کد مطلب:295787 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:223
بیان
در توضیح حدیث گذشته دو نكته را متذكر می شویم:
1- ظاهرا مراد از آدم و حوا علیهماالسلام در این روایت، آدم و حوا در آخرین مرحله نزولی خلقتشان، كه همان خلقت مادی در بهشت برزخی باشد، نیستند، بلكه در مراحل پیش از آن و در خقلت تمثلی نوری منظور است. زیرا:
اولا: در صدر روایت، از این بهشت، به بهشت «فردوس اعلی» تعبیر شده است، آنجا كه می فرماید: «خداوند به جبرئیل وحی نمود كه این بندگان مرا به فردوس اعلی ببر»، در حالی كه بهشتی كه خلقت مادی آدم و حوا در آن به وقوع پیوسته، بهشت برزخی بوده است.
ثانیا: با توجه به لزوم سنخیت مشاهده كننده و مشاهده شونده، چگونه
ممكن است بگوییم آدم و حوای برزخی در بهشت فردوس اعلی، وجود نوری تمثلی فاطمه زهرا علیهاالسلام را مشاهده كرده اند؟! علاوه بیان ذیل حدیث نیز شاهد بر این است.
2- درباره ی عبارت «قبل ان تخلق باربعه آلاف سنة» باید گفت: ظاهر بعضی از آیات قرآن كریم و صریح روایاتی از اهل بیت، مانند حیث فوق، دلالت دارد بر اینكه همه موجودات پیش از خلقت جسمانی، خلقتهای نوری داشته اند، چنانكه در موارد متعددی قرآن كریم [1] خلقت زمین و آسمانها و سایر موجودات را در «شش روز»، و آیه نهم و دوازدهم سوره ی فصلت، خلقت و قضای الهی آسمانهای هفتگانه و زمین را در «دو روز» تعبیر فرموده است. اگر روز را از ایام ربوبی حساب كنیم، كه به تعبیر خود قرآن كریم هر روز از آن، برابر با هزار سال است،چنانكه می فرماید:
(و ان یوما عند ربك كالف سنة مما تعدون) [2] .
- و هر روز نزد پروردگارت، مثل هزار سال از سالهایی است كه شما حساب می كنید.
در این صورت، «شش روز» برابر با شش هزار سال، و «دو روز» برابر با دو هزار سال می شود. هر چند تعابیر زمانی و كثرت و قلت عددی در قرآن كریم، جهت فهم ما و برای زیاد نشان دادن ایام ربوبی در مقایسه با تعابیر زمانی كه نزد ما مرسوم است، می باشد، و الا در عوالم مجرد خصوصا در عالم ربوبی، زمان و روز و ایام راه ندارد.
ولی از سوی دیگر، از آیات زیادی از قرآن كریم [3] ظاهر می شود كه تحقق خلقت عالم به «قضا»، «قول»، «امر»، «اراده» و «كن» حضرت حق تعالی است. و
حتی نمی توان میان «اراده» و «قضا» و «امر» و «قول» او هم تقدم و تأخر قائل شد، زیرا تقدم و تاخر مربوط به عالم ماده و امكان است، و در عالم ربوبی، «قول» و «امر» و «اراده» و «قضا» یكی بیش نیست، و آن تحقق خارجی هر موجودی است.
تمام عالم (خلقت دنیوی و اخروی) در پیشگاه ذات ربوبی (به حساب عالم تجرد ربوبی) یك تحقق بیش نیست، اگر چه به نظر عالم مادی، زمان و مكان، و اول و آخر، و دنیا و آخرت برای آن فرض شود.
پس از این مقدمه، شاید بتوان گفت: مقصود از تعبیر (فی سته ایام) و یا (فی یومین) ظاهرا همان مراتب خلقتهای نزولی، از خلقت نوری تا خلقت مادی موجودات در این عالم است.
اكنون با توجه به بیانات فوق ممكن است بگوییم: تعبیر «خلقت زمین و آسمانها و سایر موجودات در شش روز» اشاره به مراحل ششگانه نزولی خلقت از خلقتهای نوری تا مادی می باشد: و خلقت مادی در عالم جسم، هفتمین و آخرین آن مراحل است.
و نیز تعبیر «خلقت و قضای الهی آسمانهای هفتگانه و زمین در دو روز» اشاره به دو مرحله از خلقت است، كه عوالم تمثلی نوری تا برزخی یك مرحله، و عوالم مادی مرحله دوم به حساب آمده است، چنانكه روایت ششم همین فصل نیز این معنا را تأیید می كند كه به «خلقت ارواح و اجساد» تعبیر شده و هر كدام یك مرحله به حساب آمده است.
بنابراین، با توجه به این توضیح مختصر، معنای خلقت این ذوات مقدسه «در چهار هزار سال پیش از خلقت آدم و حوا علیهماالسلام» در این روایت، و تعابیر دیگری كه در احادیث اهل بیت علیهم السلام در این رابطه وجود دارد، تا حدودی معلوم می شود. والله اعلم.
[1] ق: 38، حديد: 4، سجده: 4، اعراف: 54، يونس: 3، هود: 7، فرقان: 59.
[2] حج: 47.
[3] بقره: 117، آل عمران: 47، نحل: 40، مريم: 35، يس: 82، غافر: 28.