کد مطلب:27797 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:253

گنجینه کتابخانه » اهل بیت » امام علی (ع) »»» فهرست کتاب
فرزندان












مورّخان بر عدد واحدی در تعداد فرزندان امام علی علیه السلام اتّفاق ندارند. شیخ مفید، آنان را 27 پسر و دختر می داند[1] و ابن سعد، تعداد آنان را به 34 نفر می رساند[2] و مِزّی، آنان را 39 نفر می داند.[3].

ختلاف موجود در كتاب های تاریخی را می توان ناشی از تداخل نام ها و كنیه ها و تكرار برخی از آنها دانست. برای ما پس از جستجو و تلخیص نام ها، روشن شد كه فرزندان حضرت، 34 نفرند:

1. حسن علیه السلام؛

2. حسین علیه السلام؛

3. زینب علیها السلام؛

4. اُمّ كلثوم علیها السلام؛

5. مُحَسَّن[4] (كه مادر اینان، فاطمه علیها السلام دختر پیامبر خداست و محسَّن، آخرین فرزند ایشان بود كه در جریان هجوم غوغاییان به خانه وحی، سِقط و كشته شد)؛[5].

6. عبّاس؛

7. عبد اللَّه؛

8. عثمان؛

9. جعفر (كه مادر اینان، امّ البنین دختر حزام بود و همه آنها همراه امام حسین علیه السلام در كربلا به شهادت رسیدند)؛

10. محمد ابن حنفیّه (كه مادرش خوله دختر جعفر بن قیس بود)؛

11. ابو بكر[6] (كه مادرش لیلی بود كه احتمالاً همان دختر مسعود دارمی است. او همراه امام حسین علیه السلام در كربلا شهید شد)؛[7].

12. عبیداللَّه (كه مادرش لیلی بود. او نیز با امام حسین علیه السلام در كربلا شهید شد)[8] و[9] .

13. محمد اصغر (كه مادرش، كنیزی امّ ولد[10] بود.[11] او نیز همراه امام حسین علیه السلام در كربلا شهید شد)؛[12].

14. یحیی (كه مادرش اسماء بنت عمیس بود. او در حیات امام علی علیه السلام درگذشت)؛[13].

15. عون (كه مادرش اسماء بنت عمیس بود)؛[14].

16. محمّد اوسط (كه مادرش اُمامه بود)؛[15].

17. عمر (كه مادرش امّ حبیب، صهبای تغلبی نام داشت)؛[16].

18. رقیّه (كه مادرش امّ حبیب، صهبای تغلبی نام داشت. او همسر مسلم بن عقیل بود[17] و از وی سه فرزند داشت[18] كه از میان آنان، عبد اللَّه در كربلا شهید شد)؛[19].

19. اُمّ حسن[20] (كه مادرش اُمّ سعید بود[21] و ابتدا همسر جعدة بن هبیره، خواهرزاده امام علیه السلام بود و سپس به ازدواج جعفر بن عقیل درآمد و چون جعفر در واقعه كربلا شهید شد،[22] او در زمره اسیران كربلا درآمد)؛[23].

20. اُمّ هانی (عبد اللَّه اكبر پسر عقیل با او ازدواج كرد.[24] عبد اللَّه و پسرش محمّد، همراه امام حسین علیه السلام در كربلا شهید شدند)؛[25].

21. فاطمه (محمّد بن ابی سعید بن عقیل[26] كه همراه امام حسین علیه السلام در كربلا كشته شد، با او ازدواج كرد)؛[27].

22. زینب صغرا[28] (محمّد بن عقیل با او ازدواج كرد)؛[29].

23. میمونه (عبد اللَّه بن عقیل با او ازدواج كرد)؛[30].

24. نفیسه (عبد اللَّه بن عقیل با او ازدواج كرد)؛[31].

25. خدیجه (عبد الرحمان بن عقیل با او ازدواج كرد)؛[32].

26. اُمامه (صَلت بن عبد اللَّه بن نوفل بن حارث بن عبد المطّلب با او ازدواج كرد[33] و در حیات امام علیه السلام درگذشت)؛[34].

27. رَمْله كبرا (كه مادرش امّ سعید بود[35] و به همسری عبد اللَّه بن ابی سفیان پسر حارث بن عبد المطّلب درآمد)؛[36].

28. جُمانه[37] (كه در حیات امام علیه السلام درگذشت)؛[38].

29. اُمّ سَلَمه؛[39].

30. رقیّه صغرا؛[40].

31. امّ كلثوم صغرا؛[41].

32. رَمْله صغرا؛[42].

33. اُمّ كرام؛[43].

34. اُمّ جعفر.[44].

97. تهذیب الكمال: امام علیه السلام، 21 پسر داشت: حسن علیه السلام، حسین علیه السلام، محمّد اكبر - كه همان ابن حنفیّه است -، عمر اطرف - كه همان [عمر] اكبر است -، ابو الفضل عبّاس اكبرعلیه السلام - كه در بیابان كربلا كشته شد و به او «سقّا» و «صاحب مَشك» نیز می گویند -. این چند تن، بچه دار شدند.

و پسرانی كه از ایشان نسلی نماند: مُحَسَّن - كه سقط شد - و محمد اصغر - كه در كربلا كشته شد - و عباس اصغر - كه گفته می شود در كربلا كشته شد - و عمر اصغر - كه او نیز در گذشت - و عثمان اكبر - كه در كربلا كشته شد - و عثمان اصغر - كه درگذشت - و جعفر اكبر - كه در كربلا كشته شد - و جعفر اصغر - كه درگذشت - و عبد اللَّه اكبر - كه كنیه اش ابو محمّد بود و در كربلا كشته شد - و عبد اللَّه اصغر - كه درگذشت - و عبید اللَّه - كه كنیه اش ابو علی بود و گفته می شود در كربلا كشته شد - و عبد الرحمان - كه درگذشت - و حمزه - كه درگذشت - و ابو بكر عتیق - كه گفته می شود در كربلا كشته شد - و عون - كه درگذشت - و یحیی - كه كنیه اش ابو الحسن بود و در كودكی و در حیات پدرش درگذشت -.

و هجده دختر داشت: زینب كبرا، زینب صغرا، اُمّ كلثوم كبرا، اُمّ كلثوم صغرا، رقیّه كبرا، رقیّه صغرا، فاطمه كبرا، فاطمه صغرا، فاخته، أَمة اللَّه، جمانه - كه كنیه اُمّ جعفر دارد -، رمله، اُمّ سلمه، اُمّ حسن، اُمّ كرام - كه همان نفیسه است -، میمونه، خدیجه و اُمامه، با اختلاف در برخی از اینها.[45].

اینك با توجّه به این كه «مركز تحقیقات دار الحدیث» در صدد انتشار دو كتاب مستقل در شرح حال زندگانی امام حسن و امام حسین علیهما السلام است، به شرح حال مختصر دیگر فرزندان برجسته امام علی علیه السلام می پردازیم.








  1. الإرشاد: 354/1.
  2. الطبقات الكبری: 20/ 3.
  3. تهذیب الكمال: 4089/479/20.
  4. تهذیب الكمال: 479/20، أنساب الأشراف: 411/2، تاریخ الطبری: 153/5.

    این نام در بیشتر منابع با تشدید سین آمده و ابن حجر در الإصابة (8308/191/6)، تصریح كرده است كه: «المحسّن با تشدید سین مهمله است»؛ اما در تهذیب الكمال و أنساب الأشراف و تاریخ الطبری، بدون تشدید آمده است. گفتنی است، سین در حالت غیر مشدّد، مكسور خوانده شده (به صورت: محسِن)؛ ولی در حالت مشدّد، به حركت آن تصریح نشده است كه با توجّه به كاربرد آن در قافیه اشعار كهن و نام های مشابه در فرهنگ اسلامی، مفتوح بودن آن، صحیح تر به نظر می رسد. (م).

  5. تلخیص الشافی: 156/3، معانی الأخبار: 206، دلائل الإمامة: 43/134.
  6. برخی منابع، نام او را «محمّد اصغر» گفته اند و یك مصدر، «عبد اللَّه».
  7. الطبقات الكبری: 19/3، تاریخ الطبری: 154/5 و 468.
  8. برخی منابع او را از سپاهیان مصعب بن زبیر می دانند كه در جنگ با مختار كشته شد.
  9. تاریخ الطبری: 154/5، الكامل فی التاریخ: 440/2، الإرشاد: 354/1.
  10. یعنی كنیزی كه از صاحبش فرزند آورد.
  11. أنساب الأشراف، نام او را «ورقاء» می داند.
  12. الطبقات الكبری: 20/3، أنساب الأشراف: 413/2.
  13. إعلام الوری: 396/1، مناقب آل أبی طالب: 305/3، تهذیب الكمال: 479/20.
  14. الطبقات الكبری: 20/3، أنساب الأشراف: 413/2، تاریخ الطبری: 154/5.
  15. الطبقات الكبری: 20/3، أنساب الأشراف: 414/2، تاریخ الطبری: 154/5.
  16. با وجود دعوت امام حسین علیه السلام از او به كربلا نیامد و دیر زمانی زیست و با عبداللَّه بن زبیر و حَجّاج، بیعت كرد. ر. ك: سرّ السلسلة العلویّة: 96 و 97، عمدة الطالب: 362.
  17. أنساب الأشراف: 413/2، المعارف: 204، نسب قریش: 45، المحبّر: 56.
  18. نسب قریش: 45، إعلام الوری: 397/1.
  19. تاریخ الطبری: 469/5، الكامل فی التاریخ: 582/2، مقاتل الطالبیّین: 98.
  20. در كتاب نسب قریش، او را «امّ الحسین» نامیده اند.
  21. الطبقات الكبری: 20/3، تاریخ الطبری: 154/5، مروج الذهب: 73/3.
  22. أنساب الأشراف: 414/2. نیز، ر. ك: المعارف: 211، نسب قریش: 45.
  23. شرح الأخبار: 198/3.
  24. نسب قریش: 45، المحبّر: 56، إعلام الوری: 397/1.
  25. تاریخ الطبری: 469/5، الكامل فی التاریخ: 582/2، نسب قریش: 45.
  26. الطبقات الكبری: 465/8. در مناقب آل أبی طالب، «محمّد بن عقیل» آمده است.
  27. تاریخ الطبری: 469/5، الكامل فی التاریخ: 582/2، المحبّر: 491، مقاتل الطالبیّین: 98.
  28. الطبقات الكبری: 20/3، تاریخ الطبری: 155/5، المعارف: 211.
  29. أنساب الأشراف: 414/2، المعارف: 204، نسب قریش: 45، المجدی: 18.
  30. أنساب الأشراف: 414/2، المعارف: 205، نسب قریش: 45، المحبّر: 56.
  31. نسب قریش: 45، أنساب الأشراف: 415/2، المجدی: 18. از متن المجدی فهمیده می شود كه عقیل، دو پسر به نام عبد اللَّه داشته است كه برادر بزرگ تر، همسر میمونه و برادر كوچك تر، همسر نفیسه بوده است.
  32. أنساب الأشراف: 415/2، المعارف: 205، نسب قریش: 45، المحبّر: 57.
  33. نسب قریش: 46، المحبّر: 57، المجدی: 18، إعلام الوری: 398/1.
  34. مناقب آل أبی طالب: 305/3.
  35. الطبقات الكبری: 20/3، أنساب الأشراف: 414/2، تاریخ الطبری: 154/5.
  36. نسب قریش: 45، المحبّر: 56، المجدی: 18، مناقب آل أبی طالب: 305/3.
  37. الطبقات الكبری: 20/3، در الإرشاد (ج 355/1) آمده است كه كنیه اش «امّ جعفر» بود.
  38. مناقب آل أبی طالب: 305/3.
  39. الطبقات الكبری: 20/3، تاریخ الطبری: 155/5، الكامل فی التاریخ: 441/2.
  40. الإرشاد: 354/1، إعلام الوری: 396/1.
  41. الطبقات الكبری: 20/3، در أنساب الاشراف (414/2) آمده: كثیر بن عباس با او پس از خواهرش یا پیش از او ازدواج كرد.
  42. الطبقات الكبری: 20/3، أنساب الأشراف: 414/2، تاریخ الطبری: 155/5.
  43. الطبقات الكبری: 20/3، أنساب الأشراف: 415/2، تاریخ الطبری: 155/5.
  44. الطبقات الكبری: 20/3، أنساب الأشراف: 415/2، تاریخ الطبری: 155/5.
  45. تهذیب الكمال: 4089/479/20.