کد مطلب:193882 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:295
حکایت
یكی از آخوندهای عراقی كه حدود چهل سال پیش از دنیا رفت، به كسوت قضاوت درآمده بود. به مناسبتی و در برابر انجام دادن كاری غیر قانونی برای شخصی، پول كلانی گرفته بود. شخص ثالثی از ماجرا اطلاع پیدا كرده بود و از باب نصیحت و امر به معروف و نهی از منكر به او گفته بود: تو آخوند هستی، حلال و حرامی هم وجود دارد، چرا این پول ها را گرفته ای؟
در جواب گفته بود: «الحلال ما حل فی الكف؛ یعنی هر چه انسان بتواند به دست آورد، برایش حلال است». این آقا علی الظاهر ادیب هم بوده چون در این جا از نظر فنون بلاغی، از صنعت جناس استفاده كرده است، چرا كه «حلال» و «حل» با اینكه از یك ماده هستند، اما در معنا متفاوتند. حلال به همان معنای شرعی است و «حل» از ماده ی «حلول» و به معنای قرار گرفتن در جایی است. این قاضی یك آخوند است و ابن ابی عمیر هم یك آخوند!
آیا ابن ابی عمیر از روز اول چنین بوده است؟ خیر، با استمرار و مراقبت به چنین شخصیت و مقام و مرتبه ای دست یافته است. در باب ریاست و پول و دوری از انواع انحراف سخن بسیار است و با مطالعه در این زمینه می توان نمونه های بسیاری یافت. باید با دقت و صبر و حوصله، پیام ها و درس های آموزنده ی این حكایت ها
[ صفحه 30]
را به كار بست. باید در احوال بزرگانی همچون سید مرتضی [1] ، شیخ طوسی [2] ، سید بحرالعلوم [3] ، مقدس اردبیلی [4] و بسیاری دیگر كه در مكتب پر بار تشیع تربیت یافته اند، مطالعه كرد. اینها همه صالحانی هستند كه باید رفتارشان سرمشق ما و آیندگان قرار گیرد.
خوب بودن به هیچ وجه به عده ی خاصی منحصر نیست. خداوند فقط امامان معصوم علیهم السلام را استثناهایی قرار داده است كه نمی توان به مقام بلندشان دست یافت. اما مقام و منزلت بزرگان دیگر را، منحصر به فرد قرار نداده است. واضح است كه دیگران نیز می توانند به مقام و منزلت ابن ابی عمیر دست یابند. بیش از هزار و دویست سال از مرگ ابن ابی عمیر می گذرد اما ماجرای او برای شیعیان مایه افتخار است. ماجرای ابن ابی عمیر، حماسه ی مردانی است كه حتی یك لحظه دست از آرمان بلند خاندان رسول علیهم السلام بر نداشتند. البته افتخارات شیعه منحصر به ابن ابی عمیر نیست. در دوران معاصر نیز بزرگانی همچون شیخ عبدالكریم حائری [5] ، میرزا محمدتقی شیرازی و حاج
[ صفحه 31]
آقا حسین قمی برای شیعه مایه ی افتخارند. خدمتكار حاج آقا حسین قمی گفته بود: من در طول سالیانی كه در خدمت این بزرگوار بودم، حتی یك دروغ از او نشنیدم. نه تنها من، بلكه هیچ كس از ایشان دروغی نشنیده است.
اصولا خدمتكار بیشترین برخورد و مصاحبت را با آقا دارد و معمولا زشت و زیبا را می بیند و به هر حال اگر آقا عیب و ایرادی داشته باشد زودتر از هر كس می فهمد. با این حال خدمتكار حاج آقا حسین قمی گفته بود: من تا به حال از او دروغی نشنیده ام. آقا حسین قمی مانند ابن ابی عمیر معاصر امامان معصوم علیهم السلام نبوده اما به درجه ای از فضل و كمال و دیانت رسیده كه هیچ كس از او دروغی نشنیده است.
آیا دیگران نیز می توانند، چنین باشند؟ امام معصوم علیه السلام فرموده اند: «الخیر عادة و الشر عادة؛ خیر و شر هر دو به عادت بسته است». یكی به كارهای خوب عادت كرده است و دیگری به كارهای شر و شرآفرینی. یكی عادت كرده است كه خواهش های نفس خود را برآورده سازد، دیگری به زهد و دوری از دنیا عادت كرده است. هر عملی كه انسان آن را تكرار كند، برای او ملكه و عادت می شود.
همان طور كه گفته شد ریاست و ثروت بیشتر از دیگر چیزها مورد ابتلای اهل علم است و این گروه بیشتر از دیگران با این دو چیز امتحان می شوند. باید حب ریاست و ثروت را در نفس در هم كوبید. البته به دور از افراط و تفریط. شخص مسئول باید نزد خود و خدای خود، بر حسب ادله ای كه به آنها آگاه است، هر جا صلاح بود ریاستش را اعمال نماید و هر جا صلاح نبود از اعمال ریاست خودداری نماید.
در جواب گفته بود: «الحلال ما حل فی الكف؛ یعنی هر چه انسان بتواند به دست آورد، برایش حلال است». این آقا علی الظاهر ادیب هم بوده چون در این جا از نظر فنون بلاغی، از صنعت جناس استفاده كرده است، چرا كه «حلال» و «حل» با اینكه از یك ماده هستند، اما در معنا متفاوتند. حلال به همان معنای شرعی است و «حل» از ماده ی «حلول» و به معنای قرار گرفتن در جایی است. این قاضی یك آخوند است و ابن ابی عمیر هم یك آخوند!
آیا ابن ابی عمیر از روز اول چنین بوده است؟ خیر، با استمرار و مراقبت به چنین شخصیت و مقام و مرتبه ای دست یافته است. در باب ریاست و پول و دوری از انواع انحراف سخن بسیار است و با مطالعه در این زمینه می توان نمونه های بسیاری یافت. باید با دقت و صبر و حوصله، پیام ها و درس های آموزنده ی این حكایت ها
[ صفحه 30]
را به كار بست. باید در احوال بزرگانی همچون سید مرتضی [1] ، شیخ طوسی [2] ، سید بحرالعلوم [3] ، مقدس اردبیلی [4] و بسیاری دیگر كه در مكتب پر بار تشیع تربیت یافته اند، مطالعه كرد. اینها همه صالحانی هستند كه باید رفتارشان سرمشق ما و آیندگان قرار گیرد.
خوب بودن به هیچ وجه به عده ی خاصی منحصر نیست. خداوند فقط امامان معصوم علیهم السلام را استثناهایی قرار داده است كه نمی توان به مقام بلندشان دست یافت. اما مقام و منزلت بزرگان دیگر را، منحصر به فرد قرار نداده است. واضح است كه دیگران نیز می توانند به مقام و منزلت ابن ابی عمیر دست یابند. بیش از هزار و دویست سال از مرگ ابن ابی عمیر می گذرد اما ماجرای او برای شیعیان مایه افتخار است. ماجرای ابن ابی عمیر، حماسه ی مردانی است كه حتی یك لحظه دست از آرمان بلند خاندان رسول علیهم السلام بر نداشتند. البته افتخارات شیعه منحصر به ابن ابی عمیر نیست. در دوران معاصر نیز بزرگانی همچون شیخ عبدالكریم حائری [5] ، میرزا محمدتقی شیرازی و حاج
[ صفحه 31]
آقا حسین قمی برای شیعه مایه ی افتخارند. خدمتكار حاج آقا حسین قمی گفته بود: من در طول سالیانی كه در خدمت این بزرگوار بودم، حتی یك دروغ از او نشنیدم. نه تنها من، بلكه هیچ كس از ایشان دروغی نشنیده است.
اصولا خدمتكار بیشترین برخورد و مصاحبت را با آقا دارد و معمولا زشت و زیبا را می بیند و به هر حال اگر آقا عیب و ایرادی داشته باشد زودتر از هر كس می فهمد. با این حال خدمتكار حاج آقا حسین قمی گفته بود: من تا به حال از او دروغی نشنیده ام. آقا حسین قمی مانند ابن ابی عمیر معاصر امامان معصوم علیهم السلام نبوده اما به درجه ای از فضل و كمال و دیانت رسیده كه هیچ كس از او دروغی نشنیده است.
آیا دیگران نیز می توانند، چنین باشند؟ امام معصوم علیه السلام فرموده اند: «الخیر عادة و الشر عادة؛ خیر و شر هر دو به عادت بسته است». یكی به كارهای خوب عادت كرده است و دیگری به كارهای شر و شرآفرینی. یكی عادت كرده است كه خواهش های نفس خود را برآورده سازد، دیگری به زهد و دوری از دنیا عادت كرده است. هر عملی كه انسان آن را تكرار كند، برای او ملكه و عادت می شود.
همان طور كه گفته شد ریاست و ثروت بیشتر از دیگر چیزها مورد ابتلای اهل علم است و این گروه بیشتر از دیگران با این دو چیز امتحان می شوند. باید حب ریاست و ثروت را در نفس در هم كوبید. البته به دور از افراط و تفریط. شخص مسئول باید نزد خود و خدای خود، بر حسب ادله ای كه به آنها آگاه است، هر جا صلاح بود ریاستش را اعمال نماید و هر جا صلاح نبود از اعمال ریاست خودداری نماید.
[1] علي بن حسين (436 - 355 ق)، معروف به سيد مرتضي و ملقب به ثمانين ذوالمثانين، ابوالمثامنين و علم الهدي، نسبش به امام موسي كاظم عليه السلام مي رسد، از استادان وي مي توان شيخ مفيد، خطيب ابن نباته، و شيخ حسين بن بابويه را نام برد. شيخ طوسي، قاضي ابن براج، ابوالصلاح حلبي، ابوالفتح كراجكي و سلار بن عبدالعزيز از شاگردان وي بوده اند. (ريحانة الادب، ج 4، ص 190 - 183.).
[2] ابوجعفر محمد بن حسن بن علي معروف به شيخ طوسي (460 - 385 ق) مؤلف دو كتاب از كتب اربعه شيعيان به نام تهذيب و استبصار و بنيان گذار حوزه علميه نجف است. شاگردان بسياري از شيعيان و عامه داشته است. (اثر آفرينان، ج سوم، ص 379 و 389).
[3] سيد محمد مهدي طباطبايي بروجردي (1212 - 1155 ق) فقيه، محدث، مفسر، مجتهد، و از شاگردان وحيد بهبهاني و شيخ يوسف بحراني است در پانزده سالگي به درجه اجتهاد نائل آمد. از آثار وي مي توان مصباح و الدرة البهية را نام برد (اثر آفرينان، ج 2، ص 35).
[4] ملا احمد بن محمد معروف به مقدس و محقق اردبيلي (م: 993 ق) از محضر اساتيدي همچون شهيد ثاني بهره مند گرديد و پس از شهيد ثاني مرجعيت شيعه به وي رسيد او معاصر شيخ بهائي و ميرزا محمد استر آبادي صاحب رجال بوده است. از شاگردان او مي توان صاحب معالم و امير فيض الله تفرشي، و از آثار وي مي توان حديقة الشيعة، زبدة البيان في براهين آيات أحكام القرآن را نام برد (اثر آفرينان، ج 5، ص 270).
[5] شيخ عبدالكريم حائري يزدي (1355 - 1275 ق)، بنيانگذار حوزه علميه قم، از محضر استاداني همچون سيد محمد طباطبائي فشاركي، آيت الله محمدتقي شيرازي و ملا محمد كاظم خراساني بهره مند گرديد. و با اصرار علما در قم رحل اقامت افكند و حوزه علميه ي اين شهر را بنيان گذارد، از شاگردان وي مي توان، آيات عظام مرعشي، شريعتمداري و گلپايگاني را نام برد (اثر آفرينان، ج 2، ص 259).