کد مطلب:223215 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:174
خراسان
خراسان
خراسان در فارسی قدیم به معنی خاور زمین است. این اسم در قرن اول اسلام برتمام ایالات اسلامی كه در خاور كویر لوت تا كوههای هند واقع بودند اطلاق می شد وبه این ترتیب تمام بلاد ماوراء النهر را در شمال خاوری به استثنای سیستان وقهستان در جنوب شامل می شود.
خراسان در زمان خلیفه دوم وبه قولی در سال 29 هجری، هنگامی كه عثمان به خلافت رسید توسط سپاه اسلام فتح شد در سال 29 هجری، عبد اللّه بن عامر ( تاریخ اعثم كوفی (الفتوح) ،ص 108، 109، 115، صلی الله علیه واله 11 ؛ بلاذری فتوح البلدان، (بخش ایران) ص 158)
مسیر راهی را كه در فتح خراسان پیمود، از بصره تا مرو بود.این خط سیر (از بصره تا مرو) با مسیری كه حضرت علی بن موسی الرضاعلیه السلام در 1علیه السلام 1 سال بعد می پیماد تشابه زیادی دارد، اعثم كوفی در الفتوح می نویسد:
هنگامی كه ماهك بن شاهك در فارس سر به شورش برداشت، عثمان، عبد اللّه بن عامر را با سپاهبانش روانه فارس كرد ودستور داد از آن جا عازم خراسان شوند. عبد اللّه بن عامر از بصره به جانب فارس روان شد و... در صحرای اصطخر، ماهك تسلیم شد... وسپس عبد اللّه از اصطخر به طرف خراسان رفت وبا عبور از... نیشابور... وطوس وسرخس سر انجام به جانب مرو رفت.
( اعثم كوفی: الفتوح، (چاپ بمبمئی)، ص 5- 84)
حدود خارجی خراسان در آسیای وسطی بیابان چین وپامبر واز سمت هند جبال هند وكش بود، ولی بعدها این حدود هم دقیقتر وهم كوچتر شد تا آن چا كه می توان گفت خراسان كه یكی از ایالتهای ایران در قرن اول اسلامی بود از سمت شمال خاوری از رود جیحون به آن طرف را شمال نمی شد، ولی همچنان تمام ارتفاعات ماورای هرات را كه اكنون قسمت شمال باختری افغانستان است در برداشت ،مع الوصف شهرهایی كه در منطقه علیای رود جیحون یعنی در ناحیه پامیر واقع بودند در نزد مسلمانان جزء خراسان یعنی در داخل وحدود آن ایالت محسوب می شدند.
( لسترنج، جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی ،ص 9- 408. )
ایالت خراسان در دوران اولیه اسلامی به چهار قسمت یعنی چهار ربع تقسیم می شد وهر ربعی به نام یكی از چهار شهر بزرگی كه در زمانهای مختلف كرسی آن ربع یا كرسی تمام ایالت به شمار می رفت، خوانده می شد وآنها عبارت بودند از: نیشابور، مرو ،هرات وبلخ.
پس از فتوحات اول اسلامی كرسی ایالت خراسان مرو وبلخ بود، ولی بعدها امرای سلسله طاهریان مركز فرمانروایی خود را به ناحیه باختر بردند ونیشابور را كه شهر مهمی در غربی ترین قسمتهای چهارگانه بود مركز امارت خویش قرار دادند
( لسترنج ،جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ص 409، اصطخری، مسالك الممالك، ص 253 ،صلی الله علیه واله 25، احسن التقاسیم، ص 259، نزهة القلوب، ص 185. )
دو شهر نیشابور ومرو از مهمترین شهرهای خراسان به شمار می رفت. امام علی بن موسی الرضاعلیه السلام برای رفتن به مرو كه در آن زمان مركز حكومت مامون بود، از ناحیه خراسان واز شهرهای مهم نیشابور وطوس- كه بعدها «مشهد» آن حضرت شد- وسرخس عبور كرد تا به مرو رسید. نیشابور اولین شهری بود كه در منطقه خراسان در مسیر راه امام قرار داشت.