کد مطلب:369846 شنبه 14 اسفند 1395 آمار بازدید:372
»»» فهرست کتاب
توبه
«روش توبه» در نظام تربیتی صحیفه از جایگاه ممتازی برخوردار است و با توجه به مبنای تربیتی «بازگشت یا تغییر رفتار» می‌تواند به عنوان دستور العملی جزیی در فرایند تربیت به كار گرفته شود. توبه در لغت به معنای «رجوع و بازگشت» (1، ج: 2، ص: 61) و در صحیفه به معنای «پشیمانی از گناه» و «وسیله‌ای برای تغییر رفتار یا باعث اصلاح انسان و رفع فساد» آمده است: «اللهم ان یكن الندم توبه الیك، فانا اندم النادمین» (دعای 28/31)، خدایا! اگر پشیمانی، توبه و بازگشت به سوی توست، پس من پشیمان‌ترین پشیمانانم. و نیز می‌فرماید: «یا من استصلح فاسدهم بالتوبه» (دعای 10/12)؛ ای آن كه اصلاح تباهی‌های ایشان (بندگان خدا) را به وسیله‌ی توبه خواسته‌ای. وظیفه‌ی مربی است كه در هنگام دور شدن متربی از فطرت خداجوی خود، او را به سوی حقیقت فطری خویش بازگرداند. توبه در معنای واقعی خویش، تنها در مورد گناه و عصیان به كار نمی‌رود؛ بلكه هر گونه دوری از اصل انسانی و توجه به عالم ماده همراه با غفلت از فرا ماده به بازگشتی راستین نیاز دارد. امام (ع) در این باره می‌فرماید: «اللهم و انی اتوب الیك من كل ما خالف ارادتك، او زال عن محبتك من خطرات قلبی و لحظات عینی و حكایات لسانی» (دعای 22/31)؛ بار خدایا! از اندیشه‌های دل و نگاه‌های زیر چشمی و گفت و گوهای زبانم كه مخالف خواسته‌ی تو یا بیرون از دوستی تو باشد، به سوی تو بازمی‌گردم و توبه می‌كنم. «توبه» بر خلاف ظاهر دست نایافتنی آن - به ویژه در مورد كودك و نوجوان - در فرهنگ تربیتی اسلام، روش اساسی در تغییر رفتار به شمار می‌رود. این كه توبه در نظام تعلیم و تربیت ما دست نایافتنی تلقی شده، شاید به خاطر عدم بینش صحیح نسبت به مفاهیم تربیتی دینی است. همواره توبه برای كسانی به كار برده شده كه سراپا گناه و تقصیر بوده و گناهانی به غایت بزرگ مرتكب شده باشند. اما حقیقت توبه چیز دیگری است، و آن شیوه‌ای كارآمد برای باز آمدن متربی به آغوش مربی است. این حقیقت در تعلیم و تربیت اتفاق نمی‌افتد، مگر این كه مربی نیز به سوی متربی بازگشت كند، او را بپذیرد و با ریسمانی از محبت و شوق، بازگشت متربی را به نظاره بنشیند. به همین خاطر «توبه» با توجه به مراحل گوناگون رشد، دارای مراتبی تشكیكی از شدت و ضعف است؛ بدین معنا كه در سنین پایین استفاده از روش توبه باید با دقت بیشتری صورت بگیرد. در این كه خردسال خطاكار را باید از راه خطا بازگرداند، شكی نیست؛ اما شكل بازگرداندن او با نوجوان و جوان متفاوت است. بدین منظور در مراحل پایین رشد استفاده از روش‌های دیگر بازگشت همراه با روش توبه، نمود بیشتری پیدا می‌كند.