال حاضر وكیل مالك ادّعا می كند كه بین شركت و مالك، راجع به مبلغ اجاره اختلاف وجود دارد و او تا صدور حكم دادگاه راضی به اقامه نماز و تصرفات دیگر در آن نمی باشد، آیا اعاده نمازهای گذشته واجب است یا اینكه عدم اطلاع از موضوع، رافع تكلیف است؟
بعد از تحقّق صحیح اجاره، تا مدّت آن پایان نیافته است، تصرفات كارمندان شركت در آن ساختمان احتیاج به اجازه و موافقت جدید مالك ندارد و نماز خواندن در آن صحیح است ، همچنین بر فرض بطلان اجاره یا انقضاء مدّت آن، اگر كاركنان بر اثر بی اطلاعی در آن نماز خوانده باشند، نمازهای آنان صحیح است و اعاده آن واجب نیست.
س 1647: كارمندی در محل كارش خانه ای دارد كه آن را اجاره داده و خودش در یكی از خانه های مسكونی مؤسسه ای كه در آن كار می كند ساكن شده است ، در حالی كه این كار او خلاف قانونی است كه تصریح می كند به اینكه اگر كسی مالك خانه ای باشد، حق استفاده از خانه های سازمانی وابسته به مؤسسه را ندارد، در صورتی كه مستأجر بداند كه كارمند بر خلاف قانون مؤسسه عمل كرده است ، چه تكلیفی دارد؟
استفاده از خانه های مسكونی وابسته به مؤسسه توسط افرادی كه واجد شرایط نیستند، جایز نیست. ولی این كه كارمند ملك شخصی خود را به دیگری اجاره دهد و یا فرد دیگری آن را از او اجاره كند و همچنین تصرفات مستأجر در آن ملك اشكال ندارد.
س 1648: مالك با مستأجر شرط كرده كه در صورت عدم تخلیه خانه پس از پایان مدّت اجاره ، باید برای هر روز مبلغی بیشتر از اجرت المثل آن زمان را بپردازد، آیا مستأجر كه در ضمن عقد اجاره متعهد به پرداخت این مبلغ گردیده، باید آن را بپردازد؟
وفا و عمل به شرطی كه در ضمن عقد لازم، ذكر شده واجب است.
س 1649: شخصی مكانی را به دو نفر به نحو مشاع اجاره داده است، مشروط به اینكه آن دو مستأجر آن را بدون اجازه موجر به دیگری اجاره ندهند، ولی یكی از آن دو بدون اجازه موجر سهم خود را به شریك خود واگذار كرده است، آیا انتقال به غیر بر این مورد صدق می كند؟
انتقال به غیر بر آن صدق می كند مگر آنكه قرینه ای وجود داشته باشد كه موجب انصراف شرط از مورد انتقال به شریك دیگر شود.
س 1650: سهمی از آب و زمین را برای مدّت چهار سال اجاره كردم، به این شرط كه موجر در ابتدای سال دوم حق فسخ داشته باشد، ولی موجر تا پایان سال دوم اقدام به فسخ نكرد و بلكه اجرت سال سوم را هم دریافت نموده و بابت آن رسید داد، آیا موجر یا كسی كه مدّعی خرید آن ملك است، حق دارد قبل از انقضاء مدّت اجاره در عین مستأجره تصرف و دخالت كند؟
اگر موجر در زمانی كه حق فسخ داشته عقد اجاره را فسخ نكند. بعد از آن جایز نیست آن را فسخ نماید و اگر ملك را بعد از پایان مهلت خیار به شخص دیگری بفروشد، موجب بطلان عقد اجاره نمی شود، بلكه مالك جدید باید منتظر بماند تا مدّت اجاره به پایان برسد.
س 1651: شخصی دو مغاره را اجاره كرده است به این شرط كه از آنها برای فروش مواد غذایی استفاده كند، این شرط در قرارداد هم ذكر شده ولی مستأجر به آن عمل نكرده است، آیا این كار او در آن مغازه ها حلال است؟ و آیا موجر بر اثر تخلف شرط، حق فسخ اجاره را دارد؟
بر مستأجر واجب است طبق شرط مالك، عمل كند و در صورتی كه تخلّف نماید مالك بر اثر تخلّف شرط حق فسخ دارد.
س 1652: من در یكی از مؤسسات كار می كنم، مسئول مؤسسه متعهد شده كه علاوه بر حقوق ماهیانه، آنچه را كه امروزه متعارف است مثل تأمین مسكن ، تعطیلات متعارف و بیمه اجتماعی، برایم تأمین نماید، ولی او بعد از گذشت چند سال به تعهدات خود عمل نكرد و چون قرار داد كتبی هم در این رابطه در اختیار ندارم قادر به استیفای حق خود نیستم. آیا شرعا مجاز هستم كه حقوق خود را از راههای قانونی مطالبه كنم؟
استیفای حق از طریق مراجع قانونی، منعی ندارد.
س 1653: شخصی زمین زراعی موقوفه ای را كه با آب باران آبیاری می شده به مبلغ معیّنی اجاره كرده است ولی با توجه به اینكه بر اثر اتكاء به آب باران محصول كمی داشته، مبادرت به تبدیل آن به زمین آبی نموده و برای این كار مبالغ زیادی خرج كرده است، آیا با این وضعیت، او باید اجاره زمین آبی را بپردازد یا اجاره زمین دیمی را كه با آب باران آبیاری می شود؟ و اگر این كار با كمك بخش دولتی انجام گرفته باشد چه حكمی دارد؟ و اگر واقف در وقف آن كیفیت مصرف اجاره را مشخص كرده باشد، به این صورت كه مال الاجاره سالانه برای برپایی مجلس عزاداری حضرت سیدالشهداء «علیه السلام» به مدّت ده روز مصرف شود، آیا باید مال الاجاره در خصوص موردی كه واقف معیّن كرده مصرف شود؟ و در صورتی كه متولّی موقوفه از گرفتن اجاره زمین از مستأجر خودداری كند، آیا جایز است آن را به اداره اوقاف بپردازد؟
حفر چاه یا قنات و امثال آن برای آبیاری زراعت بجای استفاده از آب باران، اگر بعد از تحقّق اجاره بطور صحیح باشد، موجب زیادی یا كمی اجرتی كه تعیین شده است، نمی شود اعم از اینكه این كار با نفقه متولّی وقف صورت گرفته باشد و یا بخش دولتی و یا با هزینه خود مستأجر. ولی اگر قبل از عقد اجاره و یا بعد از پایان مدّت اجاره سابق و قبل از تجدید مدّت آن صورت گرفته باشد واجب است متولی زمین موقوفه با ملاحظه همه امكاناتی كه برای زمین فراهم كرده، اجاره آن را به قیمت عادلانه روز مشخص كند و مال الاجاره باید در همان موردی كه واقف، تعیین كرده صرف شود و مقدار اجاره وقف موكول به نظر متولّی شرعی است كه باید با ملاحظه نفع و مصلحت وقف در هنگام اجاره دادن صورت بگیرد و تصرّف در وقف هم بدون اجاره كردن از متولی شرعی وقف و بدون تحصیل اجازه و اذن او جایز نیست و غصب محسوب می شود و مجرّد پرداخت مبلغ اجاره به اداره اوقاف یا هر صندوق دیگری برای جواز تصرّف در وقف كافی نیست ولی اگر متولّی وقف در طول مدّت اجاره از دریافت مبلغ اجاره خودداری كند، استمرار بهره برداری مستأجر از آن اشكال ندارد و در این صورت مال الاجاره با هماهنگی اداره اوقاف باید صرف جهت وقف گردد.
س 1654: اگر مستأجر از موجر بخواهد كه اصلاحات وتغییراتی در عین مستأجره ایجاد كند، مخارج آن بر عهده چه كسی است؟
اگر عین مستأجره به همان صورتی كه در زمان انعقاد عقد اجاره بوده باقی باشد، پذیرش درخواست مستأجر مبنی بر ایجاد بعضی از اصلاحات و تغییرات درآن بر موجر واجب نیست، ولی در صورتی كه تقاضای او را بپذیرد، همه هزینه های اصلاح و تعمیر و ایجاد بعضی از تغییرات در آن بر عهده خود اوست و درخواست مستأجر از مالك برای انجام آن امور موجب نمی شود كه ضامن آن هزینه ها باشد.
س 1655: شخصی از فردی تقاضا نموده كه در مجلس عزاداری مقداری قرآن قرائت كند و مبلغی را هم به عنوان اجرت به او داده است، ولی این فرد فراموش كرده كه هنگام قرائت قرآن كسی را كه به او پول داده نیت كند، لذا بعد از فراغت از آن می خواهد كسی را كه وصیت به قرائت قرآن نموده نیت كند، آیا این كار او صحیح است؟ و آیا استحقاق اجرت را دارد یا خیر؟
در صورتی كه در اثناء قرائت، نیت او آن فرد نباشد، احتساب آن بعد از قرائت برای كسی كه وصیت به خواندن قرآن نموده ، صحیح نیست و استحقاق اجرت ندارد.
س 1656: همراه دلاّلی برای دیدن منزلی رفتیم كه پس از بازدید، از خرید آن منصرف شدیم، سپس با شخص دیگری به دیدن همان منزل رفتیم و بدون اینكه دلاّل توسط فروشنده یإ؛ض غ«««««««««« خریدار مطلع شود خانه را معامله كردیم ، آیا دلاّل در این رابطه حقّی دارد یا خیر؟
دلاّل حق دارد در برابر راهنمایی و همراهی كردن مشتری برای نشان دادن منزلی كه در معرض فروش گذاشته شده، مطالبه اجرت كند، ولی در صورتی كه واسطه در انجام معامله نباشد و در این ارتباط نقشی نداشته باشد، حق مطالبه اجرت در برابر تحقّق معامله بین فروشنده و خریدار را ندارد و اگر در این زمینه قانون ومقرّراتی وجود داشته باشد باید مراعات گردد.
س 1657: شخصی برای فروش منزل خود به بنگاه معاملات ملكی مراجعه نموده و با كمك بنگاه موفق به یافتن مشتری و تعیین قیمت خانه شده است، ولی مشتری برای فرار از پرداخت حق دلاّلی، معامله را بدون واسطه با خود فروشنده انجام داده است، آیا پرداخت اجرت دلاّل بر عهده مشتری و فروشنده است؟
مجرّد مراجعه به دلاّل موجب استحقاق او برای گرفتن اجرت معامله نمی شود، ولی اگر اقدام به انجام عملی برای هر یك از دو طرف معامله نموده باشد، مستحق گرفتن اجرةالمثل آن عمل از كسی كه كار را برای او انجام داده می باشد.
س 1658: شخصی مغازه ای را برای مدّت معیّن و به مبلغ مشخصی اجاره كرده است ولی بعد از گذشت مدّتی آن را فسخ نموده، آیا فسخ اجاره، توسط او صحیح است؟ و بر فرض صحت فسخ ، آیا موجر مستحق دریافت اجاره روزهای قبل از فسخ هست یا خیر؟
تا زمانی كه مستأجر شرعا حق فسخ نداشته باشد فسخ اجاره توسط او صحیح نیست و بر فرض ثبوت خیار برای او، اگر معامله را فسخ كند باید اجاره روزهای قبل از فسخ را بپردازد.
س 1659: شخصی زمینی را برای زراعت اجاره نموده با این شرط كه همه كارها و هزینه های حفر چاه عمیق و استخراج آب برای آبیاری زمین بر عهده او باشد، در نتیجه مستأجر بعد از طی مراحل قانونی و گرفتن اجازه برای حفر چاه به نام خودش ، مبادرت به حفر چاه و استفاده از آن نموده، ولی مالك بعد از گذشت یك سال عقد اجاره را بطور یكجانبه لغو كرده است، چاه و لوازم و مخارج آن چه حكمی دارد؟ آیا در ملك مستأجر باقی است یا اینكه در ملكیت تابع زمین است؟
تا زمانی كه مدّت اجاره به پایان نرسیده، هیچیك از دو طرف حق فسخ آن را ندارند، و به هر حال چاه تابع زمین و ملك صاحب آن است، مگر شرطی برخلاف آن شده باشد ولی ابزار و آلاتی كه روی چاه نصب شده اند و همچنین چیزهایی كه مستأجر با مال خودش خریداری كرده، ملك او هستند و در صورتی كه در عقد اجاره توافق كرده باشند كه او حق انتفاع از چاه را داشته باشد، حق او ثابت است.
س 1660: اگر صاحبان مؤسسات و شركتهای خصوصی از پرداخت بعضی از امتیازات مالی و مزایای كارگران مشمول قانون كار كه توسط مجلس شورای اسلامی تصویب و شورای نگهبان آن را تأیید كرده است، خودداری كنند، تكلیف چیست؟
واجب است كارفرمایان به همه تعهدات مربوط به حقوقی كه كارگران و كارمندان طبق مقرّرات و ضوابط قانونی از آن برخوردارند، عمل نمایند و كارگران حق دارند، حقوق قانونی خود را مطالبه كنند.
س 1661: آیا جایز است دو اداره دولتی با یكدیگر به این صورت قرارداد ببندند كه قسمتی از ساختمان مربوط به یكی از آنها تا مدّت معیّنی در اختیار اداره دیگر قرار بگیرد مشروط بر اینكه آن اداره مقداری از بودجه خود را تا زمان تخلیه ساختمان بعد از انقضاء مهلت اجاره به حساب اداره اول واریز كند؟
اگر اینكار با عقد صحیح اجاره و با موافقت مسئول قانونی آن ساختمان انجام پذیرد اشكالی ندارد و شرط ضمن عقد اجاره اگر خلاف شرع نباشد نافذ است.
س 1662: آنچه امروزه در بین مردم متعارف شده كه هنگام اجاره دادن خانه مبلغی را جلوتر می گیرند، از نظر شرعی چه وجهی دارد؟
در صورتی كه مالك، خانه خود را به مدّت معیّن و اجرت مشخصی اجاره بدهد به این شرط كه مستأجر مبلغی را به عنوان قرض به او بپردازد، اشكال ندارد هر چند مالك با توجه به آن مبلغ اجاره خانه را از اجرت المثل آن كمتر قرار دهد، ولی اگر از مستأجر قرض بگیرد به این شرط كه خانه خود را مجانی در اختیار او قرار دهد و یا خانه اش را به اجرت المثل یا كمتر و یا بیشتر از آن به او اجاره بدهد، بطوری كه آنچه در ابتدا بین آن دو محقق می شود قرض دادن و قرض گرفتن باشد و اجاره دادن خانه به مستأجر و یا قراردادن آن در اختیار او به عنوان شرط در قرض باشد، همه این موارد حرام و باطل هستند.
س 1663: آیا مؤسسه حمل و نقلی كه با دریافت اجرت معیّنی اقدام به حمل و رساندن كالا به مشتری می كند در صورتی كه كالا در راه بر اثر سرقت یا آتش سوزی تلف شود و یا خسارت ببیند، ضامن كالاست؟
اگر مؤسسه ای كه برای حمل و رساندن كالا به مقصد اجیر شده، مبادرت به حفظ آن كالا بطوری كه در حمل و نقل آن متعارف است، نموده باشد و در این زمینه مرتكب هیچگونه تعدّی و تفریطی نشده باشد، تا زمانی كه شرط ضمان نشده ضامن نیست والاّ ضامن است.
س 1664: اگر بعد از آنكه چوپان گله گوسفندان را در آغل قرار داد و درب آن را بست و به خانه اش كه در سه فرسخی آغل قرار دارد رفت ، گرگ در شب وارد آن شود و گوسفندان را بدرد، آیا چوپان ضامن آنهاست؟ بر اساس قرارداد باید هفت رأس از آن گوسفندان به عنوان اجرت به چوپان پرداخت شود، آیا در این حالت كسی كه چوپان را برای چراندن گوسفندان اجیر كرده، باید اجرت او را بپردازد؟
اگر چوپان مسئول حراست از آغل گوسفندان در شب نبوده و در ارتباط با وظیفه خود در حفظ گوسفندان مرتكب هیچگونه تعدی و تفریطی هم نشده، ضامن نیست و مستحق مطالبه همه اجرت خود برای چراندن آنها می باشد.
س 1665: شخصی خانه ای دارد كه همسایه اش بطور مجانی و بدون اجاره یا بیع و یا رهن در آن به مدّت طولانی سكونت دارد، بعد از فوت مالك ، ورثه او خانه را از آن فرد مطالبه می كنند ولی او از تحویل آن به آنها خودداری نموده و ادّعا می كند كه خانه برای خود اوست و از طرفی دلیلی هم برای اثبات ادعای خود ندارد، این مسئله چه حكمی دارد؟
اگر ورثه از طریق شرعی ثابت كنند كه خانه، ملك مورّث آنان بوده و یا كسی كه در حال حاضر، خانه در تصرف اوست به آن اعتراف نماید ولی ادّعا كند كه خانه به سببی از مالك آن به او انتقال پیدا كرده، تا وقتی كه ادّعای خود را از طریق شرعی ثابت نكرده است، باید خانه را به ورثه مالك برگرداند.
س 1666: شخصی ساعت خود را برای تعمیر به ساعت سازی داده و بعد از مدّتی ساعت از مغازه به سرقت رفته است، آیا صاحب مغازه ساعت سازی ضامن آن است؟
اگر صاحب مغازه در نگهداری ساعت كوتاهی نكرده باشد، ضامن نیست.
س 1667: در اینجا یك شركت خصوصی وجود دارد كه مبادرت به وكالت از شركتهای خارجی برای فروش كالاهای آنها می كند و در برابر آن درصدی از پول كالاها را برای خود بر می دارد، آیا شرعا گرفتن این درصد جایز است؟و اگر یكی از كارمندان دولت با آن شركت همكاری داشته باشد،جایز است مقداری از آن درصد را بگیرد؟
اگر این مقدار به عنوان اجرت وكالت در فروش كالای شركتهای خارجی یا داخلی دولتی یا غیر دولتی گرفته شود،گرفتن آن برای وكیل فی نفسه اشكال ندارد، ولی كارمند دولتی حق دریافت اجرت دیگر و یا هدیه در برابر ارائه خدمات دولتی كه در برابر آن حقوق می گیرد را ندارد.
س 1668: آیا مستأجری كه مغازه ای را برای تجارت در آن و یا كار دیگری به مدّت معیّنی اجاره كرده، جایز است بعد از پایان مهلت اجاره در صورتی كه مالك آن را تجدید نكند، از تخلیه مغازه خودداری نموده و حق سرقفلی را مطالبه نماید؟ و آیا با توجه به اینكه حق واگذاری عین مستاجره را به كس دیگری ندارد، جایز است نسبت به آن، ادّعای حق شغل و حرفه كند؟
مستأجر حق ندارد بعد از انقضاء مدّت اجاره، عین مستأجره رادر تصرف خود نگهدارد و از تسلیم آن به مالك خودداری كند، ولی اگر نسبت به آن حق سرقفلی داشته باشد كه از مالك به او منتقل شده و یا مغازه از مكانهایی باشد كه از نظر قانونی برای مستأجر در آن حقی ایجاد می شود، در این صورت می تواند عوض حق خود را از مالك مطالبه كند.
س 1669: اینجانب یك مكان تجاری را اجاره كردم و مبلغی را برای دستیابی به حق سرقفلی به مالك آن پرداخت كردم و مبلغ زیادی را هم برای برق كشی و سنگ فرش كردن زمین آن و امور دیگر خرج كردم و مقداری هم برای گرفتن پروانه كار پرداختم، بعد از گذشت ده سال ورثه مالك خواهان استرداد آن مكان شده اند، آیا بر من واجب است كه با تخلیه مغازه خواسته آنان را اجابت كنم؟ و بر فرض وجوب تخلیه، آیا جایز است اموالی را كه برای آن مكان هزینه كرده ام از آنان مطالبه كنم؟ و آیا حق مطالبه عوض سرقفلی به قیمت روز را دارم؟
وجوب تجدید اجاره بر مالك یا جواز مطالبه تخلیه و لزوم انجام آن و همچنین ضمان اموالی كه برای مكان استیجاری خرج شده، تابع قوانین جاری كشور و یا شرایط مذكور در ضمن عقد اجاره بین موجر و مستأجر است و امّا سرقفلی آن مكان در صورتی كه از مالك بر وجه شرعی به مستأجر منتقل شده باشد و یا به مقتضای قانون برای او ثابت باشد، حق مطالبه آن به قیمت روز را دارد.
س 1670: مالك یكی از شركتها ساختمانی را اجاره داده بدون آنكه از مستأجر چیزی در برابر سرقفلی آن بگیرد، آیا هنگام تخلیه ساختمان توسط مستأجر باید مبلغی را به عنوان سرقفلی به او بپردازد؟ و اگر موجر آن را به مستأجر بفروشد، آیا باید مبلغی را به عنوان حق سرقفلی از قیمت آن كم نماید؟
تا زمانی كه سرقفلی آن به وجه مشروعی مانند خرید یا صلح یا شرط ضمن عقد لازم و یا طبق قانونی كه تصریح به آن كند، ملك مستأجر نشده باشد، حق ندارد در برابر آن از مالك چیزی را مطالبه كند و همچنین اگر آن ساختمان را از مالك بخرد نمی تواند مبلغی را به عنوان عوض سرقفلی از قیمت آن كم نماید.
س 1671: پدرم چند مغازه تجاری را برای سه تن از فرزندانش خریده و اسناد آنها را در همان زمان به نام آنان كرده است، در نتیجه آن مغازه ها در حال حاضر شرعا و قانونا متعلّق به آنان است. این مغازه ها قبل از وفات پدرم تحت تصرف او بودند و در آنها مشغول كسب و تجارت بود، آیا سرقفلی این مغازه ها فقط برای مالكین آنهاست یا اینكه سرقفلی آنها مستقل از ملك است و تعلّق به همه ورثه است؟
سرقفلی مغازه ها تابع ملك آن است و تا زمانی كه از طریق شرعی به شخص دیگری منتقل نشده اختصاص به مالك آن دارد.
س 1672: اگر مستأجر هنگام اجاره مغازه مبلغی را به عنوان سرقفلی به مالك بپردازد، آیا در صورتی كه مستأجر به هر علتی بخواهد آنجا را تخلیه كند، مالك فقط باید همان مقدار را به مستأجر بپردازد یا آنكه واجب است قیمت سرقفلی را به قیمت روز تخلیه به او بدهد؟
اگر حق سرقفلی مغازه شرعا برای مستأجر باشد، می تواند قیمت فعلی آن را طبق قیمت عادلانه روز، مطالبه كند و بر مالك هم واجب است قیمت فعلی آن را به او بپردازد، ولی اگر مبلغی را نزد مالك به ودیعه گذاشته تا هنگام تخلیه آن مكان به او برگرداند در این صورت فقط حق مطالبه معادل مبلغی را دارد كه هنگام اجاره آن مكان به مالك پرداخته است و نسبت به تفاوت ارزش پول احتیاط در مصالحه است.
س 1673: اینجانب مغازه ای را از مالك آن اجاره كردم بدون آنكه مبلغی را در برابر سرقفلی آن بپردازم زیرا در آن زمان پرداخت سرقفلی در شهر ما متعارف نبود و الآن كه موجر فوت كرده و مغازه، ملك یكی از فرزندانش شده، درخواست تخلیه آن را دارد و از طرفی در خلال مدّت اجاره اقدام به انجام بعضی از كارها از قبیل كشیدن برق ، تلفن و تعویض درب و نگهداری آن نموده ام و مردم بر اثر معامله با من در این مكان به من بدهكار هستند، آیا بر من واجب است خواسته مالك فعلی را اجابت نموده و آن مكان را بدون آنكه استحقاق چیزی را داشته باشم تخلیه نموده و به او تحویل بدهم؟ و در صورتی كه حقّی داشته باشم مقدار آن چقدر است؟
شما بعد از انقضاء مدّت اجاره قبلی حق ندارید بدون تجدید اجاره توسط مالك فعلی در آن تصرّف نمایید و از تسلیم آن به او خودداری كنید ولی لزوم پاسخ مثبت مالك فعلی به درخواست تجدید اجاره و یا جواز مطالبه تخلیه محل و لزوم اجابت آن، تابع قوانین جاری یا شروط ضمن عقد است و امّا اینكه هنگام تخلیه در برابر سرقفلی چیزی را مطالبه كنید، با این فرض كه در زمان انعقاد اجاره قبلی ثبوت حق سرقفلی برای مستأجر در آن منطقه متعارف نبوده و حق سرقفلی آن مكان هم از مالك به شما انتقال پیدا نكرده، بنابر این در مقابل تخلیه محل و تسلیم آن به مالك فعلی آن، حق ندارید نسبت به سرقفلی آن چیزی از مالك مطالبه كنید مگر آنكه قانون به شما این اجازه را بدهد و امّا نسبت به كشیدن برق و تلفن و امور دیگری كه با هزینه خود انجام داده اید همه آنها ملك شما هستند مگر آنچه را كه عرف یا قانون جاری بطور مجانی و یا در صورت پرداخت هزینه های آن توسط مالك ، تابع ملك بداند.
س 1674: 1 - مكانی به مدّت بیست سال بطور مستمر به عنوان محل كار اجاره داده شده است آیا مستأجر در خلال مدّت اجاره یا بعد از انقضاء آن حق دارد حق سرقفلی مكان مزبور را با پرداخت مالیاتهای سرقفلی و رعایت همه امور قانونی به مستأجر دیگری واگذار كند؟
2 - اگر سرقفلی آن مكان را به شكل رسمی و با رعایت همه ضوابط قانونی به مستأجر دیگری انتقال بدهد، آیا مالك حق دارد به سبب عدم قبول آن از مستأجر دوم بخواهد مكان مزبور را تخلیه كند؟
اگر سرقفلی آن مكان از سوی مالك و یا طبق قانون به او منتقل نشده باشد حق فروش و واگذاری آنرا به غیر، ندارد و اگر چنین كاری كند فضولی و متوقّف بر اجازه مالك است.
س 1675: مورّث من همه سهم خود از هتل و لوازم آن اعم از اعیان و حقوق را با من مصالحه كرده است، آیا این مصالحه شامل حق سرقفلی آن هتل هم می شود؟
اگر حق سرقفلی هتل متعلّق به او باشد و مصالحه بر همه مایملك او در هتل اعم از اعیان و حقوق بدون استثناء چیزی صورت گرفته باشد، حق سرقفلی آن نیز داخل در این مصالحه است.
س 1676: فردی مكانی را اجاره كرده است به این شرط كه هنگام مطالبه مالك، آن را تخلیه كند، بعد از انقضاء مدّت اجاره و درخواست مالك مبنی بر تخلیه آن، مستأجر حق سرقفلی آنرا مطالبه می كند، آیا پرداخت آن به او بر مالك واجب است؟
در فرض مسأله كه شرط تخلیه مكان توسط مستأجر هنگام مطالبه مالك شده است و ظاهرا حق سرقفلی از مالك به مستأجر منتقل نشده، حق مطالبه چیزی را نخواهد داشت مگر طبق قوانین نظام اسلامی.
س 1677: سر قفلی مكانی را كه اجاره داده ام به مبلغ معیّنی به مستأجر آن فروختم و او هم در برابر آن یك فقره چك به من داد كه به علت عدم وجود پول در حساب بانكی او موفق به نقد كردن آن نشدم، و مكان مزبور هنوز هم در اختیار مستأجر است و با آنكه من تاكنون پول سرقفلی را از او نگرفته ام ادعای مالكیّت آن را می كند، آیا سرقفلی آن مكان متعلّق به اوست یا آنكه معامله سرقفلی بر اثر عدم دستیابی من به پول آن باطل است؟
بعد از تحقّق معامله سرقفلی بر وجه صحیح ، مجرّد عدم موجودی در حساب صاحب چك كه آن را در برابر سرقفلی داده،موجب بطلان معامله آن نمی شود بلكه حق سرقفلی متعلّق به مشتری است و فروشنده كه همان موجر است حق دارد مبلغ چك را از او مطالبه كند.
س 1678: اگر مستأجر هنگام تخلیه مغازه حق مطالبه عوض سرقفلی را داشته باشد، ولی مالك بر خلاف آنچه كه عرفا و قانونا متداول است از پرداخت آن خودداری كند، باقی ماندن مستأجر در آن ملك بدون رضایت مالك تا زمانی كه عوض سرقفلی را دریافت كند چه حكمی دارد؟ و بر فرض كه ماندن مستأجر در آن مكان جایز نباشد و غصب باشد، آیا در آمدی كه از آنجا بدست می آید شرعا حلال است؟
تا زمانی كه تخلیه مغازه را مشروط به پرداخت عوض سرقفلی به مستأجر نكرده باشند، مجرّد استحقاق مطالبه عوض سرقفلی هنگام تخلیه مغازه، برای جواز استمرار تصرف در آن مكان بعد از پایان مدّت اجاره كافی نیست و به هر حال درآمد حاصل از كسب و كار در آن مغازه شرعا حلال است.
س 1679: شخصی مغازه ای را به مبلغ معیّنی اجاره نموده و مبلغ دیگری را هم به عنوان سرقفلی پرداخته است، سپس مالك شروع به زیاد كردن اجاره آن نموده تا اینكه به دو برابر اجاره اولیه رسیده است و در حال حاضر مستأجر قصد دارد مغازه را با سرقفلی بیشتری در اختیار مستأجر دیگری قرار دهد ولی مالك پانزده درصد سرقفلی را مطالبه می كند و قصد افزایش اجاره ماهانه را تا ده برابر دارد در حالی كه اجازه مغازه های مجاور كمتر ازآن مقدار است، آیا مالك شرعا و قانونا حق مطالبه درصد مذكور و اضافه كردن اجاره تا آن مقدار را دارد؟
اگر سرقفلی مغازه متعلّق به مستأجر باشد و مجاز باشد آن را به هر كسی كه می خواهد منتقل كند، مالك حق ندارد چیزی از آنچه را كه مستأجر به عنوان عوض سرقفلی می گیرد از او مطالبه كند. ولی نسبت به مال الاجاره، تعیین مقدار آن بستگی به توافق مالك و مستأجر هنگام تجدید عقد اجاره دارد.
س 1680: اگر شخصی مغازه ای را اجاره كند و علاوه بر اجاره ماهانه مبلغی را به عنوان سرقفلی بپردازد و شرط نماید كه موجر هنگام تخلیه محل مبلغ سرقفلی را به قیمت فعلی آن بپردازد والاّ مستأجر حق خواهد داشت كه سر قفلی آن مكان را به شخص دیگری بفروشد و آنجا را برای او تخلیه نماید، آیا این شرط صحیح است؟ و آیا واجب است موجر با پرداخت قیمت كنونی آن به مستأجر و یا با رضایت به واگذاری آن مكان به دیگری، به آن شرط وفا كند؟
اشتراط چنین شرطی در ضمن عقد اجاره اشكال ندارد و بر موجر واجب است كه به آن عمل كند و در صورتی كه راضی به خرید سرقفلی از مستأجر نشود، حق اعتراض به فروش آن به شخص دیگر و واگذاری مكان مزبور را به او ندارد.
س 1681: خانه ای را خریده ایم كه مغازه تجاری آن در اجاره شخص دیگری است و مالك، سرقفلی آن را به مستأجر فروخته و مستأجر مزبور هم حق خود را به شخص دیگری فروخته است، آیا درصورتی كه بعد از انقضاء مدّت اجاره از مستأجر اخیر تقاضای تخلیه مغازه را بكنیم باید عوض سرقفلی را ما به او بپردازیم یا مالك سابق و یا مستأجر قبلی كه پول سرقفلی را گرفته اند باید آن را به او بپردازند؟
بعد از آنكه مستأجر اخیر به نحو شرعی مالك سرقفلی مغازه شد، كسی كه در حال حاضر می خواهد آن را از او بخرد باید قیمت سرقفلی را به او بپردازد.
--------------------------------------------------------------------------------
س 1638: اگر كاری كه انسان برای مردم انجام می دهد از كارهایی باشد كه فعالیت بدنی و فكری زیادی نخواهد و هزینه مادی هم نیاز نداشته باشد در صورتی كه از طرف نهادهای مربوطه قیمت مشخصی تعیین نشده باشد و میانگین زمان صرف شده برای انجام آنها هم معیار عامی برای قیمت گذاری آنها نباشد، ملاك تعیین دستمزد كارهای مزبور بطوری كه منجر به اجحاف به مشتری نشود، چیست؟
اجرت این قبیل امور موكول به نظر عرف است و توافق دو طرف معامله بر مقدار معیّنی كه مورد رضایت آنان است اشكال ندارد.
س 1639: اینجانب خانه ای را اجاره كردم و سپس متوجه شدم كه مقداری از پول خرید آن، از مال ربا بوده است، وظیفه من چیست؟
تا زمانی كه نمی دانید موجر خانه را با عین مال ربا خریده است، تصرف در آن اشكال ندارد.
س 1640: مؤسسه دولتی كه در آن مشغول به كار هستم مرا برای یك مأموریت دو ماهه به خارج از كشور فرستاد و مبلغی ارز به عنوان اجرت این مأموریت به من داد كه آن را از بانك مركزی به قیمت بسیار ارزان تهیه نمودم، ولی به علل مشخصی مأموریت من بیشتر از یك ماه طول نكشید، بعد از مراجعت نصف ارز باقیمانده را به قیمتی بسیار بیشتر از قیمت خرید فروختم و الآن می خواهم با پرداخت آنچه بر عهده ام است به خزانه دولت، خود را برئ الذّمه نمایم، آیا مبلغی كه برای خرید ارز پرداخته ام بر عهده من است یا مبلغی كه با فروش آن بدست آورده ام؟
اگر آن اجرت برای روزهای مأموریت به شما داده شده باشد، ضامن مبلغی كه نسبت به روزهای باقی مانده زیاد آمده، می باشید و باید عین آن و یا معادل قیمت كنونی آن را به دولت برگردانید.
س 1641: شخصی بین صاحب كار و كارگران واسطه است، به این صورت كه صاحب كار پولی را به عنوان دستمزد آنان به او می دهد و او هم مبلغی كمتر از آن را به كارگران می پردازد، این عمل او چه حكمی دارد؟
واسطه اگر از جانب صاحب كار وكیل باشد واجب است، مقدار اضافه بر آن مبلغ را به مالك بپردازد و جایز نیست در آن تصرّف كند مگر آنكه علم به رضایت مالك داشته باشد.
س 1642: شخصی قطعه زمین موقوفه ای را از متولّی شرعی و قانونی آن به مدّت ده سال اجاره كرده است و اجاره نامه رسمی هم در مورد آن تنظیم شده است، ولی بعد از فوت موجر، جانشین او ادعا می كند كه متولّی سفیه بوده و اجاره او باطل است، این مسئله چه حكمی دارد؟
تا زمانی كه كه بطلان تصرّفات موجر در زمین موقوفه ثابت نشده، اجاره دادن زمین توسط او محكوم به صحت است.
س 1643: شخصی مغازه ای از موقوفات مسجد جامع را به مدّت معلومی اجاره كرده است، ولی بعد از انقضاء مدّت اجاره، علاوه بر اینكه چند سال است اجاره مغازه را نپرداخته، از تخلیه آن هم خودداری می كند و در برابر تخلیه آن چند میلیون مطالبه می كند، آیا جایز است این مبلغ از اموال موقوفه مسجد به او پرداخت شود؟
مستأجر بعد از پایان مدّت اجاره در عین مستأجره حقّی ندارد، بلكه بر او واجب است مغازه را تخلیه نموده و به متولّی آن تحویل دهد ولی اگر از نظر قانونی، حقّی برای او منظور شده می تواند مطالبه كند و پرداخت آن از موقوفات مسجد مانعی ندارد.
س 1644: شخصی منزلی را به مبلغ معیّنی و برای مدّت مشخصی اجاره كرده، سپس مبلغی را به عنوان اجاره آن خانه برای مدّت مشخص دیگری بعد از پایان مهلت مقرّر، پیشاپیش به موجر پرداخت نموده كه بیشتر از مقدار اجاره قبلی است، به این شرط كه مالك تا مدّت معیّنی از او تقاضای تخلیه خانه را نكند و الاّ باید اجاره مدّت دوم راهم هنگام تخلیه مانند اجاره مدّت اول حساب كند و مبلغ مازاد را به او برگرداند ولی مالك قبل از پایان مدّت مزبور از او تقاضای تخلیه خانه را نمود و از بازگرداندن مبلغ اضافی هم خودداری كرد، حكم این مسئله چیست؟ و آیا جایز است مالك، مبلغی را از مستأجر در برابر هزینه رنگ كاری خانه بگیرد، با آنكه هیچ قراردادی در این زمینه بین آنان وجود ندارد؟
در صورتی كه در ضمن عقد اجاره شرط كرده باشند كه اگر موجر قبل از موعد مقرّر تقاضای تخلیه خانه را بنماید، مستأجر بعد از پایان مدّت اجاره فقط موظّف به پرداخت همان اجاره زمان اول برای مدّت اجاره دوم است ، موجر حق ندارد بر خلاف شرط خود مبلغ بیشتری را مطالبه كند و اگر مبلغی اضافی دریافت كرده باید به مستأجر برگرداند و آنچه راهم صرف رنگ كاری و تعمیر خانه نموده، بر عهده مستأجر نیست.
س 1645: شخصی دو اتاق را از مالك آنها به مبلغ معیّنی برای هر ماه اجاره كرده و موجر هم كلید ها را در اختیار او گذاشته و در نتیجه مستأجر مبادرت به حمل اثاثیه و لوازم منزل به آن دو اتاق نموده است. پس از آن به قصد آوردن خانواده اش رفته ولی برنگشته است ، موجر نیز هیچگونه اطلاعی در مورد او و علت برنگشتن وی ندارد، آیا موجر حق تصرف در اتاقها را دارد؟ همچنین نسبت به اثاث و لوازم خانگی مستأجر چه تكلیفی دارد؟
اگر اجاره بر وجه صحیح شرعی محقق نشده باشد مانند اینكه مدّت را تعیین ننموده اند مستأجر حقّی در متعلّق اجاره ندارد بلكه اختیار آن دردست مالك است و می تواند هر گونه كه بخواهد در آن تصرف كند، ولی اثاث مستأجر در نزد او امانت است و باید آن را حفظ نماید و هنگام بازگشت او می تواند اجرت المثل اتاق را در مدّتی كه با بستن درب آن و گذاشتن لوازم در آن تصرف كرده، از مستأجر مطالبه كند، ولی در صورتی كه اجاره به نحو صحیح شرعی محقق شده باشد، مالك باید منتظر پایان مدّت اجاره بماند و حق مطالبه اجاره تمام آن مدّت را از مستأجر دارد و بعد از پایان مدّت، مستأجر دیگر حقی در آن خانه نداشته و مانند حالتی است كه اجاره از اصل باطل باشد.
س 1646: ما جمعی از كاركنان یك شركت هستیم كه در ساختمانی كه شركت آن را از مالكش اجاره كرده زندگی می¬¬كنیم، در حال حاضر وكیل مالك ادّعا می كند كه بین شركت و مالك، راجع به مبلغ اجاره اختلاف وجود دارد و او تا صدور حكم دادگاه راضی به اقامه نماز و تصرفات دیگر در آن نمی باشد، آیا اعاده نمازهای گذشته واجب است یا اینكه عدم اطلاع از موضوع، رافع تكلیف است؟
بعد از تحقّق صحیح اجاره، تا مدّت آن پایان نیافته است، تصرفات كارمندان شركت در آن ساختمان احتیاج به اجازه و موافقت جدید مالك ندارد و نماز خواندن در آن صحیح است ، همچنین بر فرض بطلان اجاره یا انقضاء مدّت آن، اگر كاركنان بر اثر بی اطلاعی در آن نماز خوانده باشند، نمازهای آنان صحیح است و اعاده آن واجب نیست.
س 1647: كارمندی در محل كارش خانه ای دارد كه آن را اجاره داده و خودش در یكی از خانه های مسكونی مؤسسه ای كه در آن كار می كند ساكن شده است ، در حالی كه این كار او خلاف قانونی است كه تصریح می كند به اینكه اگر كسی مالك خانه ای باشد، حق استفاده از خانه های سازمانی وابسته به مؤسسه را ندارد، در صورتی كه مستأجر بداند كه كارمند بر خلاف قانون مؤسسه عمل كرده است ، چه تكلیفی دارد؟
استفاده از خانه های مسكونی وابسته به مؤسسه توسط افرادی كه واجد شرایط نیستند، جایز نیست. ولی این كه كارمند ملك شخصی خود را به دیگری اجاره دهد و یا فرد دیگری آن را از او اجاره كند و همچنین تصرفات مستأجر در آن ملك اشكال ندارد.
س 1648: مالك با مستأجر شرط كرده كه در صورت عدم تخلیه خانه پس از پایان مدّت اجاره ، باید برای هر روز مبلغی بیشتر از اجرت المثل آن زمان را بپردازد، آیا مستأجر كه در ضمن عقد اجاره متعهد به پرداخت این مبلغ گردیده، باید آن را بپردازد؟
وفا و عمل به شرطی كه در ضمن عقد لازم، ذكر شده واجب است.
س 1649: شخصی مكانی را به دو نفر به نحو مشاع اجاره داده است، مشروط به اینكه آن دو مستأجر آن را بدون اجازه موجر به دیگری اجاره ندهند، ولی یكی از آن دو بدون اجازه موجر سهم خود را به شریك خود واگذار كرده است، آیا انتقال به غیر بر این مورد صدق می كند؟
انتقال به غیر بر آن صدق می كند مگر آنكه قرینه ای وجود داشته باشد كه موجب انصراف شرط از مورد انتقال به شریك دیگر شود.
س 1650: سهمی از آب و زمین را برای مدّت چهار سال اجاره كردم، به این شرط كه موجر در ابتدای سال دوم حق فسخ داشته باشد، ولی موجر تا پایان سال دوم اقدام به فسخ نكرد و بلكه اجرت سال سوم را هم دریافت نموده و بابت آن رسید داد، آیا موجر یا كسی كه مدّعی خرید آن ملك است، حق دارد قبل از انقضاء مدّت اجاره در عین مستأجره تصرف و دخالت كند؟
اگر موجر در زمانی كه حق فسخ داشته عقد اجاره را فسخ نكند. بعد از آن جایز نیست آن را فسخ نماید و اگر ملك را بعد از پایان مهلت خیار به شخص دیگری بفروشد، موجب بطلان عقد اجاره نمی شود، بلكه مالك جدید باید منتظر بماند تا مدّت اجاره به پایان برسد.
س 1651: شخصی دو مغاره را اجاره كرده است به این شرط كه از آنها برای فروش مواد غذایی استفاده كند، این شرط در قرارداد هم ذكر شده ولی مستأجر به آن عمل نكرده است، آیا این كار او در آن مغازه ها حلال است؟ و آیا موجر بر اثر تخلف شرط، حق فسخ اجاره را دارد؟
بر مستأجر واجب است طبق شرط مالك، عمل كند و در صورتی كه تخلّف نماید مالك بر اثر تخلّف شرط حق فسخ دارد.
س 1652: من در یكی از مؤسسات كار می كنم، مسئول مؤسسه متعهد شده كه علاوه بر حقوق ماهیانه، آنچه را كه امروزه متعارف است مثل تأمین مسكن ، تعطیلات متعارف و بیمه اجتماعی، برایم تأمین نماید، ولی او بعد از گذشت چند سال به تعهدات خود عمل نكرد و چون قرار داد كتبی هم در این رابطه در اختیار ندارم قادر به استیفای حق خود نیستم. آیا شرعا مجاز هستم كه حقوق خود را از راههای قانونی مطالبه كنم؟
استیفای حق از طریق مراجع قانونی، منعی ندارد.
س 1653: شخصی زمین زراعی موقوفه ای را كه با آب باران آبیاری می شده به مبلغ معیّنی اجاره كرده است ولی با توجه به اینكه بر اثر اتكاء به آب باران محصول كمی داشته، مبادرت به تبدیل آن به زمین آبی نموده و برای این كار مبالغ زیادی خرج كرده است، آیا با این وضعیت، او باید اجاره زمین آبی را بپردازد یا اجاره زمین دیمی را كه با آب باران آبیاری می شود؟ و اگر این كار با كمك بخش دولتی انجام گرفته باشد چه حكمی دارد؟ و اگر واقف در وقف آن كیفیت مصرف اجاره را مشخص كرده باشد، به این صورت كه مال الاجاره سالانه برای برپایی مجلس عزاداری حضرت سیدالشهداء «علیه السلام» به مدّت ده روز مصرف شود، آیا باید مال الاجاره در خصوص موردی كه واقف معیّن كرده مصرف شود؟ و در صورتی كه متولّی موقوفه از گرفتن اجاره زمین از مستأجر خودداری كند، آیا جایز است آن را به اداره اوقاف بپردازد؟
حفر چاه یا قنات و امثال آن برای آبیاری زراعت بجای استفاده از آب باران، اگر بعد از تحقّق اجاره بطور صحیح باشد، موجب زیادی یا كمی اجرتی كه تعیین شده است، نمی شود اعم از اینكه این كار با نفقه متولّی وقف صورت گرفته باشد و یا بخش دولتی و یا با هزینه خود مستأجر. ولی اگر قبل از عقد اجاره و یا بعد از پایان مدّت اجاره سابق و قبل از تجدید مدّت آن صورت گرفته باشد واجب است متولی زمین موقوفه با ملاحظه همه امكاناتی كه برای زمین فراهم كرده، اجاره آن را به قیمت عادلانه روز مشخص كند و مال الاجاره باید در همان موردی كه واقف، تعیین كرده صرف شود و مقدار اجاره وقف موكول به نظر متولّی شرعی است كه باید با ملاحظه نفع و مصلحت وقف در هنگام اجاره دادن صورت بگیرد و تصرّف در وقف هم بدون اجاره كردن از متولی شرعی وقف و بدون تحصیل اجازه و اذن او جایز نیست و غصب محسوب می شود و مجرّد پرداخت مبلغ اجاره به اداره اوقاف یا هر صندوق دیگری برای جواز تصرّف در وقف كافی نیست ولی اگر متولّی وقف در طول مدّت اجاره از دریافت مبلغ اجاره خودداری كند، استمرار بهره برداری مستأجر از آن اشكال ندارد و در این صورت مال الاجاره با هماهنگی اداره اوقاف باید صرف جهت وقف گردد.
س 1654: اگر مستأجر از موجر بخواهد كه اصلاحات وتغییراتی در عین مستأجره ایجاد كند، مخارج آن بر عهده چه كسی است؟
اگر عین مستأجره به همان صورتی كه در زمان انعقاد عقد اجاره بوده باقی باشد، پذیرش درخواست مستأجر مبنی بر ایجاد بعضی از اصلاحات و تغییرات درآن بر موجر واجب نیست، ولی در صورتی كه تقاضای او را بپذیرد، همه هزینه های اصلاح و تعمیر و ایجاد بعضی از تغییرات در آن بر عهده خود اوست و درخواست مستأجر از مالك برای انجام آن امور موجب نمی شود كه ضامن آن هزینه ها باشد.
س 1655: شخصی از فردی تقاضا نموده كه در مجلس عزاداری مقداری قرآن قرائت كند و مبلغی را هم به عنوان اجرت به او داده است، ولی این فرد فراموش كرده كه هنگام قرائت قرآن كسی را كه به او پول داده نیت كند، لذا بعد از فراغت از آن می خواهد كسی را كه وصیت به قرائت قرآن نموده نیت كند، آیا این كار او صحیح است؟ و آیا استحقاق اجرت را دارد یا خیر؟
در صورتی كه در اثناء قرائت، نیت او آن فرد نباشد، احتساب آن بعد از قرائت برای كسی كه وصیت به خواندن قرآن نموده ، صحیح نیست و استحقاق اجرت ندارد.
س 1656: همراه دلاّلی برای دیدن منزلی رفتیم كه پس از بازدید، از خرید آن منصرف شدیم، سپس با شخص دیگری به دیدن همان منزل رفتیم و بدون اینكه دلاّل توسط فروشنده یإ؛ض غ«««««««««« خریدار مطلع شود خانه را معامله كردیم ، آیا دلاّل در این رابطه حقّی دارد یا خیر؟
دلاّل حق دارد در برابر راهنمایی و همراهی كردن مشتری برای نشان دادن منزلی كه در معرض فروش گذاشته شده، مطالبه اجرت كند، ولی در صورتی كه واسطه در انجام معامله نباشد و در این ارتباط نقشی نداشته باشد، حق مطالبه اجرت در برابر تحقّق معامله بین فروشنده و خریدار را ندارد و اگر در این زمینه قانون ومقرّراتی وجود داشته باشد باید مراعات گردد.
س 1657: شخصی برای فروش منزل خود به بنگاه معاملات ملكی مراجعه نموده و با كمك بنگاه موفق به یافتن مشتری و تعیین قیمت خانه شده است، ولی مشتری برای فرار از پرداخت حق دلاّلی، معامله را بدون واسطه با خود فروشنده انجام داده است، آیا پرداخت اجرت دلاّل بر عهده مشتری و فروشنده است؟
مجرّد مراجعه به دلاّل موجب استحقاق او برای گرفتن اجرت معامله نمی شود، ولی اگر اقدام به انجام عملی برای هر یك از دو طرف معامله نموده باشد، مستحق گرفتن اجرةالمثل آن عمل از كسی كه كار را برای او انجام داده می باشد.
س 1658: شخصی مغازه ای را برای مدّت معیّن و به مبلغ مشخصی اجاره كرده است ولی بعد از گذشت مدّتی آن را فسخ نموده، آیا فسخ اجاره، توسط او صحیح است؟ و بر فرض صحت فسخ ، آیا موجر مستحق دریافت اجاره روزهای قبل از فسخ هست یا خیر؟
تا زمانی كه مستأجر شرعا حق فسخ نداشته باشد فسخ اجاره توسط او صحیح نیست و بر فرض ثبوت خیار برای او، اگر معامله را فسخ كند باید اجاره روزهای قبل از فسخ را بپردازد.
س 1659: شخصی زمینی را برای زراعت اجاره نموده با این شرط كه همه كارها و هزینه های حفر چاه عمیق و استخراج آب برای آبیاری زمین بر عهده او باشد، در نتیجه مستأجر بعد از طی مراحل قانونی و گرفتن اجازه برای حفر چاه به نام خودش ، مبادرت به حفر چاه و استفاده از آن نموده، ولی مالك بعد از گذشت یك سال عقد اجاره را بطور یكجانبه لغو كرده است، چاه و لوازم و مخارج آن چه حكمی دارد؟ آیا در ملك مستأجر باقی است یا اینكه در ملكیت تابع زمین است؟
تا زمانی كه مدّت اجاره به پایان نرسیده، هیچیك از دو طرف حق فسخ آن را ندارند، و به هر حال چاه تابع زمین و ملك صاحب آن است، مگر شرطی برخلاف آن شده باشد ولی ابزار و آلاتی كه روی چاه نصب شده اند و همچنین چیزهایی كه مستأجر با مال خودش خریداری كرده، ملك او هستند و در صورتی كه در عقد اجاره توافق كرده باشند كه او حق انتفاع از چاه را داشته باشد، حق او ثابت است.
س 1660: اگر صاحبان مؤسسات و شركتهای خصوصی از پرداخت بعضی از امتیازات مالی و مزایای كارگران مشمول قانون كار كه توسط مجلس شورای اسلامی تصویب و شورای نگهبان آن را تأیید كرده است، خودداری كنند، تكلیف چیست؟
واجب است كارفرمایان به همه تعهدات مربوط به حقوقی كه كارگران و كارمندان طبق مقرّرات و ضوابط قانونی از آن برخوردارند، عمل نمایند و كارگران حق دارند، حقوق قانونی خود را مطالبه كنند.
س 1661: آیا جایز است دو اداره دولتی با یكدیگر به این صورت قرارداد ببندند كه قسمتی از ساختمان مربوط به یكی از آنها تا مدّت معیّنی در اختیار اداره دیگر قرار بگیرد مشروط بر اینكه آن اداره مقداری از بودجه خود را تا زمان تخلیه ساختمان بعد از انقضاء مهلت اجاره به حساب اداره اول واریز كند؟
اگر اینكار با عقد صحیح اجاره و با موافقت مسئول قانونی آن ساختمان انجام پذیرد اشكالی ندارد و شرط ضمن عقد اجاره اگر خلاف شرع نباشد نافذ است.
س 1662: آنچه امروزه در بین مردم متعارف شده كه هنگام اجاره دادن خانه مبلغی را جلوتر می گیرند، از نظر شرعی چه وجهی دارد؟
در صورتی كه مالك، خانه خود را به مدّت معیّن و اجرت مشخصی اجاره بدهد به این شرط كه مستأجر مبلغی را به عنوان قرض به او بپردازد، اشكال ندارد هر چند مالك با توجه به آن مبلغ اجاره خانه را از اجرت المثل آن كمتر قرار دهد، ولی اگر از مستأجر قرض بگیرد به این شرط كه خانه خود را مجانی در اختیار او قرار دهد و یا خانه اش را به اجرت المثل یا كمتر و یا بیشتر از آن به او اجاره بدهد، بطوری كه آنچه در ابتدا بین آن دو محقق می شود قرض دادن و قرض گرفتن باشد و اجاره دادن خانه به مستأجر و یا قراردادن آن در اختیار او به عنوان شرط در قرض باشد، همه این موارد حرام و باطل هستند.
س 1663: آیا مؤسسه حمل و نقلی كه با دریافت اجرت معیّنی اقدام به حمل و رساندن كالا به مشتری می كند در صورتی كه كالا در راه بر اثر سرقت یا آتش سوزی تلف شود و یا خسارت ببیند، ضامن كالاست؟
اگر مؤسسه ای كه برای حمل و رساندن كالا به مقصد اجیر شده، مبادرت به حفظ آن كالا بطوری كه در حمل و نقل آن متعارف است، نموده باشد و در این زمینه مرتكب هیچگونه تعدّی و تفریطی نشده باشد، تا زمانی كه شرط ضمان نشده ضامن نیست والاّ ضامن است.
س 1664: اگر بعد از آنكه چوپان گله گوسفندان را در آغل قرار داد و درب آن را بست و به خانه اش كه در سه فرسخی آغل قرار دارد رفت ، گرگ در شب وارد آن شود و گوسفندان را بدرد، آیا چوپان ضامن آنهاست؟ بر اساس قرارداد باید هفت رأس از آن گوسفندان به عنوان اجرت به چوپان پرداخت شود، آیا در این حالت كسی كه چوپان را برای چراندن گوسفندان اجیر كرده، باید اجرت او را بپردازد؟
اگر چوپان مسئول حراست از آغل گوسفندان در شب نبوده و در ارتباط با وظیفه خود در حفظ گوسفندان مرتكب هیچگونه تعدی و تفریطی هم نشده، ضامن نیست و مستحق مطالبه همه اجرت خود برای چراندن آنها می باشد.
س 1665: شخصی خانه ای دارد كه همسایه اش بطور مجانی و بدون اجاره یا بیع و یا رهن در آن به مدّت طولانی سكونت دارد، بعد از فوت مالك ، ورثه او خانه را از آن فرد مطالبه می كنند ولی او از تحویل آن به آنها خودداری نموده و ادّعا می كند كه خانه برای خود اوست و از طرفی دلیلی هم برای اثبات ادعای خود ندارد، این مسئله چه حكمی دارد؟
اگر ورثه از طریق شرعی ثابت كنند كه خانه، ملك مورّث آنان بوده و یا كسی كه در حال حاضر، خانه در تصرف اوست به آن اعتراف نماید ولی ادّعا كند كه خانه به سببی از مالك آن به او انتقال پیدا كرده، تا وقتی كه ادّعای خود را از طریق شرعی ثابت نكرده است، باید خانه را به ورثه مالك برگرداند.
س 1666: شخصی ساعت خود را برای تعمیر به ساعت سازی داده و بعد از مدّتی ساعت از مغازه به سرقت رفته است، آیا صاحب مغازه ساعت سازی ضامن آن است؟
اگر صاحب مغازه در نگهداری ساعت كوتاهی نكرده باشد، ضامن نیست.
س 1667: در اینجا یك شركت خصوصی وجود دارد كه مبادرت به وكالت از شركتهای خارجی برای فروش كالاهای آنها می كند و در برابر آن درصدی از پول كالاها را برای خود بر می دارد، آیا شرعا گرفتن این درصد جایز است؟و اگر یكی از كارمندان دولت با آن شركت همكاری داشته باشد،جایز است مقداری از آن درصد را بگیرد؟
اگر این مقدار به عنوان اجرت وكالت در فروش كالای شركتهای خارجی یا داخلی دولتی یا غیر دولتی گرفته شود،گرفتن آن برای وكیل فی نفسه اشكال ندارد، ولی كارمند دولتی حق دریافت اجرت دیگر و یا هدیه در برابر ارائه خدمات دولتی كه در برابر آن حقوق می گیرد را ندارد.