کد مطلب:88633 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:395
[صفحه 297] ابوذر از رسول گرامی نقل می كند كه فرمود: لا یكون المومن ظاعنا الا فی ثلاث، تزود لمعاد او مرمه لمعاش او لذه فی غیر محرم، مومن مسافر نمی باشد، مگر این كه سه چیز داشته باشد: زادی برای معاد، و چیزی كه تامین معاش كند، و لذتی كه حرام نباشد.[3]. و به همین معنا از رسول گرامی روایت كرده: «علی العاقل ان یكون له اربع ساعات: ساعه یناجی فیها ربه و ساعه یحاسب فیها نفسه و ساعه یتفكر فیها فی صنع الله و ساعه یخلو فیها للمطعم و المشرب فان فی هذه الساعه عونا له علی بقیه الساعات»، بر عاقل است كه چهار ساعت و چهار وقت برای خود گذارد، وقتی برای مناجات با پروردگارش و وقتی برای محاسبه ی نفسش، و وقتی برای تفكر در موجودات خداوند و دستگاه آفرینش، و ساعتی برای غذا خوردن و نوشیدن، و در این ساعت اخیر است كه برای بقیه ی ساعات قدرت و نیرو می گیرد، (و این اشاره است كه توجه به جسم از مسائل مهمی است كه مورد نظر اسلام و شارع مقدس است و بدون آن سه وقت دیگر دچار اختلال می شود.)[4]. حقیقت محاسبه با شریك آن است كه نظر در سرمایه و در سود و ضرر كند تا زیاده و نقصان روشن شود، اگر زیادی آورده شكر و اگر خسران دیده و ضرر كرده از او مطالبه كند، اگر شریك دارد جبران خسارت كند، و اگر ندارد به ذمه بگیرد، و در آینده تدارك كند. در مورد محاسبه با نفس هم چنین است، در مقابل سرمایه باید به فرائض و واجبات عمل كرده باشد، و اگر به مستحبات عمل كرده، سود و ربح برده، و اگر [صفحه 298] معصیت كرده ضرر كرده است، در شامگاه باید دید نفس چه كرده، اگر رنج برده، باید از این شریك تشكر كرد، و اگر ضرر كرده باید با انجام نوافل و مستحبات و كارهای خیر آن را جبران كند. مرحوم كلینی در كافی از ابی الحسن الماضی (یعنی امام هفتم (ع)) نقل می كند كه فرمودند: «لیس منا من لم یحاسب نفسه فی كل یوم فان عمل حسنا استزاد الله و ان عمل سیئا استغفر الله منه و تاب الیه» از ما نیست كسی كه هر روز نفس خود را محاسبه نكند، اگر عمل نیكی انجام داده است از خداوند زیادی آن را خواهد و اگر گناه و كار بدی كرده در آن از خدا آمرزش خواهد و به سوی او بازگشت كند.[5]. از نفس خود آنچه را كه خداوند از تو محاسبه می كند، محاسبه كن، در روایتی از رسول اكرم آمده: «لا تزول قدما عبد یوم القیامه حتی یسال عن اربع: عن عمره فیما افناه و شبابه فیما ابلاه و عن ماله من این كسبه و فیما انفقه و عن حبنا اهل البیت»، قدمهای بنده ای روز قیامت حركت نمی كند، مگر این كه از چهار چیز سوال می شود: از عمرش كه در چه چیزی فنا كرده و جوانیش كه در چه چیزی گذرانده و از مالش كه از كجا به دست آورده و در چه راه انفاق كرده و از دوستی ما اهل بیت.[6]. در روایتی از امام صادق (ع) نیز آمده كه در مواعظ لقمان به فرزندش آمده است كه: فرزندم! فردا وقتی در برابر خداوند عزوجل قرار گرفتی، از چهار چیز سوال می شوی: از جوانیت كه در چه راهی گذراندی، و از عمرت كه در چه ضایع كردی، و از مالت كه از چه و كجا به دست آوردی، و در چه راه خرج كردی، پس آماده برای [صفحه 299] جواب آنها شو و جوابی آماده كن![7]. چگونه غافل نشسته ایم كه پیامبر اكرم به «معاذ» فرمودند: «ان العبد لیسال عن كحل عینیه و عن فته الطین باصبعیه و عن لمسه ثوب اخیه»، بنده از سرمه ی چشمانش و از ریختن گل (و خاك دیوار مردم) با دو انگشتش (كه از روی بازی به دیوار می كشد) و از دست زدن به پیراهن برادرش سوال می شود.[8].
بعد از مراقبت محاسبه لازم است چنانكه هر تاجری در پایان هر روز و آخر هر هفته یا ماه یا سال، حساب كار خود كند، و چه بسا دفتر روزانه، ماهانه و سالانه دارد، وقتی بنا است خداوند ما را محاسبه كند حتی ذره مثقال و حبه ی خردل را محاسبه كند، «ان كان مثقال حبه من خردل اتینا بها و كفی بنا حاسبین»[1] چرا ما خود به محاسبه ی نفس نپردازیم، و چرا به دستورات بزرگان این راه گوش فرا ندهیم، كه فرمودند: «حاسبوا انفسكم قبل ان تحاسبوا و زنوا اعمالكم بمیزان الحیاء قبل ان توزنوا»، نفس های خود را محاسبه كنید، قبل از اینكه خود محاسبه شوید، و اعمال خود را با میزان حیاء وزن كنید، قبل از این كه وزن شوید.[2].
صفحه 297، 298، 299.