کد مطلب:62487 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:359
امكانات و منابع هیچ فرد و سازمانی نامحدود نیست؛از این رو لازم است كه هر فرد و سازمان، با در نظر گرفتن منابع، امكانات و توانایی های خود و با توجه به شرایط مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، هدف یا اهداف مشخص و روشنی را برای خود تعریف، و تمام فعالیت ها و تلاش های خود را در جهت دستیابی به آن اهداف هدایت كند. امام علی (ع ) این نكته اساسی را تذكر داده و می فرماید: ان رأیك لا یتسع لكل شیء ففرغه للمهم؛همانا اندیشه تو گنجایش همه چیز را ندارد؛ پس آن را برای چیزهای مهم فارغ نگه دار. دلایل بسیاری برای اثبات ضرورت تعریف و تعیین هدف و اهمیت ویژه آن در برنامه ریزی وجود دارد كه تنها به چند مورد از آن ها اشاره می شود: الف ) تعیین مسیر حركت سازمان از جمله دلایل ضرورت تعیین هدف در سازمان این است كه هدف ها، تعیین كننده جهت حركت سازمان و روشن كننده مسیر تلاش های افراد و كاركنان سازمان می باشند؛ و سازمان ها و افراد بدون داشتن هدف، مبهوت و سر در گم می مانند و در برابر تغییرات محیطی، دست به تلاش و فعالیت می زنند، بدون این كه بدانند واقعا در پی كسب چه چیزی هستند. با تعیین هدف ها، افراد و سازمان ها می توانند عوامل انگیزشی را تعیین، و منبع الهام بخش را مشخص نمایند. این كار به آن ها كمك می كند تا بر موانع و محدودیت هایی كه بر سر راه آن هاست پیروز شوند.[1] . امام علی (ع ) در تبیین اهمیت و ضرورت تعیین هدف، یكی از دلایل ضرورت آن را ایجاد انگیزه در افراد دانسته و می فرماید: بقدر الهمم تكون الهموم؛[2] . تلااش ها و كوشش ها به اندازه اهداف و همت ها است. بر این اساس، اگر اهداف روشن و مشخصی وجود داشته باشد، افراد و سازمان ها انگیزه بیش تری برای تلاش و كوشش برای رسیدن به آن هدف خواهند یافت. ب ) تمركز تلاش ها هر شخص یا سازمان، منابع و امكانات محدودی دارد كه می تواند برای رسیدن به یك هدف و یا دسته ای از اهداف به كار بندد. با انتخاب یك هدف، یا مجموعه ای از هدف های وابسته و مرتبط، می توان راه به كار گیری این منابع كمیاب را مشخص كرده و اولویت ها را تعیین نمود.[3] . وقتی كه هدف های معین و روشنی برای سازمان تعریف شود، مسیر حركت سازمان روشن شده و تمام تلاش ها معطوف به آن اهداف می شود، و فعالیت های سازمان در جهت دستیابی به اهداف مورد نظر متمركز خواهد شد. تمركز تلاش ها و فعالیت ها به منظور دستیابی به اهداف خاص، سازمان را از سر در گمی و پراكنده كاری نجات می دهد، و راه روشنی را برای حركت آن مشخص خواهد كرد. سازمان ها با محدودیت های مختلفی مواجه هستند؛ مثل محدودیت منابع و امكانات، محدودیت نیروی انسانی، محدودیت زمانی و محدودیت های دیگر، كه هر كدام به نوعی سازمان را با مشكل مواجه كرده و ضرورت روشن شدن اهداف و مسیر حركت سازمان را نمایان می سازند. امیر مؤ منان علی (ع ) در موارد متعددی ضرورت تمركز بر كارهای مشخص و پرهیز از پراكنده كاری را تذكر داده است. آن حضرت در یكی از بیانات خویش بر این مورد می فرماید: دع ما لا یعنیك و اشتغل بمهمك الذی ینجیك[4] آنچه را برای تو مهم نیست واگذار؛ و به كار مهمی مشغول باش كه موجب نجات تو خواهد شد. بنابراین، لازم است كه سازمان، اهداف روشن و مشخصی را برای خود تعیین و تعریف كند، و تمام فعالیت های كاركنان خود را در جهت دستیابی به آن هدف ها سوق دهد. ج ) تعیین چارچوب برای تصمیم گیری تعریف و تعیین اهدافی روشن و مشخص برای سازمان باعث خواهد شد كه مدیران سازمان، مبنای مشخصی برای تصمیم گیری های خود داشته باشند. اگر مدیران سازمان، چارچوبی روشن برای تصمیم گیری ترسیم كنند، از گام نهادن در تاریكی و سر در گمی نجات یافته، تصمیمات مناسب و مطلوبی اتخاذ خواهند كرد، و از این رهگذر سازمان را به سوی موفقیت و پیشرفت، رهنمون خواهند شد. د) تعیین میزان پیشرفت یك هدف روشن و قابل سنجش كه مهلت مشخصی هم داشته باشد، به صورت یك استاندارد عملكرد در آمده، و به افراد و مدیران این امكان را می دهد كه میزان پیشرفت خود را ارزیابی نمایند. از این رو، اهداف، بخش اصلی فرایند كنترل هستند؛ یعنی همان فرایندی كه اطمینان می دهد كه فعالیت ها و برنامه ها در جهت دستیابی به اهداف قرار دارند.[5] . هدف های سازمانی به صورت معیار و استانداردی عمل می كنند كه می توان به وسیله آن ها، میزان پیشرفت و موفقیت سازمان و كاركنان آن را ارزیابی و اندازه گیری كرد.
هدف عبارت است از: نقطه ای كه تمام فعالیت های سازمان، معطوف به آن بوده و همه تلاش ها و كوشش ها به منظور دستیابی به آن انجام می گیرد. بر این اساس، هدف تعیین كننده مسیر حركت و جهت اصلی سازمان بوده، و نتیجه نهایی و مقصود غایی است كه سازمان می خواهد به آن دست بیابد.