کد مطلب:1640 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:518
مقدمه
انسان مدنی بالطبع است و به زندگی اجتماعی تمایل دارد. اگر به هر دلیل، تنها و دور از جتماع بیفتد، دیری نخواهد پایید كه فشارهای روحی و روانی، وی را، یا به دامان اجتماع باز می گرداند و یا راهی ورطه جنونش می كند.
بنابراین تأمین برخی از نیازها و خواسته های انسان و در نهایت رشد و شكوفایی بعضی از استعدادهای بالقوه آدمی، متوقف بر روابط اجتماعی خواهد بود.
از طرف دیگر، تشكیل اجتماع، به معنای برقراری رابطه متقابل بین افراد آن جامعه است ؛ زیرا هویت واقعی یك اجتماع، چیزی جز همن مناسبتها و روابط بین افراد تشكیل دهنده آن نیست ؛ به گونه ای كه اگر میان افراد یك گروه، هیچگونه رابطه ای برقرار نباشد در واقع، آن گروه هیچ اجتماعی را تشكیل نداده اند. و با توجه به اینكه، چگونگی و تنظیم این روابط در بازدهی و تأمین نیازهای آن جامعه نقش غیر قابل انكاری دارد، به گونه ای كه گاه رابطه خاصی در اجتماع، موجب شكوفایی استعدادهایی می گردد، در حالی كه ممكن است رابطه دیگر، مانع به ثمر رسیدن این ستعدادها گردد. بنابراین تشخیص و تنظیم این مناسبتها برای انسان هدفمند امری ضروری و اجتناب ناپذیر خواهد بود.
با توجه با آنچه گفته شد، چنین به نظر می رسد كه قدم اول در بر پایی اجتماع هدفمند، تدوین قوانینی است كه حدود و چگونگی این روابط را تعیین و تبیین كند.
شكی نیست كه دین تنها مرجع مطمئن و ممكن، در تدوین و تبیین این مناسبتها است. از آنجا كه انسان از زمان انعقاد نطفه خواسته یا ناخواسته، در ارتباط با افراد، و محیط قرار می گیرد، لذا باید دین از همان ابتدای انعقاد نطفه انسان، و بعد از تولد و برقراری ارتباطهای اختیاری با دیگران و سپس بلوغ و تا نهایت، پایان عمرش قوانینی را برای تنظیم این روابط بیان كند.
حال با عنایت به مطالب فوق، در خواهیم یافت كه نخستین اجتماعی كه هر كس برای اولین بار آن را تجربه می كند خانواده است، زیرا نطفه انسان در بستر همین اجتماع خانوده منعقد می گردد، سپس رشد می كند، و فرزند در بدو تولد به اولین اجتماع یعنی دامان پر مهر مادر و پدر قدم می گذارد؛ و تا زمان بلوغ و كمی بعد از آن نیز در همین اجتماع رشد و نمو می كند و سپس خود با ازدوج، تشكیل دهنده اجتماعی دیگر خواهد بود. و این تقدیری است الهی، كه هیچ كسی را از آن گریزی نیست .
مجموعه ای كه پیش روی شماست، روابط بین فرزندان و پدر و مادر از یك طرف، و روابط مختلف بین زن و شوهر از طرف دیگر، را از دیدگاه فقه و فقاهت بازگو می نماید. سعی ما بر آن بوده است كه با دسته بندی و تبویت مطالب و فتاوای موجود و همچنین استفتاء موارد لازم از دفاتر آیات عظام بتوانیم نمودی جامع و حتی المقدور كامل، از روابط خانواده، به خوانندگان گرامی عرضه بداریم، تا در این راه علاوه بر دست یابی آسان به مطالب، حقوقی را كه در لابلای كتب فقهی، عموماً از دید خانواده های محترم پوشیده می ماند، به آنها بشناسانیم .
طبیعی است كه تنها با رعایت و به كاگیری این حقوق از طرف كلیه افراد خانواده می توان علاوه بر ایجاد فضای روحانی و صمیمی در خانه، جامعه را به سوی هدفهای متعالی رهنمون شد.
در این میان، اگر چه ما حقوقی را برای هر یك از اعضای خانواده به صورتی مضبوط ذكر كرده ایم، لكن بر اساس آیه شریفه ((و من آیاته أن خلق لكم من انفسكم ازواجاً لتسكنوا الیها و جعل بینكم مودة و رحمة)) (روم / 21) هدف همه این قوانین ایجاد مودت و محبت و ایثار و گذشت در راه رشد خانواده به سوی اهداف الهی می باشد. و اگر چه آمیزش لطیف اخلاق و حقوق خانواده در اسلام، خود به خوبی تأمین كننده زمینه های تحقق هدف مذكور است، لكن مقدم داشتن خواسته های دیگران و چشم پوشی از برخی حقوق خویش در راستای تقویت صمیمیت و ایجاد محبت در خانواده، مورد وفاق و توصیه كلیه مراجع عظام می باشد.
حال كه بالطف و عنایت حضرت بقیةالله الاعظم - روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء - و همت والای امام راحل - قدس سره - وامت سلحشور و خداجوی اسلامیمان، نظام مقدس ولایت در این سرزمین بر پا گشته است و امت ما از نعمت وجود رهبر انقلاب حضرت آیت الله العظمی خامنه ای - دامت بركاته - و مراجع عظام دیگر بهره مند گشته اند، امید است در پرتو آگاهی از دستورات نورانی اسلام و عمل به آنها، بتوانیم مورد توجه و عنایت حضرت حق - جل و علا - قرار گرفته، جامعه ای را به سوی بر پا داشتن پرچم توحید و ولایت در سراسر عالم رهنمون سازیم .
در پایان نظر خوانندگان محترم را به تذكرات ذیل معطوف می داریم:
- متن اصلی این مجموعه بر اساس فتاوای حضرت امام (ره) تنظیم گردیده، در صورت اختلاف نظر مراجع دیگر، علاوه بر آدرس مسأله در پانویس، فتاوای آنان نیز در پاورقی ذكر شده است و در صورت عدم اختلاف نظر، فقط به ذكر آدرس مسأله در كتب مراجع اكتفا كرده ایم .
- قابل عنایت است به علت رحلت حضرت امام - رضوان الله تعالی علیه - بعضی مسائل از شورای استفتائات معظم له در قم اخذ شده است و اگر در مسأله ای نظر حضرت امام به دست نیامده باشد آن مسأله در پاورقی آورده شده است .
در صورتی كه نام هر یك از آیات عظام در ذیل مسأله نیامده باشد، بدان معناست كه نظر آن مرجع در مسأله به دست نیامده است .
به منظور سهولت در انتقال نظرات آیات عظام گاهی بعضی از مسائلی را كه آنها به صورت فتوی و یا مسأله مطرح كرده اند، ما به صورت سؤال سؤال و جواب بیان كرده ایم و همچنین ممكن است استفتائی را با توجه به همه جوانب آن مسأله مطرح كرده باشیم .
از آنجا كه عدم آگاهی بسیاری از اعضای خانواده ها از حقوق یكدیگر مشكلات و معضلات فراوانی را موجب گشته است، تدریس و آموزش این دست از احكام برای عموم متأهلین به خصوص كسانی كه تازه ازدواج كرده اند بسیار لازم و ضروری به نظر می رسد.
بدیهی است به علت طرح بعضی از مسائل مختص به زن و شوهر، مطالعه و یا تدریس این احكام، را برای كسانی كه فعلاً قصد ازدواج ندارند توصیه نمی كنیم .
به دلیل آنكه برخی از مسائل مطرحه در این مجموعه از چند مدرك یك مسأله گرفته شده است و گاهی تعمیم و یا تخصیص شرایط آن از میان آدرسهای مختلف آن مسأله اخذ شده است، لذا باید خوانندگان محترم برای شناخت مدرك همه جوانب مسأله، به كلیه مدركی كه در ذیل هر مسأله ذكر شده است مراجعه نمایند و تنها به رجوع به یك مورد اكتفا نكنند.
این مجموعه مشتمل بر حدود دویست استفتاء می باشد كه نگارنده شخصاً از دفاتر استفتائات مراجع عظام تهیه نموده است و این موارد به صورت ((استفتاء))در پانویس مسائل مشخص شده است .
تنظیم فتاوای طرح شده در این مجموعه بر اساس نظرات حضرات آیات عظام: امام خمینی (ره)، بهجت، تبریزی، فاضل و مكارم - دامت بركاتهم - می باشد. اگر چه برای تكمیل این مجموعه لازم بود نظرات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای - دامت بركاته - نیز ذكر می شد، لكن به علت عدم رضایت معظم له در نشر فتاوی ایشان به زبان فارسی، ناچار این مجموعه را بدون نظرات معظم له منتشر كردیم. بدیهی است در صورت صلاحدید ایشان در هر زمان كه موافقت بفرمایند، این مجموعه نیز با نظرات ایشان تكمیل خواهد شد.
در انتهاء از شورای محترم استفتائات هر یك از آیات عظام كه برای تكمیل این رساله زحمات بی شائبه ای را متحمل شدند، كمال تشكر و قدردانی می شود. همچنین از كلیه كسانی كه ما را با ارائه نظرات خود، در تألیف این مجموعه یاری كردند، نیز تشكر و قدردانی می گردد. از خداوند متعال توفیق آنان را مسألت می نمایم .
سید مسسعود معصومی
بیست و هفتم رجب 1471
مطابق با نوزدهم آذر ماه 1375
بنابراین تأمین برخی از نیازها و خواسته های انسان و در نهایت رشد و شكوفایی بعضی از استعدادهای بالقوه آدمی، متوقف بر روابط اجتماعی خواهد بود.
از طرف دیگر، تشكیل اجتماع، به معنای برقراری رابطه متقابل بین افراد آن جامعه است ؛ زیرا هویت واقعی یك اجتماع، چیزی جز همن مناسبتها و روابط بین افراد تشكیل دهنده آن نیست ؛ به گونه ای كه اگر میان افراد یك گروه، هیچگونه رابطه ای برقرار نباشد در واقع، آن گروه هیچ اجتماعی را تشكیل نداده اند. و با توجه به اینكه، چگونگی و تنظیم این روابط در بازدهی و تأمین نیازهای آن جامعه نقش غیر قابل انكاری دارد، به گونه ای كه گاه رابطه خاصی در اجتماع، موجب شكوفایی استعدادهایی می گردد، در حالی كه ممكن است رابطه دیگر، مانع به ثمر رسیدن این ستعدادها گردد. بنابراین تشخیص و تنظیم این مناسبتها برای انسان هدفمند امری ضروری و اجتناب ناپذیر خواهد بود.
با توجه با آنچه گفته شد، چنین به نظر می رسد كه قدم اول در بر پایی اجتماع هدفمند، تدوین قوانینی است كه حدود و چگونگی این روابط را تعیین و تبیین كند.
شكی نیست كه دین تنها مرجع مطمئن و ممكن، در تدوین و تبیین این مناسبتها است. از آنجا كه انسان از زمان انعقاد نطفه خواسته یا ناخواسته، در ارتباط با افراد، و محیط قرار می گیرد، لذا باید دین از همان ابتدای انعقاد نطفه انسان، و بعد از تولد و برقراری ارتباطهای اختیاری با دیگران و سپس بلوغ و تا نهایت، پایان عمرش قوانینی را برای تنظیم این روابط بیان كند.
حال با عنایت به مطالب فوق، در خواهیم یافت كه نخستین اجتماعی كه هر كس برای اولین بار آن را تجربه می كند خانواده است، زیرا نطفه انسان در بستر همین اجتماع خانوده منعقد می گردد، سپس رشد می كند، و فرزند در بدو تولد به اولین اجتماع یعنی دامان پر مهر مادر و پدر قدم می گذارد؛ و تا زمان بلوغ و كمی بعد از آن نیز در همین اجتماع رشد و نمو می كند و سپس خود با ازدوج، تشكیل دهنده اجتماعی دیگر خواهد بود. و این تقدیری است الهی، كه هیچ كسی را از آن گریزی نیست .
مجموعه ای كه پیش روی شماست، روابط بین فرزندان و پدر و مادر از یك طرف، و روابط مختلف بین زن و شوهر از طرف دیگر، را از دیدگاه فقه و فقاهت بازگو می نماید. سعی ما بر آن بوده است كه با دسته بندی و تبویت مطالب و فتاوای موجود و همچنین استفتاء موارد لازم از دفاتر آیات عظام بتوانیم نمودی جامع و حتی المقدور كامل، از روابط خانواده، به خوانندگان گرامی عرضه بداریم، تا در این راه علاوه بر دست یابی آسان به مطالب، حقوقی را كه در لابلای كتب فقهی، عموماً از دید خانواده های محترم پوشیده می ماند، به آنها بشناسانیم .
طبیعی است كه تنها با رعایت و به كاگیری این حقوق از طرف كلیه افراد خانواده می توان علاوه بر ایجاد فضای روحانی و صمیمی در خانه، جامعه را به سوی هدفهای متعالی رهنمون شد.
در این میان، اگر چه ما حقوقی را برای هر یك از اعضای خانواده به صورتی مضبوط ذكر كرده ایم، لكن بر اساس آیه شریفه ((و من آیاته أن خلق لكم من انفسكم ازواجاً لتسكنوا الیها و جعل بینكم مودة و رحمة)) (روم / 21) هدف همه این قوانین ایجاد مودت و محبت و ایثار و گذشت در راه رشد خانواده به سوی اهداف الهی می باشد. و اگر چه آمیزش لطیف اخلاق و حقوق خانواده در اسلام، خود به خوبی تأمین كننده زمینه های تحقق هدف مذكور است، لكن مقدم داشتن خواسته های دیگران و چشم پوشی از برخی حقوق خویش در راستای تقویت صمیمیت و ایجاد محبت در خانواده، مورد وفاق و توصیه كلیه مراجع عظام می باشد.
حال كه بالطف و عنایت حضرت بقیةالله الاعظم - روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء - و همت والای امام راحل - قدس سره - وامت سلحشور و خداجوی اسلامیمان، نظام مقدس ولایت در این سرزمین بر پا گشته است و امت ما از نعمت وجود رهبر انقلاب حضرت آیت الله العظمی خامنه ای - دامت بركاته - و مراجع عظام دیگر بهره مند گشته اند، امید است در پرتو آگاهی از دستورات نورانی اسلام و عمل به آنها، بتوانیم مورد توجه و عنایت حضرت حق - جل و علا - قرار گرفته، جامعه ای را به سوی بر پا داشتن پرچم توحید و ولایت در سراسر عالم رهنمون سازیم .
در پایان نظر خوانندگان محترم را به تذكرات ذیل معطوف می داریم:
- متن اصلی این مجموعه بر اساس فتاوای حضرت امام (ره) تنظیم گردیده، در صورت اختلاف نظر مراجع دیگر، علاوه بر آدرس مسأله در پانویس، فتاوای آنان نیز در پاورقی ذكر شده است و در صورت عدم اختلاف نظر، فقط به ذكر آدرس مسأله در كتب مراجع اكتفا كرده ایم .
- قابل عنایت است به علت رحلت حضرت امام - رضوان الله تعالی علیه - بعضی مسائل از شورای استفتائات معظم له در قم اخذ شده است و اگر در مسأله ای نظر حضرت امام به دست نیامده باشد آن مسأله در پاورقی آورده شده است .
در صورتی كه نام هر یك از آیات عظام در ذیل مسأله نیامده باشد، بدان معناست كه نظر آن مرجع در مسأله به دست نیامده است .
به منظور سهولت در انتقال نظرات آیات عظام گاهی بعضی از مسائلی را كه آنها به صورت فتوی و یا مسأله مطرح كرده اند، ما به صورت سؤال سؤال و جواب بیان كرده ایم و همچنین ممكن است استفتائی را با توجه به همه جوانب آن مسأله مطرح كرده باشیم .
از آنجا كه عدم آگاهی بسیاری از اعضای خانواده ها از حقوق یكدیگر مشكلات و معضلات فراوانی را موجب گشته است، تدریس و آموزش این دست از احكام برای عموم متأهلین به خصوص كسانی كه تازه ازدواج كرده اند بسیار لازم و ضروری به نظر می رسد.
بدیهی است به علت طرح بعضی از مسائل مختص به زن و شوهر، مطالعه و یا تدریس این احكام، را برای كسانی كه فعلاً قصد ازدواج ندارند توصیه نمی كنیم .
به دلیل آنكه برخی از مسائل مطرحه در این مجموعه از چند مدرك یك مسأله گرفته شده است و گاهی تعمیم و یا تخصیص شرایط آن از میان آدرسهای مختلف آن مسأله اخذ شده است، لذا باید خوانندگان محترم برای شناخت مدرك همه جوانب مسأله، به كلیه مدركی كه در ذیل هر مسأله ذكر شده است مراجعه نمایند و تنها به رجوع به یك مورد اكتفا نكنند.
این مجموعه مشتمل بر حدود دویست استفتاء می باشد كه نگارنده شخصاً از دفاتر استفتائات مراجع عظام تهیه نموده است و این موارد به صورت ((استفتاء))در پانویس مسائل مشخص شده است .
تنظیم فتاوای طرح شده در این مجموعه بر اساس نظرات حضرات آیات عظام: امام خمینی (ره)، بهجت، تبریزی، فاضل و مكارم - دامت بركاتهم - می باشد. اگر چه برای تكمیل این مجموعه لازم بود نظرات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای - دامت بركاته - نیز ذكر می شد، لكن به علت عدم رضایت معظم له در نشر فتاوی ایشان به زبان فارسی، ناچار این مجموعه را بدون نظرات معظم له منتشر كردیم. بدیهی است در صورت صلاحدید ایشان در هر زمان كه موافقت بفرمایند، این مجموعه نیز با نظرات ایشان تكمیل خواهد شد.
در انتهاء از شورای محترم استفتائات هر یك از آیات عظام كه برای تكمیل این رساله زحمات بی شائبه ای را متحمل شدند، كمال تشكر و قدردانی می شود. همچنین از كلیه كسانی كه ما را با ارائه نظرات خود، در تألیف این مجموعه یاری كردند، نیز تشكر و قدردانی می گردد. از خداوند متعال توفیق آنان را مسألت می نمایم .
سید مسسعود معصومی
بیست و هفتم رجب 1471
مطابق با نوزدهم آذر ماه 1375