کد مطلب:62519 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:182
توكل به معنای اعتماد و اتكا بر خداوند متعال در تمام كارها، و نیز تكیه بر اراده او است، با اعتقاد به این كه خداوند آفریننده سبب ها و مسلط بر همه آن ها است؛و سبب ها با اراده او در سببیت كامل می شوند و تأثیر می گذارند. توكل در این مفهوم بدان معنا نیست كه انسان از جستن نیازهای خود و فراهم كردن مقدمات آن ها بی نیاز باشد، و گمان كند كه وسایل ظاهری و طبیعی، سببیت ندارند؛ بلكه به این معنا است كه توجه اصلی انسان به خداوند متعال معطوف گردد، و تنها به فضل او امیدوار باشد؛ ضمنا از ابزار طبیعی نیز استفاده نماید. با توكل بر خداوند متعال می توان خود را به حقیقت هستی و سبب اصلی متصل گرداند؛ سببی كه برتر از او سببی نیست، و اراده ای كه مغلوب هیچ اراده ای نمی شود؛ و در واقع نظام اسباب و مسببات، همه از علم و اراده او سرچشمه می گیرد. انسان، با توكل بر خداوند متعال از نظر اراده و سایر صفات روحی چنان قوی و نیرومند می شود كه با جدیت و امید فوق العاده به عرصه اجرای امور گام می نهد. بنابراین، توكل بر خدا و حواله كردن همه امور به او، و اعتقاد به این كه قدرت و اراده ای جز توان و اراده خداوند متعال در عالم هستی ساری و جاری نیست، یكی از عوامل تأثیر گذار بر اراده آدمی است؛و هیچ چیز مانند توكل به خداوند، اراده انسان را محكم و استوار نمی كند، و اسباب توفیق او را فراهم نمی سازد. امیر مؤ منان *(ع ) در یكی از بیانات خویش این حقیقت ناب در متذكر شده و می فرماید: اصل قوة القلب التوكل علی الله؛[1] اساس قوت قلب، توكل بر خداوند است. توكل از عوامل ارزشمندی است كه در همه شاخص های مدیریت تأثیر گذار است؛لیكن تأثیر آن در تصمیم گیری بروز بیش تری دارد. نقش توكل در تصمیم گیری، مصادیق متعددی می تواند داشته باشد؛ مثلا وقتی كه انسان از لحاظ روحی و روانی در مضیقه قرار گرفته و توان مقابله با مشكلات را در خود نمی بیند، توكل بر خداوند، نیرویی به او می بخشد كه می تواند در مقابل مشكلات ایستادگی كند؛ یا جایی كه ممكن است تصمیم گیری مخاطراتی به دنبال داشته باشد، توكل به خداوند راه را برای یك تصمیم گیری مناسب هموار می كند. از سوی دیگر، گاهی اجرای تصمیم گرفته شده، عواقب نامطلوب در پی دارد. ترس از این عواقب ناخوشایند، موجب سستی در امر تصمیم گیری می شود. در این صورت چیزی كه می تواند سستی را از میان برده و زمینه را برای یك تصمیم گیری مناسب آماده نماید، توكل و اعتماد به نیرویی است كه فراتر از همه نیروها است؛و آن ذات مقدس خداوند متعال است. توكل، رمز بهره مندی از امدادهای غیبی است؛و هر گاه انسان در كارهای خود بر خداوند متعال توكل كند، او نیز درهای رحمت خود را به روی او می گشاید و امدادهای غیبی خویش را به مدد او می فرستد. امیر مؤ منان علی (ع ) می فرماید: من توكل علیه كفاه و من سأله اعطاه؛[2] هر كس كه بر او توكل كند، كفایتش می كند؛ و هر كس از او چیزی طلبد، عطایش می كند. بنابراین، در تصمیم گیری، به ویژه در مورد كارهای مهم كه طبعا با پیامدهای زیادی ملازم است توكل و اعتماد بر خداوند متعال می تواند بر اضطراب و ترس و دودلی غلبه كرده و راه را برای تصمیم گیری مطمئن و اصولی هموار سازد. البته توكل، تنها باعث از بین رفتن دغدغه ها و اضطراب ها نمی شود؛ بلكه علاوه بر آن، مایه ایجاد آرامش روحی و روانی در انسان، و گشوده شدن درهای رحمت الهی به روی انسان و رسیدن امدادهای غیبی است؛همان گونه كه حضرت علی (ع ) می فرماید: توكل علی الله سبحانه فانه قد تكفل بكفایة المتوكلین علیه؛[3] بر خداوند سبحان توكل كن؛چرا كه خداوند متعال، كفایت و پشتیبانی كسانی را كه به او توكل نمایند به عهده گرفته است. این سخن گهربار، الهام گرفته از قرآن كریم است؛آن جا كه خداوند متعال می فرماید: و من یتق الله یجعل له مخرجا. و یرزقه من حیث لایحتسب و من یتوكل علی الله فهو حسبه؛[4] و هر كس تقوای الهی پیشه كند، خداوند راه نجاتی برای او فراهم آورد؛ و او را از جایی كه گمان ندارد روزی دهد؛ و هر كس كه بر خدا توكل نماید، خداوند برای او بس است.
توكل از مباحث مهم تصمیم گیری در مدیریت اسلامی، و یكی از اجزای اصلی آن است.