جوابي كه درباره تجويد مرقوم فرمدهايد قانع كننده نيست، چون ترتيل ربطي به تجويد ندارد. ترتيل يعني با تأنّي خواندن قرآن همراه با انديشه و تدبّر در آيات، در حالي كه تجويد اين گونه نيست. تجويد تنها به اين خاطر به وجود آمده كه ميان حروفي كه تلفظ يكسان دارند، تفاوت ايجاد شود، در حالي كه تفاوت گذاشتن در تلفظ اين حروف در كلمات لازم نيست، چون ما اين حروف را در كلمات آنقدر به كار ميبريم كه ميدانيم كدام كلمه با كدام حرف نوشته ميشود. به طور كلي ميتوان گفت تجويد خود را به زحمت انداختن است.