کد مطلب:326770 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:289
مقدمه
بسم الله الرحمن الرحیم
سپاس خداوند جل عزه را كه چراغ توفیق الدین عندالله الاسلام را فرا راه خلائق داشت تا راه را از چاه بشناسند و به تصریح و من یبتغ غیر الاسلام دینا فلن یقبل منه مردمان را از اطاعت فریبكاران و مطاوعت جبت و طاغوت بر حذر داشت و درود بر پایان بر نبی اكرم و رسول مكرم، آنكه از حضرت حق به خطاب رسول الله و خاتم النبیین سرفراز آمد و خلقت و ظهورش به موجب نص قرآن مجید، برای اتمام مكارم اخلاق و اكمال دین بود و سلام بر عترت طیبه ی وی، علی الخصوص بر دوازده امام بحق كه خورشید آسمان ولایتند و ماه سپهر امامت، سفینه ی نجاتند و مصباح هدایت و از ایشان دوازدهمین یعنی قائم آل محمد را مشیت الهی در پرده ی اختفا داشته تا روزی كه حكمت ازلی اقتضای ظهور آن حضرت نماید.
و اما بعد كتاب حاضر، فصلی است از كتاب المتنبئین اعتضاد السلطنه در باب زندگانی سید علی محمد باب و فتنه ای كه او و همراهانش
در طی چند سال در ایران به پا كرده بودند. كتاب اصلی چنانكه از اسمش پیداست، شرح زندگانی كسانی است كه ادعای نبوت كرده اند چون مانی و مزدك و به آفرید و دیگران، تا آخرین آنان (البته نسبت به زمان مؤلف) كه سید علی محمد باب بود. ولی از این میان، تنها قسمت اخیر این كتاب نظر مرا جلب كرد، به چند دلیل:
اول آنكه مؤلف، خود معاصر این واقعه بوده است و در دستگاه دولتی، شغل مهمی مانند وزارت علوم و معارف داشته و به همین جهت خود همه چیز را به چشم دیده و از دهان افرادی كه در این جریانات وارد بوده اند، اعم از امناء دولت یا بابیها به گوش خود شنیده است و حتی بعضی قسمتهای آن، شرح وقایعی است كه برای خود مؤلف در این جریانات روی داده مثل داستان وی با امیر كبیر درباره ی بابیه ای كه دور و بر وی بوده اند و شرح اینكه چه جور امیر كبیر به توطئه ی آنها پی برده و دستگیری آنان را از شاهزاده خواسته است. دوم اینكه نویسنده ی این كتاب مرد با شخصیتی است كه نه تنها از رجال سیاسی آن عصر از لحاظ علم و دانش و تحقیق كمتر كسی به پای او می رسیده است بلكه در دوره ی طولانی سلطنت قاجاریه، با آن كه تعداد علما و فضلا بی شمار بوده است، مع هذا وی دانشمندی مورد اعتماد و محققی صاحب نظر شمرده می شود. بخصوص كه وی، اساسا اهل ریاضیات و نجوم بود و كسانی كه در این رشته قدم می گذارند، كمتر گرد مسامحه یا غلو و اغراق می گردند؛ كما اینكه در همین كتاب حاضر، كمتر مؤلف از جاده ی تحقیق خارج و به سخت گیری و تعصب متمایل شده است.
سوم این كه نثر كتاب كاملا سلیس و روان و خالی از هر گونه اشكال و اغلاق است و این خود صفتی است كه در كتب دوره قاجاریه كه اغلب تقلید خشك و بی مزه ی نثرهای مصنوع و مسجع ادوار گذشته است كمتر دیده می شود. الفاظ این متن به اندازه ی معنی است یعنی نه اطناب ممل در آن دیده می شود، نه ایجاز مخل. در عین آنكه مؤلف سعی در اختصار داشته، جانب معنی را فرو نگذاشته و مجملا شرح داستانی است حقیقی، بی شائبه تعصب در معنی و تكلف در عبارت. این جهات بوده كه ما را در انتشار این متن محرك آمده بخصوص كه اسناد این قسمت از تاریخ ایران آن طور كه باید هنوز منتشر نشده و آنچه در این باره انتشار یافته از تعصب خالی نیست و بلكه یك طرفی است. چه كتبی كه در این باره نوشته شده یا از منابع بابیها و بهائیها است یا ردیه هائی كه دانشمندان اسلام به رشته ی تحریر در آورده اند. آنچه بابیها و بهائیها نوشته اند سخت متعصبانه و یك طرفی است و آنچه علمای اسلام تألیف كرده اند، بیشتر در رد عقاید آنهاست و كمتر به جریان تاریخی توجه كرده اند و شاید هم آن را قابل توجه ندانسته اند. در صورتی كه در این متن، جریان تاریخ و ذكر وقایع بیشتر مورد توجه و اعتناء مؤلف بوده است و برای اطلاع ایرانیان مسلمان، از چگونگی كار دین سازان و بدعتگذاران، همین دانستن جریان وقایع كمك مؤثری است.
سپاس خداوند جل عزه را كه چراغ توفیق الدین عندالله الاسلام را فرا راه خلائق داشت تا راه را از چاه بشناسند و به تصریح و من یبتغ غیر الاسلام دینا فلن یقبل منه مردمان را از اطاعت فریبكاران و مطاوعت جبت و طاغوت بر حذر داشت و درود بر پایان بر نبی اكرم و رسول مكرم، آنكه از حضرت حق به خطاب رسول الله و خاتم النبیین سرفراز آمد و خلقت و ظهورش به موجب نص قرآن مجید، برای اتمام مكارم اخلاق و اكمال دین بود و سلام بر عترت طیبه ی وی، علی الخصوص بر دوازده امام بحق كه خورشید آسمان ولایتند و ماه سپهر امامت، سفینه ی نجاتند و مصباح هدایت و از ایشان دوازدهمین یعنی قائم آل محمد را مشیت الهی در پرده ی اختفا داشته تا روزی كه حكمت ازلی اقتضای ظهور آن حضرت نماید.
و اما بعد كتاب حاضر، فصلی است از كتاب المتنبئین اعتضاد السلطنه در باب زندگانی سید علی محمد باب و فتنه ای كه او و همراهانش
در طی چند سال در ایران به پا كرده بودند. كتاب اصلی چنانكه از اسمش پیداست، شرح زندگانی كسانی است كه ادعای نبوت كرده اند چون مانی و مزدك و به آفرید و دیگران، تا آخرین آنان (البته نسبت به زمان مؤلف) كه سید علی محمد باب بود. ولی از این میان، تنها قسمت اخیر این كتاب نظر مرا جلب كرد، به چند دلیل:
اول آنكه مؤلف، خود معاصر این واقعه بوده است و در دستگاه دولتی، شغل مهمی مانند وزارت علوم و معارف داشته و به همین جهت خود همه چیز را به چشم دیده و از دهان افرادی كه در این جریانات وارد بوده اند، اعم از امناء دولت یا بابیها به گوش خود شنیده است و حتی بعضی قسمتهای آن، شرح وقایعی است كه برای خود مؤلف در این جریانات روی داده مثل داستان وی با امیر كبیر درباره ی بابیه ای كه دور و بر وی بوده اند و شرح اینكه چه جور امیر كبیر به توطئه ی آنها پی برده و دستگیری آنان را از شاهزاده خواسته است. دوم اینكه نویسنده ی این كتاب مرد با شخصیتی است كه نه تنها از رجال سیاسی آن عصر از لحاظ علم و دانش و تحقیق كمتر كسی به پای او می رسیده است بلكه در دوره ی طولانی سلطنت قاجاریه، با آن كه تعداد علما و فضلا بی شمار بوده است، مع هذا وی دانشمندی مورد اعتماد و محققی صاحب نظر شمرده می شود. بخصوص كه وی، اساسا اهل ریاضیات و نجوم بود و كسانی كه در این رشته قدم می گذارند، كمتر گرد مسامحه یا غلو و اغراق می گردند؛ كما اینكه در همین كتاب حاضر، كمتر مؤلف از جاده ی تحقیق خارج و به سخت گیری و تعصب متمایل شده است.
سوم این كه نثر كتاب كاملا سلیس و روان و خالی از هر گونه اشكال و اغلاق است و این خود صفتی است كه در كتب دوره قاجاریه كه اغلب تقلید خشك و بی مزه ی نثرهای مصنوع و مسجع ادوار گذشته است كمتر دیده می شود. الفاظ این متن به اندازه ی معنی است یعنی نه اطناب ممل در آن دیده می شود، نه ایجاز مخل. در عین آنكه مؤلف سعی در اختصار داشته، جانب معنی را فرو نگذاشته و مجملا شرح داستانی است حقیقی، بی شائبه تعصب در معنی و تكلف در عبارت. این جهات بوده كه ما را در انتشار این متن محرك آمده بخصوص كه اسناد این قسمت از تاریخ ایران آن طور كه باید هنوز منتشر نشده و آنچه در این باره انتشار یافته از تعصب خالی نیست و بلكه یك طرفی است. چه كتبی كه در این باره نوشته شده یا از منابع بابیها و بهائیها است یا ردیه هائی كه دانشمندان اسلام به رشته ی تحریر در آورده اند. آنچه بابیها و بهائیها نوشته اند سخت متعصبانه و یك طرفی است و آنچه علمای اسلام تألیف كرده اند، بیشتر در رد عقاید آنهاست و كمتر به جریان تاریخی توجه كرده اند و شاید هم آن را قابل توجه ندانسته اند. در صورتی كه در این متن، جریان تاریخ و ذكر وقایع بیشتر مورد توجه و اعتناء مؤلف بوده است و برای اطلاع ایرانیان مسلمان، از چگونگی كار دین سازان و بدعتگذاران، همین دانستن جریان وقایع كمك مؤثری است.