کد مطلب:234795 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:232
رکوع
امام معصوم علیه السلام فرموده اند: «علیكم بطول الركوع و السجود؛ فان احدكم اذا اطال الركوع و السجود، هتف ابلیس من خلفه فقال: یا ویله اطاع و عصیت و سجد و ابیت؛ [1] .
بر شما باد به انجام ركوع و سجده ی طولانی؛ زیرا وقتی كه یكی از شما ركوع و سجودش را طول دهد، شیطان از پشت سر او به فریاد می آید، كه ای وای بر من! این بنده اطاعت كرد و من معصیت كردم و این بنده سجده نمود و من سرباز زدم».
اولین و زیباترین نشانه ی تواضع و فروتنی انسان در برابر پروردگار، خم شدن در برابر او و تعظیم كردن به او است.
در ركوع است كه انسان خاكی با تمام وجود بانگ برمی آورد كه «سبحان ربی العظیم و بحمده»؛ یعنی پاك و پاكیزه می دانم و منزه و مقدس می شناسم پروردگار بزرگ خود را، از هر چه جناب عظمت و رفعت او را روا نباشد و جلال كبریا و جبروت وی را نسزد و نشاید.
[ صفحه 175]
هم چنین اشتغال به ستایش او دارم كه به من توفیق عبادت خود را داد تا او را تنزیه كنم و تقدیس او را به جای آورم.
هر كجا كردم به یاد سجده ات ساز ركوع
چون مه نو تا فلك رفتم به پرواز ركوع
پیش از آن كز خاك من بالد نهال زندگی
می رسد از بار دل، در گوشم آواز ركوع
راست می تازم چو اشك از دیده تا دامان خاك
برنمی دارم دماغ سجده ام ناز ركوع...
(دهلوی)
حضرت آیت الله خامنه ای درباره ی «ركوع» نوشته اند:
«ركوع، نمایشگر و نمودار خضوع انسان است در برابر قدرتی كه او را فراتر از خود می داند و مسلمان چون خدا را برترین قدرت ها می داند، در برابر او ركوع می كند و چون هیچ موجودی جز خدا را برتر و فراتر از انسانیت خود نمی داند، در برابر هیچ كس و هیچ چیز دیگر سر خم نمی كند. در همان حال [كه] تن خود را، در برابر خدا به حالتی خاضعانه درآورده است، زبان را نیز به حمد و ستایش و بیان عظمت او می گشاید». [2] ركوع، قامت خم شده ی عشق در برابر نور معشوق است.
[ صفحه 176]
ركوع، سراسر تواضع، تذلل، فروتنی، خاكساری، سرسپاری، فرمان برداری، شكستگی و... است.
ركوع، در ظاهر سر فرودآوردن و در باطن ارج و قرب یافتن است.
ركوع، زمینه ساز شرافت و بزرگی و زیربنای انسانیت و عبودیت است.
ركوع، تقدیس، تنزیه، تسبیح، تهلیل، تكبیر و تعظیم آفریدگار جهانیان است.
ركوع، شتافتن به انجام خدمت و تلاش در جهت رسیدن به مقصد است.
ركوع، زیباترین تصویر بندگان و با شكوه ترین حالت پرستندگان است.
حضرت امام رضا علیه السلام در سفارشی گوهربار، خطاب به نمازگزاران می فرماید: «و اعلم و انك بین یدی الجبار و لا تعبث بشی ء من الاشیاء و... فاذا ركعت، فالقم ركبتیك براحتیك و تفرج بین اصابعك و اقبض علیهما...؛ [3] .
بدان به راستی كه تو در برابر خداوند جبار هستی. بنابراین به چیزی از اشیاء به بازی مشغول مشو... هرگاه به ركوع رفتی، پس دست هایت را بر زانوهایت بگذار و انگشتانت را بگشا و دست هایت را
[ صفحه 177]
جمع كن».
ابوحامد غزالی می گوید:
«سزاوار است به هنگام ركوع، دوباره كبریا و عظمت خدا را در نظر آوری و در حالی كه از عذاب خدا، به خدا، پناه می بری به پیروی از روش نبی اكرم صلی الله علیه و آله دستانت را تا بناگوش بلند كرده و آن گاه ركوع كنی، سپس تواضع و افتادگی ات را با ركوع از سرگیر و سعی كن قلبت شكسته شود و خشوعت مضاعف گردد». [4] .
با این حال ركوع كن و مولایت را عزیز دار و بزرگ شمار و پستی و بلند مرتبه گی پروردگارت را از یاد مبر و از او بخواه كه یاری ات كند كه این معنا، در قلبت ثابت شود. آن گاه پروردگارت را تنزیه كن و به عظمتش شهادت ده؛ زیرا او بزرگ تر از هر بزرگی است و برای تأكید عظمتش در قلب، شهادت را تكرار كن. آمده است كه:
«امیرالمؤمنین علیه السلام ركوع نماز را آن قدر طولانی می كرد كه عرق از ساق پای وی جاری و زیر قدم های مباركش تر می شد». [5] .
در تاریخ آمده است كه ربیع بن خثیم، تمام شب را با یك ركوع به صبح می رساند و چون صبح می شد، سر برمی داشت و می گفت: آه! كه افراد بااخلاص، گوی سبقت را ربودند و ما از
[ صفحه 178]
كاروان بازماندیم».
مرحبا قومی كه داد بندگی را داده اند
ترك دنیا كرده اند و از همه آزاده اند
طرفة العینی نبوده غافل از حضرت و لیك
سیل ها با این همه از دیده ها بگشاده اند
پیرامون ركوع طولانی حضرت امام رضا علیه السلام نیز آمده است:
حسن بن علی بن فضال گوید: امام رضا علیه السلام را هنگامی كه عازم عمره بود و برای وداع كنار قبر رسول خدا صلی الله علیه و آله آمده بود، مشاهده كردم و بعد از مغرب بالای سر مبارك رسول خدا صلی الله علیه و آله قرار گرفت و ابتدا به آن جناب سلام كرد و بعد خود را به قبر چسباند. بعد از این از جای خود برخاست و در كنار قبر به نماز ایستاد و بعد شانه ی چپ خود را به قبر چسباند. سپس در كنار یكی از ستون ها قرار گرفت و شش ركعت نماز خواند و ركوع و سجود خود را به اندازه ی سه تسبیح طول داد و بعد سر به سجده گذاشت و طول داد به اندازه ای كه از عرقش ریگ ها، مرطوب شدند. [6] .
بر شما باد به انجام ركوع و سجده ی طولانی؛ زیرا وقتی كه یكی از شما ركوع و سجودش را طول دهد، شیطان از پشت سر او به فریاد می آید، كه ای وای بر من! این بنده اطاعت كرد و من معصیت كردم و این بنده سجده نمود و من سرباز زدم».
اولین و زیباترین نشانه ی تواضع و فروتنی انسان در برابر پروردگار، خم شدن در برابر او و تعظیم كردن به او است.
در ركوع است كه انسان خاكی با تمام وجود بانگ برمی آورد كه «سبحان ربی العظیم و بحمده»؛ یعنی پاك و پاكیزه می دانم و منزه و مقدس می شناسم پروردگار بزرگ خود را، از هر چه جناب عظمت و رفعت او را روا نباشد و جلال كبریا و جبروت وی را نسزد و نشاید.
[ صفحه 175]
هم چنین اشتغال به ستایش او دارم كه به من توفیق عبادت خود را داد تا او را تنزیه كنم و تقدیس او را به جای آورم.
هر كجا كردم به یاد سجده ات ساز ركوع
چون مه نو تا فلك رفتم به پرواز ركوع
پیش از آن كز خاك من بالد نهال زندگی
می رسد از بار دل، در گوشم آواز ركوع
راست می تازم چو اشك از دیده تا دامان خاك
برنمی دارم دماغ سجده ام ناز ركوع...
(دهلوی)
حضرت آیت الله خامنه ای درباره ی «ركوع» نوشته اند:
«ركوع، نمایشگر و نمودار خضوع انسان است در برابر قدرتی كه او را فراتر از خود می داند و مسلمان چون خدا را برترین قدرت ها می داند، در برابر او ركوع می كند و چون هیچ موجودی جز خدا را برتر و فراتر از انسانیت خود نمی داند، در برابر هیچ كس و هیچ چیز دیگر سر خم نمی كند. در همان حال [كه] تن خود را، در برابر خدا به حالتی خاضعانه درآورده است، زبان را نیز به حمد و ستایش و بیان عظمت او می گشاید». [2] ركوع، قامت خم شده ی عشق در برابر نور معشوق است.
[ صفحه 176]
ركوع، سراسر تواضع، تذلل، فروتنی، خاكساری، سرسپاری، فرمان برداری، شكستگی و... است.
ركوع، در ظاهر سر فرودآوردن و در باطن ارج و قرب یافتن است.
ركوع، زمینه ساز شرافت و بزرگی و زیربنای انسانیت و عبودیت است.
ركوع، تقدیس، تنزیه، تسبیح، تهلیل، تكبیر و تعظیم آفریدگار جهانیان است.
ركوع، شتافتن به انجام خدمت و تلاش در جهت رسیدن به مقصد است.
ركوع، زیباترین تصویر بندگان و با شكوه ترین حالت پرستندگان است.
حضرت امام رضا علیه السلام در سفارشی گوهربار، خطاب به نمازگزاران می فرماید: «و اعلم و انك بین یدی الجبار و لا تعبث بشی ء من الاشیاء و... فاذا ركعت، فالقم ركبتیك براحتیك و تفرج بین اصابعك و اقبض علیهما...؛ [3] .
بدان به راستی كه تو در برابر خداوند جبار هستی. بنابراین به چیزی از اشیاء به بازی مشغول مشو... هرگاه به ركوع رفتی، پس دست هایت را بر زانوهایت بگذار و انگشتانت را بگشا و دست هایت را
[ صفحه 177]
جمع كن».
ابوحامد غزالی می گوید:
«سزاوار است به هنگام ركوع، دوباره كبریا و عظمت خدا را در نظر آوری و در حالی كه از عذاب خدا، به خدا، پناه می بری به پیروی از روش نبی اكرم صلی الله علیه و آله دستانت را تا بناگوش بلند كرده و آن گاه ركوع كنی، سپس تواضع و افتادگی ات را با ركوع از سرگیر و سعی كن قلبت شكسته شود و خشوعت مضاعف گردد». [4] .
با این حال ركوع كن و مولایت را عزیز دار و بزرگ شمار و پستی و بلند مرتبه گی پروردگارت را از یاد مبر و از او بخواه كه یاری ات كند كه این معنا، در قلبت ثابت شود. آن گاه پروردگارت را تنزیه كن و به عظمتش شهادت ده؛ زیرا او بزرگ تر از هر بزرگی است و برای تأكید عظمتش در قلب، شهادت را تكرار كن. آمده است كه:
«امیرالمؤمنین علیه السلام ركوع نماز را آن قدر طولانی می كرد كه عرق از ساق پای وی جاری و زیر قدم های مباركش تر می شد». [5] .
در تاریخ آمده است كه ربیع بن خثیم، تمام شب را با یك ركوع به صبح می رساند و چون صبح می شد، سر برمی داشت و می گفت: آه! كه افراد بااخلاص، گوی سبقت را ربودند و ما از
[ صفحه 178]
كاروان بازماندیم».
مرحبا قومی كه داد بندگی را داده اند
ترك دنیا كرده اند و از همه آزاده اند
طرفة العینی نبوده غافل از حضرت و لیك
سیل ها با این همه از دیده ها بگشاده اند
پیرامون ركوع طولانی حضرت امام رضا علیه السلام نیز آمده است:
حسن بن علی بن فضال گوید: امام رضا علیه السلام را هنگامی كه عازم عمره بود و برای وداع كنار قبر رسول خدا صلی الله علیه و آله آمده بود، مشاهده كردم و بعد از مغرب بالای سر مبارك رسول خدا صلی الله علیه و آله قرار گرفت و ابتدا به آن جناب سلام كرد و بعد خود را به قبر چسباند. بعد از این از جای خود برخاست و در كنار قبر به نماز ایستاد و بعد شانه ی چپ خود را به قبر چسباند. سپس در كنار یكی از ستون ها قرار گرفت و شش ركعت نماز خواند و ركوع و سجود خود را به اندازه ی سه تسبیح طول داد و بعد سر به سجده گذاشت و طول داد به اندازه ای كه از عرقش ریگ ها، مرطوب شدند. [6] .
[1] سفينة البحار، ج 1، ص 534.
[2] از ژرفاي نماز، ص 5.
[3] بحارالانوار، ج 8، ص 204.
[4] الاخلاق، ص 87.
[5] بحارالانوار، ج 85، ص 110.
[6] ادعيه و زيارات، ص 131 و 132.