کد مطلب:296043 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:117
بیان
زیارات برای آن حضرت بیش از این ذكر شده و اكثر مضامین آنها منطبق با روایاتی است كه در فضائل وی آمده، و یا در مورد ظلمهایی است كه بر او رفته،
در اینجا به این زیارت كه مطلب قابل توجهی در فضیلت آن بانوی بزرگ دارد، اكتفا می كنیم و خوانندگان محترم را به برخی از نگات آن توجه می دهیم:
1- جمله ی «یا ممتحنه امتحنك الله الذی خلقك قبل ان یخلقك» به هر كدام از احتمالات ذیل معنا شود، خلقتی غیر از خلقت مادی را اثبات می كند كه بحث آن در فصل اول این رساله گذشت.
احتمال اول: اینكه: ظرف «قبل» در جمله، متعلق به «خلقك» باشد، كه به این ترتیب معنای این قسمت از زیارت این گونه می شود: ای كسی كه مورد امتحان الهی واقع شدی و خداوند تو را امتحان كرد و در آن صابر یافت، خداوندی كه تو را پیش از خلقت مادی در عوالم نوری آفرید.
به این معنا، این جمله فقط خلقتی غیر از خلقت مادی را اثبات می كند، و دلالتی ندارد كه امتحان آن حضرت و صبر بر آن در عوالم غیر عالم مادی بوده است.
احتمال دوم آن است كه: ظرف «قبل» متعلق به «امتحنك» باشد، به این ترتیب معنای جمله این گونه می شود: ای كسی كه مورد امتحان الهی واقع شدی، و خداوند پیش از آنكه تو را در عالم مادی خلق نماید، امتحانت كرد و تو را صابر یافت و سپس در عالم مادی خلق نمود. بنابراین احتمال، ممكن است مراد از «قبل» در «قبل ان یخلقك» عالم برزخی آن حضرت بوده و امتحان در آنجا واقع شده باشد، چنانكه آدم ابوالبشر علیه السلام هم در آنجا در معرض امتحان الهی واقع شد، كه در فصل اول در حدیث 4 اشاره شد.
ولی گویا بنابراین معنای دوم، احتمال قوی آن است كه بگوییم: مراد از «قبل»در «قبل ان یخلقك» عالم نوری و تمثلی آن حضرت است، و این امتحان در آنجا صورت گرفته است.
در اینجا این سوال مطرح می شود كه: امتحان الهی در عوالم نوری و تمثلی و یا برزخی چگونه بوده است؟ و مراد از آن چیست؟ و آیا امتحان جز با دار تكلیف و عالم ماده سازگار است؟
در جواب باید گفت: اینكه نحوه ی امتحان چگونه بوده برای ما معلوم نیست، ولی مسلما در هر عالم باشد باید مناسب با همان عالم بوده باشد. در دار تكلیف و عالم مادی به تناسب خود، و در عوالم نوری و یا برزخی به تناسب خود. و برای مخلصین (به فتح لام) به طریقی، و برای غیر مخلصین به طریق دیگر. اما شاید بتوان گفت: امتحان الهی در خلقت نوری همان پیمان و «عهد عبودیتی» باشد كه خداوند از فرزندان آدم علیه السلام گرفت، چنانكه می فرماید:
(الم اعهد إلیكم یا بنی ادم، ان لا تعبدوا الشیطان، انه لكم عدو مبین، و ان اعبدونی، هذا صراط مستقیم.) [1] .
- ای فرزندان آدم، آیا از شما عهد و پیمان نگرفتم كه شیطان را بندگی نكنید، كه وی دشمن آشكار شماست. و مرا بندگی كنید كه این صراط مستقیم و راه راست است.
و یا ممكن است: مراد، امتحان الهی باشد كه به صورت «اخذ میثاق» از فرزندان آدم علیه السلام بوده است، چنانكه می فرماید:
(و اذ اخذ ربك من بنی آدم من ظهورهم ذریتهم، و اشهدهم علی انفسهم: الست بربكم؟ قالوا: بلی.) [2] .
- و هنگامی كه پروردگارت از صلب فرزندان آدم، ذریه و نسل آنها را برگرفت و آنها را بر خود گواه ساخت كه آیا من پروردگار شما نیستم؟ گفتند: بله.
و نیز ممكن است: مراد از امتحان الهی، همان «میثاق غلیظ» و پیمان محكمی باشد كه از عده ای از انبیای برجسته و یا از همه انبیا گرفته شده، و از حضرت فاطمه علیهاالسلام نیز به لحاظ قرین بودن با انبیا و یا با انبیای برجسته، اخذ شده باشد، چنانكه می فرماید:
(و اذ اخذنا من النبیین میثاقهم و منك و من نوح و ابراهیم و موسی و عیسی بن مریم، و اخذنا منهم میثاقا غلیظا، لیسئل الصادقین عن صدقهم، و اعد للكافرین عذابا الیما.) [3] .
- و هنگامی كه از پیامبران عهد و میثاق گرفتیم و هم از تو و از نوح و ابراهیم و موسی و عیسی بن مریم، از همه پیمان محكم گرفتیم، تا خداوند از راستگویان از گفتار صدقشان باز پرسد، و برای كافران عذاب دردناك آماده كند.
بالاخره، شاید بتوان گفت: موضوع عهد عبودیت (الم اعهد الیكم..)، و گرفتن میثاق مطلق (از تمامی فرزندان آدم علیه السلام)، و اخذ میثاق از انبیا، یك پیمان نیست، بلكه سه پیمان جداگانه است، و گویا هر كدام از آنها در عالم و خلقتی از مراحل خلقت نوری بوده است، والله اعلم.
در هر حال، بیانات فوق به یك سوی امتحان اشاره دارد، و سوی دیگر كه جلوه ی خارجی امتحان است در عالم ماده واقع می شود، و در قیامت نیز از نتیجه ی آزمایش سوال می گردد.
2- معنای جملات دیگر این زیارتنامه «زعمنا انا لك اولیاء...» این است كه: تو در امتحان خود صابر بودی، ما هم گمان می كنیم از دوستان توییم و از جمله تصدیق كنندگان تو و از صابران بر ولایت و اوامر پدر بزرگوارت رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم و وصی او، علی علیه السلام هستیم. از تو درخواست می كنیم، اگر به راستی تو را تصدیق كرده ایم، ما را به واسطه این تصدیق به ایشان ملحق كنی، تا به خود بشارت دهیم كه ما به واسطه ولایت شما پاكیزه گشته ایم و ولایت خود را خالص كرده ایم. گویا بدون ولایت فاطمه علیهاالسلام، ولایت ما به رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم و علی علیه السلام پاكیزه و كامل نمی گردد.
[1] يس: 60.
[2] اعراف: 172.
[3] احزاب: 7 و 8.