کد مطلب:112 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:455
تیـمّم
در هفت مورد به جای وضو و غسل باید تیمّم كرد:
موارد تیمّم
مورد اوّل
تهیه آب به قدر وضو یا غسل ممكن نباشد.
مسأله 647 ـ اگر انسان در آبادی باشد باید برای تهیه آب وضو و غسل، به قدری جستجو كند كه از پیدا شدن آن ناامید شود، و اگر در بیابان باشد، چنانچه زمین آن پست و بلند است و یا به واسطه درخت و مانند آن راه رفتن در آن زمین مشكل است باید در هر یك از چهار طرف به اندازه پرتاب یك تیر قدیمی كه با كمان پرتاب می كردند در جستجوی آب برود و اگر زمین آن این طور نیست باید در هر طرف به اندازه پرتاب دو تیر جستجو نماید.
مسأله 648 ـ اگر بعضی از چهار طرف هموار و بعضی دیگر پست و بلند یا راه رفتن در آن مشكل باشد باید در طرفی كه هموار است به اندازه پرتاب دو تیر و در طرفی كه این طور نیست به اندازه پرتاب یك تیر جستجو كند.
مسأله 649 ـ در هر طرفی كه یقین دارد آب نیست، جستجو لازم نیست.
مسأله 650 ـ كسی كه وقت نماز او تنگ نیست و برای تهیه آب وقت دارد، اگر یقین دارد در محلی دورتر از مقداری كه باید جستجو كند آب هست در صورتی كه مانعی نباشد و مشقّت هم نداشته باشد باید برای تهیّه آب برود و اگر گمان دارد آب هست، رفتن به آن محلّ لازم نیست. ولی اگر اطمینان داشته باشد بنابر احتیاط واجب باید برای تهیّه آب به آن محلّ برود.
مسأله 651 ـ لازم نیست خود انسان به جستجوی آب برود بلكه می تواند كسی را كه به گفته او اطمینان دارد بفرستد و در این صورت اگر یك نفر از طرف چند نفر برود كافی است.
[115]
مسأله 652 ـ اگر احتمال دهد كه داخل بار سفر خود یا در منزل یا در قافله آب هست، باید به قدری جستجو نماید كه به نبودن آب یقین كند، یا از پیدا كردنِ آن ناامید شود.
مسأله 653 ـ اگر پیش از وقت نماز، جستجو نماید و آب پیدا نكند و تا وقت نماز همان جا بماند، لازم نیست دوباره به جستجوی آب برود.
مسأله 654 ـ اگر بعد از داخل شدن وقت نماز جستجو كند و آب پیدا نكند و تا وقت نماز دیگر در همان جا بماند، چنانچه احتمال دهد آب پیدا می شود احتیاط واجب آن است كه به جستجوی آب برود.
مسأله 655 ـ اگر از درنده یا دزد بر جان و مالش بترسد، یا جستجوی آب به قدری سخت باشد كه نتواند تحمل كند یا وقت نماز به قدری تنگ باشد كه هیچ نتواند جستجو كند، جستجو لازم نیست.
مسأله 656 ـ اگر در جستجوی آب نرود تا وقت نماز تنگ شود معصیت كرده، ولی نمازش با تیمم صحیح است.
مسأله 657 ـ كسی كه یقین دارد آب پیدا نمی كند چنانچه دنبال آب نرود و با تیمم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد كه اگر جستجو می كرد آب پیدا می شد نمازش باطل است.
مسأله 658 ـ اگر بعد از جستجو آب پیدا نكند و با تیمم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد در جایی كه جستجو كرده آب بوده، نماز او صحیح است.
مسأله 659 ـ اگر بعد از داخل شدن وقت نماز، وضو داشته باشد و بداند كه اگر وضوی خود را باطل كند تهیّه آب برای او ممكن نیست چنانچه بتواند وضوی خود را نگهدارد، نباید آن را باطل نماید.
مسأله 660 ـ اگر پیش از وقت نماز وضو داشته باشد و بداند كه اگر وضوی خود را باطل كند تهیّه آب برای او ممكن نیست چنانچه بتواند وضوی خود را نگهدارد احتیاط واجب آن است كه آن را باطل نكند.
مسأله 661 ـ كسی كه فقط به مقدار وضو یا به مقدار غسل آب دارد اگر بداند كه اگر آن را بریزد آب پیدا نمی كند، چنانچه وقت نماز داخل شده باشد ریختن آن حرام است، و احتیاط واجب آن است كه پیش از وقت نماز هم آن را نریزد.
مسأله 662 ـ كسی كه می داند آب پیدا نمی كند، اگر بعد از داخل شدن وقت
[116]
نماز وضوی خود را باطل كند یا آبی كه دارد بریزد معصیت كرده ولی نمازش با تیمم صحیح است، اگرچه احتیاط مستحب آن است كه قضای آن نماز را بخواند.
مورد دوّم
مسأله 663 ـ اگر به واسطه پیری، یا ترس از دزد و جانور و مانند اینها یا نداشتن وسیله ای كه آب از چاه بكشد، دسترسی به آب نداشته باشد، باید تیمم كند.
مسأله 664 ـ اگر برای كشیدن آب از چاه دلو و ریسمان و مانند اینها لازم دارد و مجبور است بخرد یا كرایه نماید، اگرچه قیمت آن چندین برابر معمول باشد، باید تهیه كند. و همچنین است اگر آب را به چندین برابر قیمت بفروشند. ولی اگر تهیه آنها به قدری پول می خواهد كه نسبت به حال او آن مقدار ضرر دارد، واجب نیست تهیه نماید.
مسأله 665 ـ اگر ناچار شود كه برای تهیه آب قرض كند باید قرض نماید ولی كسی كه می داند یا گمان دارد كه نمی تواند قرض خود را بدهد واجب نیست قرض كند.
مسأله 666 ـ اگر كندن چاه مشقت ندارد به احتیاط واجب باید برای تهیه آب، چاه بكند.
مسأله 667 ـ اگر كسی مقداری آب بدون منت متعارف به او ببخشد باید قبول كند.
مورد سوّم
مسأله 668 ـ اگر از استعمال آب بر جان خود بترسد یا بترسد كه به واسطه استعمال آن مرض یا عیبی در او پیدا شود یا مرضش طول بكشد یا شدت كند یا به سختی معالجه شود باید تیمم نماید، ولی اگر آب گرم برای او ضرر ندارد، باید با آب گرم وضو بگیرد یا غسل كند.
مسأله 669 ـ لازم نیست یقین كند كه آب برای او ضرر دارد بلكه اگر احتمال ضرر بدهد، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد و از آن احتمال ترس برای او پیدا شود باید تیمم كند.
[117]
مسأله 670 ـ كسی كه مبتلا به درد چشم است و آب برای او ضرر دارد باید تیمم نماید.
مسأله 671 ـ اگر به واسطه یقین یا ترس ضرر، تیمم كند و پیش از نماز بفهمد كه آب برایش ضرر ندارد، تیمم او باطل است. ولی اگر بعد از نماز بفهمد نمازش صحیح است.
مسأله 672 ـ كسی كه می داند آب برایش ضرر ندارد، چنانچه غسل كند یا وضو بگیرد و بعد بفهمد كه آب برای او ضرر داشته، وضو و غسل او صحیح است.
مورد چهارم
مسأله 673 ـ هرگاه بترسد كه اگر آب را به مصرف وضو یا غسل برساند، خود او یا عیال و اولاد او، یا رفیقش و كسانی كه با او مربوطند مانند نوكر و كلفت از تشنگی بمیرند یا مریض شوند یا به قدری تشنه شوند كه تحمل آن مشقت دارد باید به جای وضو و غسل تیمم نماید، و نیز اگر بترسد حیوانی كه مال خود اوست و یا شخص دیگری، از تشنگی تلف شود باید آب را به آن بدهد و تیمم نماید. و همچنین است اگر كسی كه حفظ جان او واجب است به طوری تشنه بماند كه اگر انسان آب را به او ندهد تلف شود باید آب را به او دهد و تیمم نماید.
مسأله 674 ـ اگر غیر از آب پاكی كه برای وضو یا غسل دارد آب نجسی هم به مقدار آشامیدن خود و كسانی كه با او مربوطند داشته باشد باید آب پاك را برای آشامیدن بگذارد و با تیمم نماز بخواند ولی چنانچه آب را برای حیوانش بخواهد باید آب نجس را به آن بدهد و با آب پاك، وضو و غسل را انجام دهد.
مورد پنجم
مسأله 675 ـ كسی كه بدن یا لباسش نجس است و كمی آب دارد كه اگر با آن وضو بگیرد یا غسل كند برای آب كشیدن بدن یا لباس او نمی ماند باید بدن یا لباس را آب بكشد و با تیمم نماز بخواند. ولی اگر چیزی نداشته باشد كه بر آن تیمم كند، باید آب را به مصرف وضو یا غسل برساند و با بدن یا لباس نجس نماز بخواند.
[118]
مورد ششم
مسأله 676 ـ اگر غیر از آب یا ظرفی كه استعمال آن حرام است آب یا ظرف دیگری ندارد، مثلاً آب یا ظرفش غصبی است و غیر از آن، آب و ظرف دیگری ندارد باید به جای وضو و غسل تیمم كند.
مورد هفتم
مسأله 677 ـ هرگاه وقت به قدری تنگ باشد كه اگر وضو بگیرد یا غسل كند تمام نماز یا مقداری از آن بعد از وقت خوانده می شود، باید تیمم كند.
مسأله 678 ـ اگر عمداً نماز را به قدری تأخیر بیندازد كه وقت وضو یا غسل نداشته باشد، معصیت كرده، ولی نماز او با تیمم صحیح است، اگرچه احتیاط مستحب آن است كه قضای آن نماز را بخواند.
مسأله 679 ـ كسی كه شك دارد اگر وضو بگیرد یا غسل كند وقت برای نماز او می ماند یا نه، باید تیمم كند.
مسأله 680 ـ كسی كه به واسطه تنگی وقت تیمم كرده، چنانچه بعد از نماز آبی كه داشته از دستش برود، اگرچه تیمم خود را نشكسته باشد، در صورتی كه وظیفه اش تیمم باشد باید دوباره تیمم نماید.
مسأله 681 ـ كسی كه آب دارد; اگر به واسطه تنگی وقت با تیمم مشغول نماز شود و در بین نماز آبی كه داشته از دستش برود، برای نمازهای بعد نمی تواند با همان تیمم نماز بخواند بلكه باید دوباره تیمم نماید.
مسأله 682 ـ اگر انسان به قدری وقت دارد كه می تواند وضو بگیرد یا غسل كند و نماز را بدون كارهای مستحبی آن مثل اقامه و قنوت بخواند، باید غسل كند یا وضو بگیرد و نماز را بدون كارهای مستحبی آن به جا آورد بلكه اگر به اندازه سوره هم وقت ندارد باید غسل كند یا وضو بگیرد و نماز را بدون سوره بخواند.
چیزهایی كه تیمم بر آنها صحیح است
مسأله 683 ـ تیمم بر خاك و ریگ و كلوخ و سنگ اگر پاك باشند صحیح است، و بر گل پخته مثل آجر و كوزه نیز صحیح است.
[119]
مسأله 684 ـ تیمم بر سنگ گچ و سنگ آهك و سنگ مرمر سیاه و سایر اقسام سنگها صحیح است ولی تیمم بر جواهر مثل سنگ عقیق و فیروزه باطل می باشد و احتیاط واجب آن است كه به گچ و آهك پخته هم تیمم نكند.
مسأله 685 ـ اگر خاك و ریگ و كلوخ و سنگ پیدا نشود، باید به گرد و غباری كه در فرش و لباس و مانند اینهاست تیمم نماید و چنانچه گرد پیدا نشود باید به گل تیمم كند و اگر گل هم پیدا نشود احتیاط مستحب آن است كه نماز را بدون تیمم بخواند و بنابر احتیاط بعداً قضای آن را به جا آورد.
مسأله 686 ـ اگر بتواند با تكاندن فرش و مانند آن خاك تهیه كند تیمم به گرد باطل است، و اگر بتواند گل را خشك كند و از آن خاك تهیه نماید، تیمم به گل باطل می باشد.
مسأله 687 ـ كسی كه آب ندارد اگر برف یا یخ داشته باشد، چنانچه ممكن است باید آن را آب كند و با آن وضو بگیرد یا غسل نماید و اگر ممكن نیست و چیزی هم كه تیمم به آن صحیح است ندارد، احتیاط واجب آن است كه نماز را بدون وضو و تیمم بخواند و بنابر احتیاط واجب بعداً قضا كند.
مسأله 688 ـ اگر خاك و ریگ با چیزی مانند كاه كه تیمم به آن باطل است مخلوط شود، نمی تواند بر آن تیمم كند، ولی اگر آن چیز به قدری كم باشد كه در خاك یا ریگ، از بین رفته حساب شود، تیمم بر آن خاك و ریگ صحیح است.
مسأله 689 ـ اگر چیزی ندارد كه بر آن تیمم كند چنانچه ممكن است باید با خریدن و مانند آن تهیه نماید.
مسأله 690 ـ تیمم بر دیوار گلی صحیح است و احتیاط مستحب آن است كه با بودن زمین یا خاك خشك، به زمین یا خاك نمناك تیمم نكند.
مسأله 691 ـ چیزی كه بر آن تیمم می كند باید پاك باشد و اگر چیز پاكی كه تیمم بر آن صحیح است ندارد، نماز بر او واجب نیست ولی احتیاط مستحب آن است كه بدون تیمم و وضو نماز را بخواند و بنابر احتیاط واجب باید قضای آن را به جا آورد.
مسأله 692 ـ اگر یقین داشته باشد كه تیمم بر چیزی صحیح است و بر آن تیمم نماید، بعد بفهمد تیمّم به آن باطل بوده نمازهایی را كه با آن تیمم خوانده باید دوباره بخواند.
مسأله 693 ـ چیزی كه بر آن تیمم می كند باید غصبی نباشد.
[120]
مسأله 694 ـ تیمم در فضای غصبی باطل نیست، پس اگر در ملك خود، دستها را بر زمین بزند و بی اجازه داخل ملك دیگری شود و دستها را بر پیشانی بكشد، تیمم او باطل نمی شود.
مسأله 695 ـ اگر نداند محل تیمم غصبی است، و یا فراموش كرده باشد، تیمم او صحیح است، اگرچه فراموش كننده خود غاصب باشد.
مسأله 696 ـ كسی كه در جای غصبی حبس است، اگر آب و خاك او غصبی است، باید با تیمم نماز بخواند.
مسأله 697 ـ مستحب است چیزی كه بر آن تیمم می كند گردی داشته باشد كه به دست بماند. و بعد از زدن دست بر آن، مستحب است دست را بتكاند كه گرد آن بریزد.
مسأله 698 ـ تیمم بر زمین گود و خاك جاده و زمین شوره زار كه نمك روی آن را نگرفته مكروه است، و اگر نمك روی آن را گرفته باشد باطل است.
دستور تیمّم
مسأله 699 ـ در تیمم چهار چیز واجب است:
اوّل: نیّت.
دوّم: زدن كف دو دست با هم بر چیزی كه تیمم بر آن صحیح است.
سوّم: كشیدن كف هر دو دست به تمام پیشانی و دو طرف آن، از جایی كه موی سر می روید تا ابروها و بالای بینی و بنابر احتیاط واجب باید دستها روی ابروها هم، كشیده شود.
چهارم: كشیدن كف دست چپ به تمام پشت دست راست و بعد از آن كشیدن كف دست راست به تمام پشت دست چپ.
مسأله 700 ـ تیمم بدل از غسل و بدل از وضو با هم فرقی ندارند. ولی احتیاط مستحب آن است كه تیمم بدل از غسل را با دو ضرب انجام دهد به این نحو كه: یك مرتبه دستها را به زمین بزند و بر پیشانی بكشد و مرتبه دیگر دستها را به زمین بزند و به پشت دستها بكشد، بلكه احتیاط مستحب آن است كه تیمم بدل از وضوء هم با دو ضرب انجام دهد بلكه بهتر آن است كه تیمم را به سه ضرب انجام دهد دو مرتبه پشت سرهم دستها را به زمین بزند و بر پیشانی بكشد و یك مرتبه دیگر به زمین بزند و بر
[121]
پشت دستها بكشد.
احكام تیمّم
مسأله 701 ـ اگر مختصری از پیشانی و پشت دستها را هم مسح نكند تیمم باطل است چه عمداً مسح نكند یا مسأله را نداند یا فراموش كرده باشد، ولی دقت زیاد هم لازم نیست و همین قدر كه بگویند تمام پیشانی و پشت دست مسح شده كافی است.
مسأله 702 ـ برای آن كه یقین كند تمام پشت دست را مسح كرده باید مقداری بالاتر از مچ را هم مسح نماید، ولی مسح بین انگشتان لازم نیست.
مسأله 703 ـ پیشانی و پشت دستها را بنابر احتیاط واجب باید از بالا به پایین مسح نماید و كارهای آن را باید پشت سرهم به جا آورد و اگر بین آنها به قدری فاصله دهد كه نگویند تیمم می كند باطل است.
مسأله 704 ـ در موقع نیت باید معین كند كه تیمم او بدل از غسل است یا بدل از وضو، و اگر بدل از غسل باشد باید آن غسل را معین نماید و چنانچه اشتباهاً به جای بدل از وضو، بدل از غسل یا به جای بدل از غسل، بدل از وضو نیّت كند، یا مثلاً در تیمم بدل از غسل جنابت، نیت تیمم بدل از غسل مس میّت نماید، اگر اشتباه او اشتباه در تشخیص نباشد تیمم، او باطل است.
مسأله 705 ـ در تیمم باید پیشانی و كف دستها و پشت دستها پاك باشد ولی اگر كف دست نجس باشد و نتواند آن را آب بكشد باید با همان كف دست نجس تیمم كند ولی اگر نجاست كف دست مُسری باشد در این صورت باید با پشت دست یا ذراع نیز تیمم نماید.
مسأله 706 ـ انسان باید برای تیمم انگشتر را از دست بیرون آورد و اگر در پیشانی یا پشت دستها یا در كف دستها مانعی باشد، مثلاً چیزی به آنها چسبیده باشد، باید برطرف نماید.
مسأله 707 ـ اگر پیشانی یا پشت دستها زخم است و پارچه یا چیز دیگری را كه بر آن بسته نمی تواند باز كند باید دست را روی آن بكشد و نیز اگر كف دست زخم باشد و نتواند پارچه یا چیز دیگری را كه بر آن بسته، باز كند باید دست را با همان پارچه به چیزی كه تیمم بر آن صحیح است بزند و به پیشانی و پشت دستها بكشد.
[122]
مسأله 708 ـ اگر پیشانی و پشت دستها مو داشته باشد اشكال ندارد ولی اگر موی سر روی پیشانی آمده باشد باید آن را عقب بزند.
مسأله 709 ـ اگر احتمال دهد كه در پیشانی و كف دستها یا پشت دستها مانعی هست، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد باید جستجو نماید، تا یقین یا اطمینان پیدا كند كه مانعی نیست.
مسأله 710 ـ اگر وظیفه او تیمّم است و نمی تواند تیمم كند، باید نائب بگیرد. و كسی كه نائب می شود باید او را با دست خود او تیمّم دهد و اگر ممكن نباشد باید نائب، دست خود را به چیزی كه تیمّم به آن صحیح است بزند و به پیشانی و پشت دستهای او بكشد.
مسأله 711 ـ اگر بعد از آن كه وارد تیمم شد شك كند كه قسمت پیش از آن را فراموش كرده یا نه، اعتنا نكند و تیمم او صحیح است، و نیز اگر بعد از بجا آوردن هر جزء شك كند كه درست بجا آورده یا نه اعتنا نكند و تیمم او صحیح است.
مسأله 712 ـ اگر بعد از مسح دست چپ شك كند كه درست تیمم كرده یا نه، تیمم او صحیح است.
مسأله 713 ـ كسی كه وظیفه اش تیمّم است بنابر احتیاط واجب نباید پیش از وقت نماز برای نماز تیمم كند، ولی اگر برای كار واجب دیگر یا مستحبی تیمم كند و تا وقت نماز عذر او باقی باشد، می تواند با همان تیمم نماز بخواند.
مسأله 714 ـ كسی كه وظیفه اش تیمم است، اگر بداند تا آخر وقت عذر او باقی می ماند، در وسعت وقت می تواند با تیمم نماز بخواند، ولی اگر بداند كه تا آخر وقت عذر او برطرف می شود، باید صبر كند و با وضو یا غسل نماز بخواند، یا در تنگی وقت با تیمم نماز را بجا آورد.
مسأله 715 ـ كسی كه نمی تواند وضو بگیرد، یا غسل كند، می تواند نمازهای قضای خود را با تیمم بخواند هرچند احتمال بدهد كه به زودی عذر او برطرف می شود ولی در صورت علم به زوال عذر تا پیش از فوت شدن نماز قضاء، باید منتظر بماند.
مسأله 716 ـ كسی كه نمی تواند وضو بگیرد یا غسل كند، جایز است نمازهای مستحبی را كه مثل نافله های شبانه روز وقت معین دارد با تیمم بخواند حتی در اول وقت، به شرط آن كه علم به زوال عذر تا آخر وقت نداشته باشد.
[123]
مسأله 717 ـ كسی كه احتیاطاً باید غسل جبیره ای و تیمم نماید، مثلاً جراحتی در پشت او است، اگر بعد از غسل و تیمم نماز بخواند و بعد از نماز حَدَث اصغری از او سر زند مثلاً بول كند، برای نمازهای بعد باید وضو بگیرد.
مسأله 718 ـ اگر به واسطه نداشتن آب یا عذر دیگری تیمم كند، بعد از برطرف شدن عذر، تیمم او باطل می شود.
مسأله 719 ـ چیزهایی كه وضو را باطل می كند، تیمم بدل از وضو را هم باطل می كند، و چیزهایی كه غسل را باطل می نماید، تیمم بدل از غسل را هم باطل می نماید.
مسأله 720 ـ كسی كه نمی تواند غسل كند، اگرچند غسل بر او واجب باشد، احتیاط واجب آن است كه بدل هر یك از آنها یك تیمّم نماید.
مسأله 721 ـ كسی كه نمی تواند غسل كند، اگر بخواهد عملی را كه برای آن غسل واجب است انجام دهد، باید بدل از غسل تیمم نماید و اگر نتواند وضو بگیرد و بخواهد عملی را كه برای آن وضو واجب است انجام دهد، باید بدل از وضو تیمم نماید.
مسأله 722 ـ اگر بدل از غسل جنابت تیمم كند لازم نیست برای نماز وضو بگیرد ولی اگر بدل از غسلهای دیگر تیمم كند، باید وضو بگیرد، و اگر نتواند وضو بگیرد، باید تیمم دیگری هم بدل از وضو بنماید.
مسأله 723 ـ اگر بدل از غسل تیمم كند و بعد كاری كه وضو را باطل می كند برای او پیش آید، چنانچه برای نمازهای بعد نتواند غسل كند باید وضو بگیرد، و اگر نمی تواند وضو بگیرد، باید بدل از وضو تیمم نماید.
مسأله 724 ـ كسی كه وظیفه اش آن است كه بدل از وضو و بدل از غسل تیمم كند، همین دو تیمم كفایت می كند و تیمم دیگری لازم نیست.
مسأله 725 ـ كسی كه وظیفه اش تیمم است اگر برای كاری تیمم كند، تا تیمم و عذر او باقی است، كارهایی را كه باید با وضو یا غسل انجام داد، می تواند بجا آورد ولی اگر به خاطر تنگی وقت یا با داشتن آب برای نماز میت یا خوابیدن تیمم كرده فقط كاری را كه برای آن تیمم نموده می تواند انجام دهد.
مسأله 726 ـ در چند مورد مستحب است نمازهایی را كه انسان با تیمم خوانده است دوباره بخواند:
اوّل: اگر از استعمال آب ترس داشته و عمداً خود را جنب كرده و با تیمم نماز
[124]
خوانده است.
دوّم: اگر می دانسته یا گمان داشته كه آب پیدا نمی كند و عمداً خود را جنب كرده و با تیمم نماز خوانده است.
سوّم: اگر تا آخر وقت عمداً در جستجوی آب نرود و با تیمم نماز بخواند و بعد بفهمد كه اگر جستجو می كرد، آب پیدا می شد.
چهارم: اگر عمداً نماز را تأخیر انداخته و در آخر وقت با تیمم نماز خوانده است.
پنجم: اگر می دانسته یا گمان داشته كه آب پیدا نمی شود و آبی را كه داشته ریخته است.
[125]
726
مسأله 727 ـ واجب است انسان وقت تخلّی و مواقع دیگر، عورت خود را از كسانی كه مكلفند، اگرچه مثل خواهر و مادر و برادر با او محرم باشند، و همچنین از دیوانه ممیّز و بچه های ممیّز كه خوب و بد را می فهمند، بپوشاند، ولی زن و شوهر لازم نیست عورت خود را از یكدیگر بپوشانند.
مسأله 728 ـ هرگاه با سنگ و كلوخ و مانند اینها غائط را از مخرج برطرف كنند، اگرچه پاك شدنش محل تأمل است ولی نماز خواندن مانعی ندارد.
مسأله 729 ـ اگر بخواهند چیزی را كه به بول نجس شده با آب قلیل آب بكشند، چنانچه یك مرتبه آب روی آن بریزند و از آن جدا شود در صورتی كه بول در آن چیز نمانده باشد، یك مرتبه دیگر كه آب روی آن بریزند پاك می شود. ولی در لباس و فرش و مانند اینها باید بعد از هر دفعه، فشار دهند تا غساله آن بیرون آید (غساله آبی است كه در وقت شستن و بعد از آن از چیزی كه شسته می شود خودبخود یا به وسیله فشار خارج می شود).
مسأله 730 ـ اگر زخم یا دمل یا شكستگی در صورت و دستها است و روی آن باز است و آب ریختن روی آن ضرر دارد، باید اطراف آن را بشوید و چنانچه كشیدن دست تَر بر آن ضرر ندارد، احتیاط آن است كه دست تر بر آن بكشد و بعد پارچه پاكی روی آن بگذارد و دست تَر را روی پارچه هم بكشد و اگر این مقدار هم ضرر دارد یا زخم نجس است و نمی شود آب كشید، باید اطراف زخم را به طوری كه در وضو گفته شد، از بالا به پایین بشوید و بنابر احتیاط واجب در فرض اخیر تیمّم هم بنماید.
مسأله 731 ـ اگر كسی بدن انسان مرده ای را كه سرد شده و غسلش نداده اند مس كند یعنی جایی از بدن خود را به آن برساند باید غسل مس میت نماید، چه در حالت خواب مس كند چه در بیداری، با اختیار مس كند یا بی اختیار، حتی اگر ناخن و استخوان او به ناخن و استخوان میت برسد باید غسل كند. ولی اگر حیوان مرده ای را مس كند غسل بر او واجب نیست.
موارد تیمّم
مورد اوّل
تهیه آب به قدر وضو یا غسل ممكن نباشد.
مسأله 647 ـ اگر انسان در آبادی باشد باید برای تهیه آب وضو و غسل، به قدری جستجو كند كه از پیدا شدن آن ناامید شود، و اگر در بیابان باشد، چنانچه زمین آن پست و بلند است و یا به واسطه درخت و مانند آن راه رفتن در آن زمین مشكل است باید در هر یك از چهار طرف به اندازه پرتاب یك تیر قدیمی كه با كمان پرتاب می كردند در جستجوی آب برود و اگر زمین آن این طور نیست باید در هر طرف به اندازه پرتاب دو تیر جستجو نماید.
مسأله 648 ـ اگر بعضی از چهار طرف هموار و بعضی دیگر پست و بلند یا راه رفتن در آن مشكل باشد باید در طرفی كه هموار است به اندازه پرتاب دو تیر و در طرفی كه این طور نیست به اندازه پرتاب یك تیر جستجو كند.
مسأله 649 ـ در هر طرفی كه یقین دارد آب نیست، جستجو لازم نیست.
مسأله 650 ـ كسی كه وقت نماز او تنگ نیست و برای تهیه آب وقت دارد، اگر یقین دارد در محلی دورتر از مقداری كه باید جستجو كند آب هست در صورتی كه مانعی نباشد و مشقّت هم نداشته باشد باید برای تهیّه آب برود و اگر گمان دارد آب هست، رفتن به آن محلّ لازم نیست. ولی اگر اطمینان داشته باشد بنابر احتیاط واجب باید برای تهیّه آب به آن محلّ برود.
مسأله 651 ـ لازم نیست خود انسان به جستجوی آب برود بلكه می تواند كسی را كه به گفته او اطمینان دارد بفرستد و در این صورت اگر یك نفر از طرف چند نفر برود كافی است.
[115]
مسأله 652 ـ اگر احتمال دهد كه داخل بار سفر خود یا در منزل یا در قافله آب هست، باید به قدری جستجو نماید كه به نبودن آب یقین كند، یا از پیدا كردنِ آن ناامید شود.
مسأله 653 ـ اگر پیش از وقت نماز، جستجو نماید و آب پیدا نكند و تا وقت نماز همان جا بماند، لازم نیست دوباره به جستجوی آب برود.
مسأله 654 ـ اگر بعد از داخل شدن وقت نماز جستجو كند و آب پیدا نكند و تا وقت نماز دیگر در همان جا بماند، چنانچه احتمال دهد آب پیدا می شود احتیاط واجب آن است كه به جستجوی آب برود.
مسأله 655 ـ اگر از درنده یا دزد بر جان و مالش بترسد، یا جستجوی آب به قدری سخت باشد كه نتواند تحمل كند یا وقت نماز به قدری تنگ باشد كه هیچ نتواند جستجو كند، جستجو لازم نیست.
مسأله 656 ـ اگر در جستجوی آب نرود تا وقت نماز تنگ شود معصیت كرده، ولی نمازش با تیمم صحیح است.
مسأله 657 ـ كسی كه یقین دارد آب پیدا نمی كند چنانچه دنبال آب نرود و با تیمم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد كه اگر جستجو می كرد آب پیدا می شد نمازش باطل است.
مسأله 658 ـ اگر بعد از جستجو آب پیدا نكند و با تیمم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد در جایی كه جستجو كرده آب بوده، نماز او صحیح است.
مسأله 659 ـ اگر بعد از داخل شدن وقت نماز، وضو داشته باشد و بداند كه اگر وضوی خود را باطل كند تهیّه آب برای او ممكن نیست چنانچه بتواند وضوی خود را نگهدارد، نباید آن را باطل نماید.
مسأله 660 ـ اگر پیش از وقت نماز وضو داشته باشد و بداند كه اگر وضوی خود را باطل كند تهیّه آب برای او ممكن نیست چنانچه بتواند وضوی خود را نگهدارد احتیاط واجب آن است كه آن را باطل نكند.
مسأله 661 ـ كسی كه فقط به مقدار وضو یا به مقدار غسل آب دارد اگر بداند كه اگر آن را بریزد آب پیدا نمی كند، چنانچه وقت نماز داخل شده باشد ریختن آن حرام است، و احتیاط واجب آن است كه پیش از وقت نماز هم آن را نریزد.
مسأله 662 ـ كسی كه می داند آب پیدا نمی كند، اگر بعد از داخل شدن وقت
[116]
نماز وضوی خود را باطل كند یا آبی كه دارد بریزد معصیت كرده ولی نمازش با تیمم صحیح است، اگرچه احتیاط مستحب آن است كه قضای آن نماز را بخواند.
مورد دوّم
مسأله 663 ـ اگر به واسطه پیری، یا ترس از دزد و جانور و مانند اینها یا نداشتن وسیله ای كه آب از چاه بكشد، دسترسی به آب نداشته باشد، باید تیمم كند.
مسأله 664 ـ اگر برای كشیدن آب از چاه دلو و ریسمان و مانند اینها لازم دارد و مجبور است بخرد یا كرایه نماید، اگرچه قیمت آن چندین برابر معمول باشد، باید تهیه كند. و همچنین است اگر آب را به چندین برابر قیمت بفروشند. ولی اگر تهیه آنها به قدری پول می خواهد كه نسبت به حال او آن مقدار ضرر دارد، واجب نیست تهیه نماید.
مسأله 665 ـ اگر ناچار شود كه برای تهیه آب قرض كند باید قرض نماید ولی كسی كه می داند یا گمان دارد كه نمی تواند قرض خود را بدهد واجب نیست قرض كند.
مسأله 666 ـ اگر كندن چاه مشقت ندارد به احتیاط واجب باید برای تهیه آب، چاه بكند.
مسأله 667 ـ اگر كسی مقداری آب بدون منت متعارف به او ببخشد باید قبول كند.
مورد سوّم
مسأله 668 ـ اگر از استعمال آب بر جان خود بترسد یا بترسد كه به واسطه استعمال آن مرض یا عیبی در او پیدا شود یا مرضش طول بكشد یا شدت كند یا به سختی معالجه شود باید تیمم نماید، ولی اگر آب گرم برای او ضرر ندارد، باید با آب گرم وضو بگیرد یا غسل كند.
مسأله 669 ـ لازم نیست یقین كند كه آب برای او ضرر دارد بلكه اگر احتمال ضرر بدهد، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد و از آن احتمال ترس برای او پیدا شود باید تیمم كند.
[117]
مسأله 670 ـ كسی كه مبتلا به درد چشم است و آب برای او ضرر دارد باید تیمم نماید.
مسأله 671 ـ اگر به واسطه یقین یا ترس ضرر، تیمم كند و پیش از نماز بفهمد كه آب برایش ضرر ندارد، تیمم او باطل است. ولی اگر بعد از نماز بفهمد نمازش صحیح است.
مسأله 672 ـ كسی كه می داند آب برایش ضرر ندارد، چنانچه غسل كند یا وضو بگیرد و بعد بفهمد كه آب برای او ضرر داشته، وضو و غسل او صحیح است.
مورد چهارم
مسأله 673 ـ هرگاه بترسد كه اگر آب را به مصرف وضو یا غسل برساند، خود او یا عیال و اولاد او، یا رفیقش و كسانی كه با او مربوطند مانند نوكر و كلفت از تشنگی بمیرند یا مریض شوند یا به قدری تشنه شوند كه تحمل آن مشقت دارد باید به جای وضو و غسل تیمم نماید، و نیز اگر بترسد حیوانی كه مال خود اوست و یا شخص دیگری، از تشنگی تلف شود باید آب را به آن بدهد و تیمم نماید. و همچنین است اگر كسی كه حفظ جان او واجب است به طوری تشنه بماند كه اگر انسان آب را به او ندهد تلف شود باید آب را به او دهد و تیمم نماید.
مسأله 674 ـ اگر غیر از آب پاكی كه برای وضو یا غسل دارد آب نجسی هم به مقدار آشامیدن خود و كسانی كه با او مربوطند داشته باشد باید آب پاك را برای آشامیدن بگذارد و با تیمم نماز بخواند ولی چنانچه آب را برای حیوانش بخواهد باید آب نجس را به آن بدهد و با آب پاك، وضو و غسل را انجام دهد.
مورد پنجم
مسأله 675 ـ كسی كه بدن یا لباسش نجس است و كمی آب دارد كه اگر با آن وضو بگیرد یا غسل كند برای آب كشیدن بدن یا لباس او نمی ماند باید بدن یا لباس را آب بكشد و با تیمم نماز بخواند. ولی اگر چیزی نداشته باشد كه بر آن تیمم كند، باید آب را به مصرف وضو یا غسل برساند و با بدن یا لباس نجس نماز بخواند.
[118]
مورد ششم
مسأله 676 ـ اگر غیر از آب یا ظرفی كه استعمال آن حرام است آب یا ظرف دیگری ندارد، مثلاً آب یا ظرفش غصبی است و غیر از آن، آب و ظرف دیگری ندارد باید به جای وضو و غسل تیمم كند.
مورد هفتم
مسأله 677 ـ هرگاه وقت به قدری تنگ باشد كه اگر وضو بگیرد یا غسل كند تمام نماز یا مقداری از آن بعد از وقت خوانده می شود، باید تیمم كند.
مسأله 678 ـ اگر عمداً نماز را به قدری تأخیر بیندازد كه وقت وضو یا غسل نداشته باشد، معصیت كرده، ولی نماز او با تیمم صحیح است، اگرچه احتیاط مستحب آن است كه قضای آن نماز را بخواند.
مسأله 679 ـ كسی كه شك دارد اگر وضو بگیرد یا غسل كند وقت برای نماز او می ماند یا نه، باید تیمم كند.
مسأله 680 ـ كسی كه به واسطه تنگی وقت تیمم كرده، چنانچه بعد از نماز آبی كه داشته از دستش برود، اگرچه تیمم خود را نشكسته باشد، در صورتی كه وظیفه اش تیمم باشد باید دوباره تیمم نماید.
مسأله 681 ـ كسی كه آب دارد; اگر به واسطه تنگی وقت با تیمم مشغول نماز شود و در بین نماز آبی كه داشته از دستش برود، برای نمازهای بعد نمی تواند با همان تیمم نماز بخواند بلكه باید دوباره تیمم نماید.
مسأله 682 ـ اگر انسان به قدری وقت دارد كه می تواند وضو بگیرد یا غسل كند و نماز را بدون كارهای مستحبی آن مثل اقامه و قنوت بخواند، باید غسل كند یا وضو بگیرد و نماز را بدون كارهای مستحبی آن به جا آورد بلكه اگر به اندازه سوره هم وقت ندارد باید غسل كند یا وضو بگیرد و نماز را بدون سوره بخواند.
چیزهایی كه تیمم بر آنها صحیح است
مسأله 683 ـ تیمم بر خاك و ریگ و كلوخ و سنگ اگر پاك باشند صحیح است، و بر گل پخته مثل آجر و كوزه نیز صحیح است.
[119]
مسأله 684 ـ تیمم بر سنگ گچ و سنگ آهك و سنگ مرمر سیاه و سایر اقسام سنگها صحیح است ولی تیمم بر جواهر مثل سنگ عقیق و فیروزه باطل می باشد و احتیاط واجب آن است كه به گچ و آهك پخته هم تیمم نكند.
مسأله 685 ـ اگر خاك و ریگ و كلوخ و سنگ پیدا نشود، باید به گرد و غباری كه در فرش و لباس و مانند اینهاست تیمم نماید و چنانچه گرد پیدا نشود باید به گل تیمم كند و اگر گل هم پیدا نشود احتیاط مستحب آن است كه نماز را بدون تیمم بخواند و بنابر احتیاط بعداً قضای آن را به جا آورد.
مسأله 686 ـ اگر بتواند با تكاندن فرش و مانند آن خاك تهیه كند تیمم به گرد باطل است، و اگر بتواند گل را خشك كند و از آن خاك تهیه نماید، تیمم به گل باطل می باشد.
مسأله 687 ـ كسی كه آب ندارد اگر برف یا یخ داشته باشد، چنانچه ممكن است باید آن را آب كند و با آن وضو بگیرد یا غسل نماید و اگر ممكن نیست و چیزی هم كه تیمم به آن صحیح است ندارد، احتیاط واجب آن است كه نماز را بدون وضو و تیمم بخواند و بنابر احتیاط واجب بعداً قضا كند.
مسأله 688 ـ اگر خاك و ریگ با چیزی مانند كاه كه تیمم به آن باطل است مخلوط شود، نمی تواند بر آن تیمم كند، ولی اگر آن چیز به قدری كم باشد كه در خاك یا ریگ، از بین رفته حساب شود، تیمم بر آن خاك و ریگ صحیح است.
مسأله 689 ـ اگر چیزی ندارد كه بر آن تیمم كند چنانچه ممكن است باید با خریدن و مانند آن تهیه نماید.
مسأله 690 ـ تیمم بر دیوار گلی صحیح است و احتیاط مستحب آن است كه با بودن زمین یا خاك خشك، به زمین یا خاك نمناك تیمم نكند.
مسأله 691 ـ چیزی كه بر آن تیمم می كند باید پاك باشد و اگر چیز پاكی كه تیمم بر آن صحیح است ندارد، نماز بر او واجب نیست ولی احتیاط مستحب آن است كه بدون تیمم و وضو نماز را بخواند و بنابر احتیاط واجب باید قضای آن را به جا آورد.
مسأله 692 ـ اگر یقین داشته باشد كه تیمم بر چیزی صحیح است و بر آن تیمم نماید، بعد بفهمد تیمّم به آن باطل بوده نمازهایی را كه با آن تیمم خوانده باید دوباره بخواند.
مسأله 693 ـ چیزی كه بر آن تیمم می كند باید غصبی نباشد.
[120]
مسأله 694 ـ تیمم در فضای غصبی باطل نیست، پس اگر در ملك خود، دستها را بر زمین بزند و بی اجازه داخل ملك دیگری شود و دستها را بر پیشانی بكشد، تیمم او باطل نمی شود.
مسأله 695 ـ اگر نداند محل تیمم غصبی است، و یا فراموش كرده باشد، تیمم او صحیح است، اگرچه فراموش كننده خود غاصب باشد.
مسأله 696 ـ كسی كه در جای غصبی حبس است، اگر آب و خاك او غصبی است، باید با تیمم نماز بخواند.
مسأله 697 ـ مستحب است چیزی كه بر آن تیمم می كند گردی داشته باشد كه به دست بماند. و بعد از زدن دست بر آن، مستحب است دست را بتكاند كه گرد آن بریزد.
مسأله 698 ـ تیمم بر زمین گود و خاك جاده و زمین شوره زار كه نمك روی آن را نگرفته مكروه است، و اگر نمك روی آن را گرفته باشد باطل است.
دستور تیمّم
مسأله 699 ـ در تیمم چهار چیز واجب است:
اوّل: نیّت.
دوّم: زدن كف دو دست با هم بر چیزی كه تیمم بر آن صحیح است.
سوّم: كشیدن كف هر دو دست به تمام پیشانی و دو طرف آن، از جایی كه موی سر می روید تا ابروها و بالای بینی و بنابر احتیاط واجب باید دستها روی ابروها هم، كشیده شود.
چهارم: كشیدن كف دست چپ به تمام پشت دست راست و بعد از آن كشیدن كف دست راست به تمام پشت دست چپ.
مسأله 700 ـ تیمم بدل از غسل و بدل از وضو با هم فرقی ندارند. ولی احتیاط مستحب آن است كه تیمم بدل از غسل را با دو ضرب انجام دهد به این نحو كه: یك مرتبه دستها را به زمین بزند و بر پیشانی بكشد و مرتبه دیگر دستها را به زمین بزند و به پشت دستها بكشد، بلكه احتیاط مستحب آن است كه تیمم بدل از وضوء هم با دو ضرب انجام دهد بلكه بهتر آن است كه تیمم را به سه ضرب انجام دهد دو مرتبه پشت سرهم دستها را به زمین بزند و بر پیشانی بكشد و یك مرتبه دیگر به زمین بزند و بر
[121]
پشت دستها بكشد.
احكام تیمّم
مسأله 701 ـ اگر مختصری از پیشانی و پشت دستها را هم مسح نكند تیمم باطل است چه عمداً مسح نكند یا مسأله را نداند یا فراموش كرده باشد، ولی دقت زیاد هم لازم نیست و همین قدر كه بگویند تمام پیشانی و پشت دست مسح شده كافی است.
مسأله 702 ـ برای آن كه یقین كند تمام پشت دست را مسح كرده باید مقداری بالاتر از مچ را هم مسح نماید، ولی مسح بین انگشتان لازم نیست.
مسأله 703 ـ پیشانی و پشت دستها را بنابر احتیاط واجب باید از بالا به پایین مسح نماید و كارهای آن را باید پشت سرهم به جا آورد و اگر بین آنها به قدری فاصله دهد كه نگویند تیمم می كند باطل است.
مسأله 704 ـ در موقع نیت باید معین كند كه تیمم او بدل از غسل است یا بدل از وضو، و اگر بدل از غسل باشد باید آن غسل را معین نماید و چنانچه اشتباهاً به جای بدل از وضو، بدل از غسل یا به جای بدل از غسل، بدل از وضو نیّت كند، یا مثلاً در تیمم بدل از غسل جنابت، نیت تیمم بدل از غسل مس میّت نماید، اگر اشتباه او اشتباه در تشخیص نباشد تیمم، او باطل است.
مسأله 705 ـ در تیمم باید پیشانی و كف دستها و پشت دستها پاك باشد ولی اگر كف دست نجس باشد و نتواند آن را آب بكشد باید با همان كف دست نجس تیمم كند ولی اگر نجاست كف دست مُسری باشد در این صورت باید با پشت دست یا ذراع نیز تیمم نماید.
مسأله 706 ـ انسان باید برای تیمم انگشتر را از دست بیرون آورد و اگر در پیشانی یا پشت دستها یا در كف دستها مانعی باشد، مثلاً چیزی به آنها چسبیده باشد، باید برطرف نماید.
مسأله 707 ـ اگر پیشانی یا پشت دستها زخم است و پارچه یا چیز دیگری را كه بر آن بسته نمی تواند باز كند باید دست را روی آن بكشد و نیز اگر كف دست زخم باشد و نتواند پارچه یا چیز دیگری را كه بر آن بسته، باز كند باید دست را با همان پارچه به چیزی كه تیمم بر آن صحیح است بزند و به پیشانی و پشت دستها بكشد.
[122]
مسأله 708 ـ اگر پیشانی و پشت دستها مو داشته باشد اشكال ندارد ولی اگر موی سر روی پیشانی آمده باشد باید آن را عقب بزند.
مسأله 709 ـ اگر احتمال دهد كه در پیشانی و كف دستها یا پشت دستها مانعی هست، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد باید جستجو نماید، تا یقین یا اطمینان پیدا كند كه مانعی نیست.
مسأله 710 ـ اگر وظیفه او تیمّم است و نمی تواند تیمم كند، باید نائب بگیرد. و كسی كه نائب می شود باید او را با دست خود او تیمّم دهد و اگر ممكن نباشد باید نائب، دست خود را به چیزی كه تیمّم به آن صحیح است بزند و به پیشانی و پشت دستهای او بكشد.
مسأله 711 ـ اگر بعد از آن كه وارد تیمم شد شك كند كه قسمت پیش از آن را فراموش كرده یا نه، اعتنا نكند و تیمم او صحیح است، و نیز اگر بعد از بجا آوردن هر جزء شك كند كه درست بجا آورده یا نه اعتنا نكند و تیمم او صحیح است.
مسأله 712 ـ اگر بعد از مسح دست چپ شك كند كه درست تیمم كرده یا نه، تیمم او صحیح است.
مسأله 713 ـ كسی كه وظیفه اش تیمّم است بنابر احتیاط واجب نباید پیش از وقت نماز برای نماز تیمم كند، ولی اگر برای كار واجب دیگر یا مستحبی تیمم كند و تا وقت نماز عذر او باقی باشد، می تواند با همان تیمم نماز بخواند.
مسأله 714 ـ كسی كه وظیفه اش تیمم است، اگر بداند تا آخر وقت عذر او باقی می ماند، در وسعت وقت می تواند با تیمم نماز بخواند، ولی اگر بداند كه تا آخر وقت عذر او برطرف می شود، باید صبر كند و با وضو یا غسل نماز بخواند، یا در تنگی وقت با تیمم نماز را بجا آورد.
مسأله 715 ـ كسی كه نمی تواند وضو بگیرد، یا غسل كند، می تواند نمازهای قضای خود را با تیمم بخواند هرچند احتمال بدهد كه به زودی عذر او برطرف می شود ولی در صورت علم به زوال عذر تا پیش از فوت شدن نماز قضاء، باید منتظر بماند.
مسأله 716 ـ كسی كه نمی تواند وضو بگیرد یا غسل كند، جایز است نمازهای مستحبی را كه مثل نافله های شبانه روز وقت معین دارد با تیمم بخواند حتی در اول وقت، به شرط آن كه علم به زوال عذر تا آخر وقت نداشته باشد.
[123]
مسأله 717 ـ كسی كه احتیاطاً باید غسل جبیره ای و تیمم نماید، مثلاً جراحتی در پشت او است، اگر بعد از غسل و تیمم نماز بخواند و بعد از نماز حَدَث اصغری از او سر زند مثلاً بول كند، برای نمازهای بعد باید وضو بگیرد.
مسأله 718 ـ اگر به واسطه نداشتن آب یا عذر دیگری تیمم كند، بعد از برطرف شدن عذر، تیمم او باطل می شود.
مسأله 719 ـ چیزهایی كه وضو را باطل می كند، تیمم بدل از وضو را هم باطل می كند، و چیزهایی كه غسل را باطل می نماید، تیمم بدل از غسل را هم باطل می نماید.
مسأله 720 ـ كسی كه نمی تواند غسل كند، اگرچند غسل بر او واجب باشد، احتیاط واجب آن است كه بدل هر یك از آنها یك تیمّم نماید.
مسأله 721 ـ كسی كه نمی تواند غسل كند، اگر بخواهد عملی را كه برای آن غسل واجب است انجام دهد، باید بدل از غسل تیمم نماید و اگر نتواند وضو بگیرد و بخواهد عملی را كه برای آن وضو واجب است انجام دهد، باید بدل از وضو تیمم نماید.
مسأله 722 ـ اگر بدل از غسل جنابت تیمم كند لازم نیست برای نماز وضو بگیرد ولی اگر بدل از غسلهای دیگر تیمم كند، باید وضو بگیرد، و اگر نتواند وضو بگیرد، باید تیمم دیگری هم بدل از وضو بنماید.
مسأله 723 ـ اگر بدل از غسل تیمم كند و بعد كاری كه وضو را باطل می كند برای او پیش آید، چنانچه برای نمازهای بعد نتواند غسل كند باید وضو بگیرد، و اگر نمی تواند وضو بگیرد، باید بدل از وضو تیمم نماید.
مسأله 724 ـ كسی كه وظیفه اش آن است كه بدل از وضو و بدل از غسل تیمم كند، همین دو تیمم كفایت می كند و تیمم دیگری لازم نیست.
مسأله 725 ـ كسی كه وظیفه اش تیمم است اگر برای كاری تیمم كند، تا تیمم و عذر او باقی است، كارهایی را كه باید با وضو یا غسل انجام داد، می تواند بجا آورد ولی اگر به خاطر تنگی وقت یا با داشتن آب برای نماز میت یا خوابیدن تیمم كرده فقط كاری را كه برای آن تیمم نموده می تواند انجام دهد.
مسأله 726 ـ در چند مورد مستحب است نمازهایی را كه انسان با تیمم خوانده است دوباره بخواند:
اوّل: اگر از استعمال آب ترس داشته و عمداً خود را جنب كرده و با تیمم نماز
[124]
خوانده است.
دوّم: اگر می دانسته یا گمان داشته كه آب پیدا نمی كند و عمداً خود را جنب كرده و با تیمم نماز خوانده است.
سوّم: اگر تا آخر وقت عمداً در جستجوی آب نرود و با تیمم نماز بخواند و بعد بفهمد كه اگر جستجو می كرد، آب پیدا می شد.
چهارم: اگر عمداً نماز را تأخیر انداخته و در آخر وقت با تیمم نماز خوانده است.
پنجم: اگر می دانسته یا گمان داشته كه آب پیدا نمی شود و آبی را كه داشته ریخته است.
[125]
726
مسأله 727 ـ واجب است انسان وقت تخلّی و مواقع دیگر، عورت خود را از كسانی كه مكلفند، اگرچه مثل خواهر و مادر و برادر با او محرم باشند، و همچنین از دیوانه ممیّز و بچه های ممیّز كه خوب و بد را می فهمند، بپوشاند، ولی زن و شوهر لازم نیست عورت خود را از یكدیگر بپوشانند.
مسأله 728 ـ هرگاه با سنگ و كلوخ و مانند اینها غائط را از مخرج برطرف كنند، اگرچه پاك شدنش محل تأمل است ولی نماز خواندن مانعی ندارد.
مسأله 729 ـ اگر بخواهند چیزی را كه به بول نجس شده با آب قلیل آب بكشند، چنانچه یك مرتبه آب روی آن بریزند و از آن جدا شود در صورتی كه بول در آن چیز نمانده باشد، یك مرتبه دیگر كه آب روی آن بریزند پاك می شود. ولی در لباس و فرش و مانند اینها باید بعد از هر دفعه، فشار دهند تا غساله آن بیرون آید (غساله آبی است كه در وقت شستن و بعد از آن از چیزی كه شسته می شود خودبخود یا به وسیله فشار خارج می شود).
مسأله 730 ـ اگر زخم یا دمل یا شكستگی در صورت و دستها است و روی آن باز است و آب ریختن روی آن ضرر دارد، باید اطراف آن را بشوید و چنانچه كشیدن دست تَر بر آن ضرر ندارد، احتیاط آن است كه دست تر بر آن بكشد و بعد پارچه پاكی روی آن بگذارد و دست تَر را روی پارچه هم بكشد و اگر این مقدار هم ضرر دارد یا زخم نجس است و نمی شود آب كشید، باید اطراف زخم را به طوری كه در وضو گفته شد، از بالا به پایین بشوید و بنابر احتیاط واجب در فرض اخیر تیمّم هم بنماید.
مسأله 731 ـ اگر كسی بدن انسان مرده ای را كه سرد شده و غسلش نداده اند مس كند یعنی جایی از بدن خود را به آن برساند باید غسل مس میت نماید، چه در حالت خواب مس كند چه در بیداری، با اختیار مس كند یا بی اختیار، حتی اگر ناخن و استخوان او به ناخن و استخوان میت برسد باید غسل كند. ولی اگر حیوان مرده ای را مس كند غسل بر او واجب نیست.